درمان سرطان پستانها، بجنگ تا بجنگیم

سالانه حدود ۱۰ هزار نفر در ایران به سرطان پستان مبتلا می‌شوند؛ یعنی از هر ۱۲ زن در کشور، یک نفر تا پایان عمر به سرطان پستان دچار می‌شود و این در حالی است که با خود بیماریابی یا خودآزمایی بالینی پستان می‌توان به تشخیص زود هنگام سرطان و درمان آن کمک کرد. در این‌باره با دکتر حسین فودازی - دبیر انجمن رادیو‌تراپی آنکولوژی ایران - گفت‌وگو کرده‌ایم.

چند درصد از سرطان‌های پستان ارثی هستند؟
حدود ۱۰ درصد از سرطان‌های پستان ارثی هستند و خودبیماریابی یا خودآزمایی بالینی پستان ها بیشتر از ماموگرافی در تشخیص زودهنگام سرطان اهمیت دارد. موضوع مهم این است که این سرطان شایع‌ترین سرطان در زنان کشور است، به‌طوری که از هر ۱۲ زن در ایران، یک‌نفر تا پایان عمرش به این سرطان دچار می‌شود وحدود ۱۰هزار نفر در ایران از سرطان پستان رنج می‌برند.

شیوع سرطان پستان از چه سنی است؟
شیوع این بیماری با افزایش سن بیشتر می‌شود به‌طوری که از دهه پنجم و ششم زندگی این شیوع افزایش پیدا می‌کند و در دهه هفتم به اوج خود می‌رسد، احتمال ابتلا به سرطان پستان در افرادی که فامیل درجه یک آنها به این عارضه دچار هستند، بین ۲ تا ۳ برابر بیشتر است.

اینکه گفته می‌شود ۹۰درصد از سرطان‌های پستان ژنتیکی است صحیح است؟
نه اینطور نیست. ۹۰ درصد از سرطا‌ن‌های پستان ژنتیکی نیستند و حدود ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان‌های پستان ارثی هستند که در این موارد ژن‌های BRCA۱ و BRCA۲ نقش دارند، توجه به این نکته ضروری بوده که ژنتیک با سابقه خانوادگی متفاوت است.

معمولا چه عواملی در ابتلا به سرطان پستان مؤثر هستند؟
قاعدگی زودرس (شروع قاعدگی در سن زیر ۱۲سالگی) یا یائسگی دیررس (پس از سن ۵۰ تا ۵۵ سالگی)، ابتلا به اضافه وزن و چاقی و مصرف دخانیات مانند سیگار در ابتلا به سرطان پستان مؤثر هستند. زنانی هم که صاحب فرزند نشده‌اند یا اینکه فرزند خود را شیر نمی‌دهند، بیشتر مستعد ابتلا به این سرطان هستند. به همین سبب غربالگری در سرطان پستان بسیار اهمیت دارد به این صورت که ما باید این سرطان را در مراحل ابتدایی آن کشف کنیم. اگر سرطان پستان در مراحل ابتدایی کشف شود با درمانی سبک این عارضه بهبود پیدا می‌کند و نیاز به درمان‌های سنگین و پرهزینه نیست.

برای غربالگری چه باید کرد؟
خوشبختانه غربالگری سرطان پستان در کشور ما آغاز شده است. وزارت بهداشت، درمان و اداره سرطان با توزیع امکانات در مراکز بهداشتی مختلف و حمایت انجمن‌ها به‌ویژه انجمن رادیوتراپی آنکولوژی ایران سعی می‌کند که در پیشبرد غربالگری سرطان پستان در ایران نقش داشته باشد. اما توصیه ما این است که زنانی که هیچ سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پستان یا تخمدان در فامیل درجه یک آنها وجود ندارد باید پس از سن ۵۰ سالگی به پزشک یا جراح مراجعه کنند تا پستان آنها معاینه شود. انجام ماموگرافی از پستان ها سالانه یک‌بار پس از سن ۵۰ سالگی برای زنان ضروری است، البته خودبیماریابی یا خودآزمایی بالینی پستان از ماموگرافی اهمیت بیشتری دارد. همچنین زنان در هر سنی پس از اتمام دوره قاعدگی باید ماهانه یک‌بار پستان های خود را معاینه کرده تا درصورت وجود هر توده غیرطبیعی، جدید یا اختلال در شکل ظاهری سینه‌ها مانند فرورفتگی نوک پستان ها یا ترشح خون از پستان ها به پزشک مراجعه کنند.

آیا وجود توده در پستان نشان سرطان است؟
نه. وجود هر توده‌ای در پستان ها به معنی ابتلا به سرطان نیست زیرا بسیاری از اوقات ضایعات کیستیک یا کیست‌های خوش‌خیم هم ظاهری شبیه توده‌های پستانی دارند اما لازم است افراد با مشاهده علائم ذکر شده به‌ویژه کسانی که سابقه خانوادگی سرطان پستان را دارند، تحت بررسی قرار بگیرند. همچنین می‌توان با خودآزمایی بالینی پستان ، معاینات بالینی، ماموگرافی در سن بالای ۵۰ سال و سونوگرافی، توده‌های پستان در اندازه یک‌سانتی‌متر را به خوبی تشخیص دهیم و این توده‌ها را می‌توانیم با جراحی و هورمون‌درمانی، درمان قطعی کنیم، بنابراین در این موارد به درمان‌های سنگین‌تر و پرهزینه‌تر مانند شیمی‌درمانی و درمان هدفمند نیاز نیست.

راه‌های درمان سرطان پستان تنها شیمی‌درمانی است؟
اتفاقا خیلی مواقع درمان اصلی سرطان پستان جراحی و پرتودرمانی و هورمون درمانی است و ممکن است اصلا شیمی‌درمانی استفاده نشود و جزو یک درمان تکمیلی در نهایت مورد استفاده قرار گیرد. البته درمان‌های پرتودرمانی نیاز به دستگاه‌های شتاب‌دهنده خطی دارد که تعدادش در کشور کم است و تنگناهایی هم برای تهیه این دستگاه‌ها وجود دارد که وزارت بهداشت در تلاش برای رفع و واردات این دستگاه‌هاست تا بیماران در لیست طولانی‌مدت انتظار رادیوتراپی قرار نگیرند.