درباره هورمون پروژسترون، هر آنچه که باید بدانید

پروژسترون یک هورمون استروئیدی ۲۱ کربنه با وزن مولکولی ۳۱۴۵۰ دالتون است که تحت تاثیر LH از کلسترول، در سلول های گرانولوزا و سلول های غلافی جسم زرد ساخته می شود. مکانهای اصلی ساخت هورمون تخمدان، جفت و بعضی اوقات قشر غده فوق کلیوی در هر دو جنس است جسم زرد منبع اصلی پروژسترون در زنان غیرباردار می باشد. پروژسترون به همراه استروژن در تنظیم سیکل قاعدگی و لانه گزینی تخم در دیواره رحمی نقش مهمی دارد سطح سرمی پروژسترون در مرحله لوئتال چرخه قاعدگی افزایش می یابد که نشانه آزاد شدن تخمک می باشد در فاز لوتئال، حداکثر غلظت ۷-۳ روز بعد از تخمک گذاری است و تا ۶-۳ روز دیگر بالا باقی می ماند تا ۲۴ ساعت قبل از پایان پریود شروع به کاهش می کند در زمان بارداری پروژسترون بطور گسترده توسط جفت تولید می شود در طی حاملگی از پایان سه ماه اول تا زمان زایمان نیز سطح سرمی پروژسترون به صورت چشمگیری افزایش می یابد. مقادیر پایین همراه با حاملگی خارج رحمی (EP) یا سقط دیده می شود. استفاده از سطح پروژسترون سرم همراه با سطوح BHCG می تواند در افتراق حاملگی طبیعی داخل رحمی از حاملگی غیرطبیعی داخل رحمی یا (EP)کمک کننده باشد. سطوح BHCG و پروژسترون در حاملگی های غیر طبیعی پایین تر است.
افزایش و کاهش میزان پروژسترون به موازات فعالیت فولیکولهای تخمدانی و جسم زرد صورت می گیرد. اندازه گیری پروژسترون می تواند برای تائید تخمک گذاری مورد استفاده قرار گیرد. عدم افزایش چرخه ای پروژسترون نشانه عدم تخمک گذاری است. سطح خونی پروژسترون در طی فاز فولیکولار خیلی پایین است.
همانطور که گفته شد اندازه گیری سطوح پروژسترون روش خوبی برای تشخیص تخمک گذاری است ولی در موارد دیگر از جمله تشخیص تومور تخمدان (بدخیم یا خوش خیم) در زنان بعد از دوران یائسگی، تشخیص بیماران در خطر سقط در هنگام شروع آبستنی و کمک به تشخیص حاملگی های نابجا حائز اهمیت می باشد.
افزایش هورمون پروژسترون در فازلوتئال سیکل قاعدگی، کیست های لوتئال تخمدان، تومورهای تخمدانی، تومورهای آدرنال، کوریوکارسینوم تخمدان و حاملگی های مولار دیده می شود. کاهش پروژسترون سرم در آمنوره، مرگ جنین، توکسمی (مسمومیت) حاملگی، تهدید به سقط، نارسایی جفت و کارکرد ضعیف تخمدان مشاهده می شود.
نمونه مورد استفاده برای اندازه گیری پروژسترون، سرم می باشد که سرمهای شدیدا همولیز، لیپمیک و یرقانی باید کنار گذاشته شود، ناشتا بودن بیمار ترجیح داده می شود. سرم پس از جدا شدن از گلبولهای قرمز در در دمای ۴ درجه سانتیگراد به مدت ۴ روز و در ۲۰- درجه سانتیگراد به مدت ۳ ماه پایدار خواهد بود.
در سرم حدود ۱۸% پروژسترون به گلوبولین متصل شونده به کورتیزول و ۷۹% به آلبومین متصل می گردد و مابقی آزاد خواهد بود. پروژسترون سریعا در کبد متابولیزه می شود در بعضی از سنجش ها غلظت های بالای OH-17 پروژسترون بطور کاذب سطوح پروژسترون را بالا می برد.
در اندازه گیری پروژسترون هم مانند سایر هورمون ها روش مرجع رادیوایمنواسی بوده ولی روش ارجح الکتروکمی لومینسانس می باشد. در حالیکه در اکثر آزمایشگاه های تشخیص طبی به روش ELISA اندازه گیری می شود.

مقادیر نرمال
پیش از بلوغ: ng/ml ۲/۵-۷/۰
مردان: ng/ml7/9-3/1
زنان مرحله فولیکولار: ng/ml ۷-۵/۱
مرحله لوتئال: ng/ml250-20
پس از یائسگی: کمتر از ng/ml۴
حاملگی سه ماهه اول: ng/ml440-5/72
سه ماهه دوم: ng/ml۸۲۵-۱۹۵
سه ماهه سوم: ng/ml2290-650