موارد مصرف دوفاستون، آیا میدانید؟

قرص دوفاستون حاوی دارویی به نام دیدروژسترون ( Dydrogesterone ) است. دیدروژسترون نوعی هورمون ساختگی است که بسیار شبیه هورمون "پروژسترون" ساخته شده توسط بدن‌تان است. دوفاستون را می‌توان به‌تنهایی یا با هورمون استروژن استفاده کرد.

موارد مصرف دوفاستون
دوفاستون در موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
-برای زمانی‌که بدن شما به اندازه‌ی کافی پروژسترون تولید نمی‌کند؛
-برای تسکین دوره‌های دردناک و تسکین علائم اندومتریوز (یک مشکل ناشی از رشد مخاط رحم در خارج از رحم)؛
-برای درمان ناباروری به علت سطح پایین پروژسترون؛
-برای کنترل سیکل‌های نامنظم؛
-برای تسکین علائم سندرم قبل از قاعدگی (PMS)؛
-برای شروع مجدد سیکل‌های قاعدگی که قبل از یائسگی متوقف شده‌اند (آمنوره) ؛
-برای متوقف کردن و یا جلوگیری از خونریزی‌های قاعدگی غیر منتظره‌ی سنگین یا طولانی (اغلب قبل از شروع یائسگی است)؛
-جایگزین کمبود هورمون پروژسترون در بارداری مانند درمان لکه بینی یا خونریزی حاصل از آن یا پیشگیری از موارد تهدید به سقط بخصوص در سه ماهه‌ی اول بارداری؛
-برای درمان ناباروری به علت کم بودن پروژسترون؛
- برای درمان علائم یائسگی ( این درمان به نام هورمون درمانی جایگزین یاHRT است). دوفاستون به‌تنهایی یا همراه با هورمون استروژن برای درمان علائم یائسگی استفاده می‌شود. این علائم از خانمی به خانم متفاوت است.

نحوه‌ی عملکرد دوفاستون
دوفاستون برای درمان مشکلات ناشی از کمبود هورمون پروژسترون در بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هورمون به طور معمول در تخمدان‌های‌تان از زمان بلوغ تا یائسگی تولید می‌شود. پروژسترون (دیدروژسترون) موجود در دوفاستون جایگزین کمبود این هورمون می‌گردد. در بدن شما، پروژستروژن معمولاً در مقابل هورمون زنانه دیگری به‌نام استروژن بالانس می‌شود. همچنین پزشک‌تان ممکن است این دارو را همراه داروهای استروژنی برای شما تجویز کند تا تعادل مناسب هورمون‌ها بدست آید. استروژن داروی مؤثر در درمان عوارض یائسگی است اما برای برخی از زنان یائسه، مصرف هورمون استروژن به‌تنهایی می‌تواند باعث ضخیم شدن غیر طبیعی لایه‌ی داخلی رحم ( اندومتر) شود. مصرف داروی دیدروژسترون به عنوان بخشی از چرخه‌ی ماهانه‌ی شما باعث جلوگیری از ضخیم شدن لایه‌ی داخلی رحم می‌شود.

موارد منع مصرف دوفاستون
اگر شما فقط قرص دوفاستون مصرف می‌کنید قبل از مصرف دارو، باید اطمینان حاصل کنید که این دارو برای شما بی‌خطر است. مصرف دوفاستون در موارد زیر توصیه نمی‌شود:
- شما توموری دارید که توسط پروژستروژن‌ها (مانند مننژیوم) بدتر می‌شود؛
- شما قاعدگی‌های نامنظم یا غیر‌معمول سنگین دارید که علت آن مشخص نشده است. اگر شما نیاز به مصرف دوفاستون برای درمان خونریزی غیرطبیعی رحمی دارید، باید قبل از شروع مصرف این دارو علت خونریزی مشخص شده باشد؛
- حساسیت به هر یک از مواد تشکیل دهنده‌ی این دارو؛
- افسردگی؛
- مشکلات کبدی؛
- یک مشکل خونی نادر ارثی به نام "پورفیری".

