علت خشکی واژن و درمان آن چیست؟

خشکی واژن مشکل بسیار شایعی برای بسیاری از زنانی است که در دوران یائسگی به سر می‌برند. خشکی واژن نشانه‌ی بارز آتروفی (تحلیل رفتن بافت) واژن. منظور از آتروفی واژن این است که بافت واژن نازک شده و تحلیل می‌رود و به راحتی تحریک شده و دچار التهاب می‌شود. آتروفی واژن ناشی از کاهش طبیعی سطح استروژن در بدن در دوران یائسگی است. روش‌های درمانی مختلفی برای افراد مبتلا به خشکی واژن وجود دارد مانند مرطوب کردن واژن با لوبریکانت یا روان‌ساز یا استفاده از استروژن واژینال. تمامی درمان‌های مربوط به خشکی واژن موقتی هستند و زمانی که درمان متوقف شود واژن مجددا دچار خشکی می‌شود مگر این که تخمدان‌ها مجددا شروع به تولید استروژن کنند.
خشکی واژن می‌تواند شرایط بسیار آزاردهنده‌ای را برای فرد ایجاد کند. این مشکل ممکن است در هر دوره‌ای از زندگی زنان بروز کند. عوامل مختلفی می‌توانند در بروز این مشکل موثر باشند مانند برخی بیماری‌ها، مصرف داروهای خاص، سطح هورمون‌های بدن و بیماری‌های روحی و روانی. در صورتی که مشکل خشکی واژن بر کیفیت زندگی شما تاثیر منفی گذاشته و یا در رابطه شما با همسرتان مشکل ایجاد کرده است، لازم است که به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. شما می‌توانید برای درمان این مشکل اقدام کنید و این طور نیست که کنار آمدن با عوارض آزاردهنده ناشی از خشکی واژن، لزوما بخشی از زندگی شما در سنین بالاتر باشد. انتخاب روش درمان خشکی واژن به علت اصلی بروز آن بستگی دارد. معمولا برای زنانی که دچار تغییر سطح هورمونی در بدن خود شده‌اند و به همین دلیل واژن آن‌ها مرطوب نیست، روش استروژن تراپی مفید است.

علل خشکی واژن عبارتند از
علل پزشکی
یائسگی: کاهش سطح هورمون‌های زنان رد دوران یائسگی می‌تواند موجب بروز مشکلات خشکی واژن شود.
زایمان یا شیردهی: ممکن است بعد از زایمان یا در دوران شیردهی به طور موقتی سطح استروژن بدن کاهش پیدا کند و در نتیجه شخص احساس کند که واژن او نسبت به همیشه کمتر مرطوب است.
تحریک نشدن قبل از شروع رابطه جنسی: اگر زن قبل از شروع رابطه جنسی به اندازه کافی تحریک نشده باشد، واژن او به اندازه‌ی کافی ماده‌ی مخاطی روان‌ساز ترشح نمی‌کند و در نتیجه مقاربت جنسی برای او آزاردهنده می‌شود.
درمان‌های سرطان: انجام پرتودرمانی در ناحیه لگن، درمان سرطان‌های هورمونی و گاهش اوقات شیمی‌درمانی می‌تواند موجب خشکی واژن شود.
برخی از روش‌های پیشگیری از بارداری: استفاده همزمان از روش‌های قرص ضدبارداری و انجام تزریق برای پیشگیری از بارداری در موارد خاصی موجب خشکی واژن می‌شود. البته این حالت چندان شایع نیست.
در برخی از موارد نیز، علت بروز خشکی واژن، یک بیماری زمینه‌ای مانند دیابت یا سندرم شوگرن است که در آن سیستم ایمنی بدن به غددی که تولید مایع مخاطی در بدن می‌کنند، حمله‌ور می‌شود.
علل احساسی
استرس یکی از اصلی‌ترین عواملی است که می‌تواند موجب خشکی واژن شده یا آن را تشدید کند. سایر مشکلات احساسی و روانی شامل اضطراب و افسردگی می‌شوند که موجب کاهش میل جنسی و سردمزاجی شده و طبیعتاً خشکی واژن را به دنبال دارند. وجود مسائل حل نشده در رابطه بین زوج‌ها نیز موجب سردمزاجی و خشکی واژن در حین مقاربت جنسی می‌شود.

