عمل جراحی ماستکتومی، تاثیرش بر کیفیت زندگی زنان

یکی از دستورالعمل‌های اصلی سازمان بهداشت جهانی مراقبت خوب از کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پستان پس از درمان انکولوژی است. تعریف کیفیت زندگی مبهم و دشوار است و تعریف آن به جهان‌بینی، تجربیات و ارزش‌های هر فردی بستگی دارد.

تعریف کیفیت زندگی بر اساس سازمان بهداشت جهانی (WHO)
درک یک فرد از وضعیت زندگی خود با توجه به اهداف، انتظارات، استانداردها و علایقش در زمینه فرهنگ و سیستم ارزشی که در آن زندگی می‌کند؛ که شامل نگرش فرد نسبت به سلامت فیزیکی، وضعیت روحی و روانی و سطح استقلال، ارتباطات اجتماعی، وابستگی‌های شخصی و تعامل با شرایط محیط است. اگر بخواهیم به طور کلی کیفیت زندگی را تعریف کنیم می‌توانیم بگوییم، توانایی انجام کارهای روزانه فیزیکی، روانی، اجتماعی و داشتن احساس رضایت از انجام آنها .

تاثیر ماستکتومی بر بیمار مبتلا به سرطان سینه و کیفیت زندگی وی
ماستکتومی می‌تواند موجب احساس نقص و ناتوانی، اختلال در تصویر ذهنی از بدن، کـاهش جـذابیت و عملکـرد جنسی شده و زمینه را برای ایجاد اختلالات خلق فراهم کند و از طرفی سبب کاهش کیفیت زندگی فرد شود. از آنجایی که هدف روش‌های درمانی سـرطان پـستان در چنـد دهـه اخیـر ایجاد زندگی با کیفیت مطلوب، برای بیمار است، در راستای تحقق این هدف مهم، نگرانی‌ها در مورد تأثیر درمان‌های جراحی سرطان پستان خصوصاً ماستکتومی بر کیفیت زندگی مبتلایان، در حال افزایش است.
تـأثیر سـرطان پستان و روش‌های درمان آن مانند ماستکتومی بر روی بیمار شامل ناراحتی‌های روانی خصوصا اخـتلالات خلــق (افــسردگی، اضطراب، عصبانیت) و تغییر در سبک زندگی، ترس و نگرانی در مورد تصویر ذهنی از بدن (Image Body)، عـود بیماری و مرگ است.
ارزیابی کیفیت زنـدگی نقـش مهمی در ارزیابی سـیر درمـان دارد و در بیماری‌ها، مرگ و میرها، تحقیقات و درمان بـه عنـوان یک پیامد مهم مورد توجه است و می‌تواند اطلاعات با ارزشـی را که از دید پزشکان دور مانده، در اختیار آنان قـرار دهـد و در نهایت منجر بـه تغییـر شـیوه درمان و ارتقا کیفیـت زندگی فـرد شود.
بسیاری از مـشکلات در مبتلایان بـه سـرطان پستان به علت ترومای (در دانش پزشکی به هر نوع آسیب دیدگی، ضربه، جراحت، شوک، آسیب و حادثهٔ وارد شده به بدن انسان گفته می‌شود) ناشی از برداشتن پستان و تأثیرات این تروما بر کیفیت زندگی آنان بعد از عمـل اسـت. زیـرا بیمـار پـس از ماستکتومی شرایطی همانند قطع یک عضو از بدن را تجربه می‌کند. عضوی که سمبل جنسیت، زن بودن و مادر بودن اسـت و بـا برداشتن آن، زنان استرس زیادی را متحمل شده و احتمـالا مـستعد ایجــاد اخــتلالات خلــق ماننــد افــسردگی و اضــطراب و کیفیــت زندگی ضـعیف مـی‌شوند. ایـن درحـالی اسـت کـه هـدف روش‌های درمانی و تشخیـصی در چنـد دهه اخیـر فقـط تـسکین علائم و زنده ماندن بیمـار نیـست، بلکـه هـدف تـداوم زنـد گی بـا کیفیت مطلوب برای بیمار است.
در راستای تحقق ایـن هـدف مهم، نگرانی‌ها در مورد تأثیر درمان‌های تهاجمی سـرطان پـستان از جمله ماستکتومی بـر خلـق و کیفیـت زنـدگی مبتلایـان، در حـال افزایش است و معمـول بـودن ماسـتکتومی بـه عنـوان درمـان جراحی سرطان پستان در ایران، عدم توجه بـه پیامدهای روانی - اجتماعی آن و نیز عدم توجـه بـه بـازتوانی بیمـاران بعـد از عمـل، ضرورت بررسی‌های مکرر خلق و کیفیت زندگی ایـن بیمـاران را در ایران دو چندان می‌سازد.
در زنان ماستکتومی شده، بـه علت اختلال در تصویر ذهنی از جـسم، درگیـری بـیش از حـد بـا خود ایجاد شـده و باعـث اسـترس و تـنش روانـی مـداوم در آنهـا می‌شود. وقتی تنش روانی به مدت طـولانی وجـود داشـته باشـد، زمینه را برای ایجاد اختلالات تطابق، ناتوانی در کنترل هیجانات و اضطراب و افسردگی فراهم می‌کند.

نقش پرستار و مددکار در کیفیت زندگی افراد ماستکتومی شده
پرستار نقش مهمی د ربررسـی شـبکه‌هـای حمایـت اجتمـاعی در دسـترس بیمـار، برنامـه‌ریـزی مناسـب برای بیمـار و خانواده او، کمک به بیمار در تعیین توانایی‌هـا و محـدودیت‌هـای او بازی می‌کند.
پرستار می‌توانـد بـه عنـوان هماهنـگ کننـده در برنامـه‌هـای توانبخشی این بیماران پس از ماستکتومی و بـا شـرکت دادن بیمـار و خانواده‌اش در برنامه‌های گروهی برای بیان احـساسات و نگرش‌ها در مورد وضعیت جدیدشان به مددجویان کمک کند. بنابراین بایـد امکـان انجام اقداماتی همانند بررسی روحی - روانـی، اجتمـاعی مبتلایان بـه سرطان پـستان قبـل و بعـد از ماسـتکتومی، درخواسـت مـشاوره‌هـای روانی برای بیمارانی که قادر به تـصمیم گیـری در مـورد انجـام عمـل ماستکتومی نیستند، در بخش‌های جراحی وانکولوژی فراهم شود.
بعد از عمـل ماسـتکتومی هـم بایـد امکـان مـشاوره و پیگیـری روانی این بیماران فراهم شود و موقعیتی فراهم شود که بتوانند با بیماران دیگری که آنها نیز مشکل مشابه دارند، صحبت کننـد و نگرانی‌ها و نگرش‌های خود را در بحث‌های گروهی بیان کنند.
بررسی خلـق و کیفیـت زنـدگی ایـن بیمـاران پـس از ماستکتومی در فواصل منظم ایجاد شود. بــا اســتفاده ازاقــدامات فــوق مــی‌تــوان بیمــارانی را کــه دچــار تنش‌های روانی، اختلال در تصویر ذهنی از جسم هـستند، شناـسایی و بـه روانپزشـک و مـشاور برای بررسـی و پیگیـری تخصـصی‌تـر ارجاع داد. با انجام این گونه اقدامات غربـالگری مـی‌تـوان ازایجـاد اختلالات خلق در زنـان ماسـتکتومی شـده پیـشگیری کـرد و راه را برای ارتقاء کیفیت زندگی آنان هموار کرد.