نکات قابل توجه با مصرف قرص دوفاستون
- اگر با مصرف قرص دوفاستون خونریزی واژینال غیرمنتظره یا لکه‌بینی ایجاد شد، نگران نباشید. این مسأله در اولین ماه‌های مصرف دوفاستون طبیعی است. با این‌حال، اگر خونریزی مکرر داشتید یا باعث پریشانی و نگرانی شما می‌باشد، با پزشک‌تان در این رابطه مشورت نمایید، اما اگر لکه‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تان بیش از چند ماه طول کشیده‌است یا حتی بعد از این‌که درمان را متوقف کردید وجود دارد، باید به پزشک مراجعه نمایید.
- در صورت رانندگی و استفاده از ماشین آلات بعد از مصرف دوفاستون ممکن است کمی خواب‌آلودگی یا سرگیجه احساس کنید. این حالت بیشتر در چند ساعت اول پس از مصرف رخ می‌دهد. اگر چنین اتفاقی افتاد، از هیچ وسیله یا ماشین آلات تیز و خطرناکی استفاده نکنید.
-دوفاستون حاوی قند شیر (لاکتوز) است. در صورتی‌که سابقه‌ی عدم تحمل لاکتوز دارید یا نمی‌توانید آن را هضم کنید، قبل از مصرف این دارو با پزشک خود صحبت کنید.
- مصرف دوفاستون درکودکان و نوجوانان: برای کودکان قبل از سن بلوغ استفاده نمی‌شود. اثر دوفاستون در افراد جوان 12تا18 ساله شناخته شده نیست که آیا برایشان ایمن و مؤثر است یا خیر.
-افراد مسن تر (بیش از ۶۵ سال): شما می‌توانید از این دارو برای HRT(هورمون درمانی) استفاده کنید.
-اگر شما یا شخص دیگری یا یک کودک قرص‌های دوفاستون را بیش از حد مصرف کند، بعید است که آسیبی وارد کنند و درمان خاصی لازم نیست. ممکن است احساس تهوع، خواب‌آلودگی، سرگیجه یا استفراغ کنید. اگر نگران هستید، با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر فراموش کرده‌اید که قرص امروز را استفاده کنید و کمتر از ۱۲ ساعت است، آن را بخورید. قرص بعد را در زمان عادی مصرف کنید. اگر بیش از ۱۲ ساعت از زمانی‌که باید قرص خود را مصرف می‌کردید، گذشته است قرص فراموش شده را نخورید و قرص بعد را در زمان معمول مصرف کنید و برای دوزهای فراموش‌شده دو دوز مصرف نکنید. اگر شما مصرف قرصی را فراموش کردید و آن را استفاده ننمودید، احتمال بیشتری دارد که لکه‌بینی یا خونریزی نامنظم داشته باشید. اگر شما قصد متوقف کردن مصرف دوفاستون را دارید قبل از صحبت کردن با پزشک‌تان، دوفاستون را قطع نکنید.

باروری، بارداری و شیردهی با مصرف دوفاستون
باروری: هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد دیدروژسترون باعث کاهش باروری‌تان می‌شود، بلکه در مواردی که توسط پزشک تجویز می‌شود مانند درمان بی‌نظمی قاعدگی در بیماری تخمدان پلی‌کیستیک، درمان کمبود هورمون پروژسترون در پیشگیری از سقط‌های مکرر و ‌بهبود فاز لوتئال در درمان‌های ناباروری و غیره حتی می‌تواند باعث بهبود باروری در زنان نابارور گردد .
بارداری: برآورد شده است که در بیش از 10 میلیون بارداری، دیدروژسترون مورد مصرف قرار گرفته است. تا کنون هیچ نشانه‌ای از مضر بودن مصرف دیدروژسترون در دوران بارداری وجود نداشته است. در مطالعات، گزارش شده است که خطر ابتلا به هیپوسپادیا (نقص مادرزادی در آلت تناسلی پسران شامل باز شدن مجرای ادرار در پایین‌تر از محل طبیعی خود) در کودکانی که مادران آن‌ها پروژسترون‌های صناعی را در دوران بارداری گرفته اند، ممکن است افزایش یابد. با این حال به‌دلیل اینکه عوامل مخرب زیاد دیگری در دوران بارداری ممکن است وجود داشته باشد که باعث این مشکل شود، هیچ نتیجه‌ی قطعی در مورد سهم دیدروژسترون در هیپوسپادیا وجود ندارد. مطالعات بالینی انجام شده بر روی تعداد محدودی از زنان باردار که در سه ماهه‌ی اول بارداری تحت درمان با دیدروژسترون قرار گرفتند، هیچ افزایش خطری را نشان نداد. هیچ اطلاعات اپیدمیولوژیک دیگری تاکنون موجود نیست. اثرات مضر فقط در موارد مواجهه با مصرف بیش از حداکثر مقدار مجاز در بارداری دیده شده است. دیدروژسترون Dydrogesterone می‌تواند در دوران بارداری مورد استفاده قرار گیرد اگر به درستی و توسط پزشک تجویز و مصرف گردد. حتی شرکت سازنده، مصرف آن را برای درمان موارد تهدید به سقط و پیشگیری از سقط عادتی ( سقط مکرر) پیشنهاد داده است. اگر باردار شدید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، با پزشک‌تان در مورد عوارض و مزایای مصرف دوفاستون صحبت کنید.
شیر دادن: در صورت تغذیه با شیر مادر، دوفاستون مصرف نکنید. معلوم نیست که آیا دوفاستون به شیر مادر منتقل می‌شود و بر کودک تأثیر می‌گذارد یا خیر. مطالعات سایر پروژسترون‌ها نشان می‌دهد مقادیر اندکی به شیر مادر منتقل می‌شود.