علائم
برخی از زنان تنها در زمان‌های خاصی برای مثال حین مقاربت جنسی، علائم خشکی واژن را دارند در حالی که برخی دیگر، در تمام مدت شبانه‌روز این علائم را حس می‌کنند. علائم خشکی واژن عبارتند از:
احساس خارش، سوزش، ناراحتی و تحریک‌پذیری در واژن
ناراحتی در حین مقاربت جنسی
کاهش میل جنسی
مشکل در تحریک جنسی و رسیدن به ارگاسم
نازک و هوار به نظر آمدن سطح داخلی واژن
تکرر ادرار
عفونت مجرای ادراری

تشخیص
زنان در صورتی که در ناحیه واژن احساس ناراحتی، خارش یا سوزش داشتند لازم است که به پزشک مراجعه کنند. پزشک در ابتدا در مورد سوابق پزشکی بیمار سوال کرده و از او شرح‌حال می‌گیرد و در مورد علائم بیمار و عواملی که باعث شدت گرفتن این علائم می‌شوند سوال می‌کند. سپس پزشک واژن بیمار را معاینه می‌کند و به دنبال علائمی مانند قرمزی و نازک شدن جداره واژن می‌گردد. ممکن است پزشک، تست پاپ اسمیر را برای واژن و دهانه رحم انجام دهد و از مخاط جداره واژن و دهانه رحم نمونه‌برداری کند تا وجود عفونت در آن را بررسی کند.

درمان
اصلی‌ترین روش‌های درمان خشکی واژن عبارتند از:
روان‌ساز (لوبریکانت)
لوبریکانت‌ها، ژل‌های روان‌سازی هستند که زنان به صورت منظم به مهبل یا واژن خود می‌زنند یا قبل از مقاربت جنسی از آن استفاده می‌کنند تا واژن خود را مرطوب کنند. روان‌سازها به سرعت خشکی واژن را برطرف می‌کنند اما اثر آنها موقتی است. برندهای مختلفی از محصولات لوبریکانت در بازار موجود است که می‌توانید بدون نیاز به نسخه پزشک از داروخانه تهیه کنید. ممکن است لازم باشد چند نوع ژل مختلف را امتحان کنید تا نهایتا بدانید که کدام نوع برای شما بیشتر اثرگذار است.
مرطوب‌کننده‌های واژن
مرطوب کنده‌های واژن، کرم‌هایی هستند که زنان آن را داخل واژن خود می‌زنند تا واژن خود را مرطوب نگه دارند. اگر مشکل خشکی واژن تنها در زمان مقاربت جنسی نیست، استفاده از کرم مرطوب‌کننده واژن گزینه مناسب‌تری از ژل لوبریکانت است چرا که این کرم‌ها اثر طولانی مدت تری دارند. معمولا این کرم‌ها باید چند روز یکبار زده شوند. مانند لوبریکانتها، کرم‌های مرطوب کننده واژن نیز دارای انواع مختلفی با برندهای مختلف هستند. عموماً مرطوب‌کننده‌هایی که بر پایه آب ساخته می‌شوند گزینه بهتری هستند چرا که کرم‌های ساخته شده بر پایه روغن می‌توانند به کاندوم‌های لاتکسی آسیب بزنند و گاهی واژن را نیز تحریک می‌کنند.
استروژن واژینال
در صورتی که خشکی واژن به علت یائسگی باشد، ممکن است پزشک استفاده از استروژن واژینال را تجویز کند. این دارو موجب افزایش سطح استروژن می‌شود و در نتیجه کاهش استروژن در دوران یائسگی و بعد از آن را جبران می‌کند. استروژن واژینال یا به صورت حلقه یا کرم یا قرص‌هایی است که بیمار باید آن را در واژن خود قرار دهد. تمامی این موارد عملکرد یکسانی دارند اما ممکن است خود بیمار با یکی از آنها بیشتر احساس راحتی کند. برای زنان یائسه، درمان با استروژن می‌تواند بیشتر از ژل‌های لوبریکانت مفید و موثر باشد. این روش عموما، عوارض جانبی کمتری نیز دارد.
البته ممکن است چند هفته طول بکشد تا دارو شروع به اثرگذاری کند بنابراین ممکن است بیمار در ابتدای دوره درمان از کرم و ژل‌های لوبریکانت استفاده کند. معمولا لازم است که این درمان ادامه‌دار و مداوم باید چرا که با قطع درمان‌ خشکی واژن مجددا عود می‌کند.
جایگزینی هورمون (HRT)
روش هورمون درمانی یا جایگزینی هورمون، روشی است که در آن برای جبران کاهش سطح استروژن رد دوره یائسگی و بعد از آن، از داروهای استروژنی استفاده می‌شود. داروی استروژن که با تجویز پزشک قابل تهیه است، ممکن است به صورت قرص، برچسب پوستی یا ایمپلنت زیرپوستی یا ژلی باشد که به پوست زده می‌شود.
روش هورمون درمانی در مقایسه با استروژن واژینال، تاثیرات گسترده‌تری بر بدن بیمار دارد بنابراین رد صورتی که بیمار (به‌جز خشکی واژن) علائم دیگری مانند گرگرفتگی دارد، بهتر است از این روش درمانی استفاده شود اما باید در نظر داشت که عوارض جانبی این روش بیشتر هستند.