نحوه‌ی مصرف دوفاستون
دوفاستون باید دقیقاً همان‌طور که پزشک‌تان به شما گفته است مصرف شود. اگر در مورد نحوه‌ی مصرف آن مطمئن نیستید، باید با پزشک‌تان یا داروساز داروخانه چک کنید. پزشک شما دوز تجویزی را با توجه به مشکل شما تنظیم خواهد کرد. در حالی‌که دوفاستون را مصرف می‌کنید، باید توسط پزشک‌تان به طور منظم (حداقل یک بار در سال) ویزیت شوید. پزشک‌تان ممکن است بخواهد بررسی‌های پزشکی، از جمله آزمایشات پستان و پاپ اسمیر را انجام دهد. قرص را با آب میل کنید. شما می‌توانید قرص خود را با یا بدون غذا مصرف کنید. اگر شما باید بیش از یک قرص در طول روز مصرف کنید، آن‌ها را به طور مساوی پخش کنید. به عنوان مثال، اگر روزانه دو قرص برایتان تجویز شده‌است یک قرص را در صبح و یک عدد عصر مصرف کنید. سعی کنید قرص خود را هر روز در همان زمان مصرف کنید. بدین طریق اطمینان حاصل خواهد شد که مقدار ثابتی از دارو در بدن شما وجود دارد. همچنین این مسأله باعث می‌شود به یاد داشته باشید که قرص‌هایتان را مصرف کنید و مصرف آن را فراموش نکنید. خط وسط در هر قرص فقط برای کمک به شکستن قرص است، به‌طوری‌که آن‌ها را ساده تر ببلعید. این موضوع نباید بدین منظور تلقی شود که باید نیمی از قرص استفاده شود.

عوارض جانبی مصرف دوفاستون
دوفاستون مانند تمام داروها می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند، اگرچه همه‌ی آن‌ها ممکن است بروز نکند. عوارض جانبی زیر ممکن است با این دارو اتفاق بیفتد:
عوارض شایع ( کمتر از ۱ در ۱۰ نفر ):
- سردرد؛
- میگرن؛
- تهوع؛
- درد پستان / پستان‌های خفیف؛
- قاعدگی‌های دردناک، سنگین و نامنظم؛
- قطع قاعدگی یا خونریزی قاعدگی کمتر از معمول طبیعی اتفاق می‌افتد.
عوارض ناشایع ( کمتر از ۱ به ۱۰۰ نفر):
-افزایش وزن؛
- بثورات، خارش شدید یا کهیر؛
- احساس افسردگی؛
-احساس سرگیجه؛
- استفراغ.
عوارض نادر ( کمتر از ۱ به ۱۰۰۰ نفر):
- سطوح پایین گلبول قرمز (کم خونی همولیتیک)؛
- واکنش‌های حساسیت؛
- بدن شما آب را بیشتر از حد معمول در خود می‌نگهدارد (احتباس مایع)؛
- تورم پستان؛
- احساس خواب آلودگی؛
- افزایش اندازه‌ی تومورهای تحت تاثیر پروژسترون (مانند مننژیوم) .
اگر متوجه یا مشکوک به یکی از موارد زیر شدید ممکن است نیاز به درمان فوری پزشکی داشته باشید:
- واکنش های آلرژیک: علائم ممکن است به صورت دشواری در تنفس یا واکنش‌های مربوط به کل بدن مانند احساس بیماری، شروع بیماری، اسهال یا فشار خون پایین بروز نماید؛
- تورم پوست در اطراف صورت و گلو که ممکن است موجب مشکل در تنفس گردد (آنژیوادما)؛
- مشکلات کبدی: علائم ممکن است شامل زرد شدن پوست یا چشم (زردی)، احساس خستگی عمومی با درد شکم یا سایر تغییرات مربوط به کبد باشد؛
- اگر متوجه یا مشکوک به هرکدام از موارد فوق هستید، دوفاستون را متوقف کنید و بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
انتظار می‌رود عوارض جانبی در بیماران جوان‌تر شبیه آن‌هایی باشد که در بزرگسالان دیده می‌شود.

شرایط نگهداری دوفاستون
دور از دسترس و دید کودکان باشد. قرص‌ها را بعد از تاریخ انقضا که بر روی کارتن بسته بندی و نوار حاوی تاریخ انقضا روی ورق قرص ثبت شده است ( تاریخ انقضا اشاره به آخرین روز آن ماه دارد)، مصرف نکنید. داروها نباید از طریق فاضلاب یا زباله‌های خانگی دفع شوند. قرص‌های استفاده نشده را به داروخانه ببرید و ‌در خانه نگه ندارید. این دارو به هیچ شرایط نگهداری خاصی نیاز ندارد زیرا دوفاستون حاوی ماده‌ی فعال داروی دیدروژسترون است.

ترکیبات قرص دوفاستون
هر قرص حاوی ۱۰ میلی‌گرم دیدروژسترون است. مواد تشکیل دهنده‌ی دیگر عبارتند از: لاکتوز مونوهیدرات، هیپرملوئوز، نشاسته‌ی ذرت، سیلیس بدون آب کلوئیدی، استئارات منیزیم و ماگروگل ۴۰۰. رنگ مورد استفاده دی اکسید تیتانیوم (E۱۷۱) است. قرص دیدروژسترون با نام دوفاستون توسط شرکت Abbott تولید شده است.