تغییر در سبک زندگی
به اندازه کافی آب بنوشید
این توصیه به نظر بدیهی میاید اما اگر بدن بیمار به صورت مزمن دچار کم‌آبی باشد، برای تولید مخاط و مرطوب نگه داشتن واژن دچار اختلال می‌شود. به خاطر داشته باشید که تمامی نوشیدنی‌های کافئین دار می‌توانند موجب از دست دادن آب بدن شوند. بنابراین هر زمان که ممکن است، مقادیر زیادی آب بنوشید. برای شروع بهتر است هر روز به اندازه نصف وزن بدن خود، به واحد انس آب بنوشید.
از مواد شوینده ملایم استفاده کنید
از محصولات شوینده‌ی واژن یا اسپری‌های تمیزکننده مخصوص زنان استفاده نکنید. در وان آب و کف نروید و همچنین از صابون جامد استفاده کنید. صابون‌هایی با PH متعادل بخرید که دارای خوشبوکننده‌های شیمیایی نیستند و خاصیت آنتی‌باکتریال نیز ندارند.
رژیم غذایی متعادل داشته باشید
رژیم غذایی متعادلی که شامل میزان مناسبی از چربی‌های سالم می‌شود به سلامت عمومی زنان کمک کرده و موجب می‌شود که بدن بتواند به اندازه کافی استروژن تولید کند. همچنین توجه داشته باشید که از خوردن قند مصنوعی و غذاهای حساسیت‌زا پرهیز کنید.
مکمل‌های غذایی با دوز بالاتر (تجویزی) مصرف کنید
فرقی نمی‌کند که دقیقاً چه علائم خاصی در حال حاضر دارید، در هر حال همیشه بهتر است که برای برطرف کردن مشکل، تا جای ممکن به بدن خود ویتامین، مواد معدنی و سایر مواد مغذی لازم را برسانید. واضح است که بدن شما بدون داشتن عناصر مورد نیاز خود نمی‌تواند عملکرد خوبی داشته باشد و خود را ترمیم کند. برای مثال به منظور پشتیبانی از سلول‌های غشای مخاطی و تعادل هورمونی در بدن، وجود اسیدهای چرب امگا ۳ ضروری است. بسیاری از زنانی که دچار خشکی واژن بوده اند، با مصرف ویتامین E شاهد بهبودی علائم خود شده‌اند. استفاده از پماد موضعی ویتامین E به واژن نیز به بازسازی بافت تحلیل رفته واژن کمک می‌کند.