تعداد تخمک های زنان، میزان باروری و لقاح آن ها

تعداد تخمک در زنان بسته به سن آنها متغیر است. در ادامه به بررسی سلول­ های جنسی زنانه می­پردازیم که از ابتدای زندگی فرد با او همراه هستند.

تخمک چه شکلی است؟
چرخه تولید مثل زنان پیچیده است. با رشد دختران میزان هورمون ها مرتباً تغییر می­کند و هر ماهه چرخه قاعدگی مراحل مختلفی را طی می­کند. سپس هنگامی که زنان به میانسالی می­رسند، تغییرات بیشتری را تجربه می­کنند چرا که میزان هورمون ها به شدت کاهش می­یابد. این نقطه پایانی برای توانایی تولید مثل آنهاست.
سلول تخمک از هر سلول دیگری در بدن بسیار بزرگتر است. قطر آن تقریباً به ضخامت یک تار مو است و اندازه آن 30 برابر بزرگتر از سلول اسپرم است. برخلاف اسپرم، تخمک­ها دنباله ندارند و در نتیجه نمی­توانند حرکت کنند.

شکل تخمک
تمامی تخمک ها نابالغ هستند؛ تا زمانی که پروسه خاصی را طی کرده و بالغ می­شوند. پیش از این که یک تخمک بتواند بارور شود، باید در مجموعه ­ای از سلول­ها که در تخمدان قرار دارند و فولیکول نامیده می­شوند، به بلوغ برسد. در مرحله فولیکولی چرخه قاعدگی، حدود ۲۰ فولیکول شروع به رشد کرده و بالغ می­شوند. یکی از این فولیکول­ها به عنوان فولیکول برتر انتخاب می­شود. سپس تخمک در تخمدان و طی پروسه ­ای که تخمک گذاری نام دارد، در این فولیکول باز می­شود. لوله­ های فالوپ آن را جا به جا کرده یا توسط اسپرم موجود در لوله بارور می­شود، یا بدون اینکه بارور شود راه خود را به سمت رحم ادامه می­دهد.

زنان با چه تعداد تخمک متولد می­شوند؟
برخلاف مردان که مرتباً اسپرم تولید می­کنند، بدن زنان نمی­تواند تخمک بسازد و هنگام تولد تمامی تخمک­هایی که می­تواند داشته باشد را به همراه دارد. در زمان تولد هر نوزاد دختر حدوداً ۷۰۰۰۰۰ تا ۲ میلیون تخمک در بدن خود دارد. تا زمان رسیدن به بلوغ تقریباً هر ماه ۱۱۰۰۰ تخمک از دست می­دهد. در دوران نوجوانی حدود ۳۰۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰۰ تخمک دارد و کمتر از ۵۰۰ عدد از آنها تخمک گذاری را طی می­کنند.
از زمان بلوغ به بعد، صرف نظر از میزان هورمون­ها، تخمک گذاری یا هر عامل دیگری در باروری، بدن هر ماه تقریباً 1000 تخمک از تعداد تخمک های ذخیره را را از دست می­دهد.
یک خانم زمانی نابارور می­شود که تمامی تخمک­هایش از بین بروند. این شرایط معمولاً در سن ۴۰ سالگی رخ داده و ۱۰ سال پس از آن یائسگی آغاز می­شود.

در هر ماه زنان چه تعداد تخمک از دست می­دهند؟
ممکن است فکر کنید از آنجایی که زنان در طول ماه یک بار تخمک گذاری کرده و تخمک بالغ آزاد می­کنند، باید ماهی یک تخمک از تعداد تخمک های باقیمانده، بیشتر از دست ندهند. اما واقعیت چیز دیگری است. همانطور که پیشتر اشاره کردیم زنان بارور به طور تقریبی ماهانه ۱۰۰۰ تخمک از دست می­دهند؟ چنین چیزی چگونه رخ می­دهد؟
هر ماه 15 تا 20 فولیکول پروسه بلوغ را طی می­کنند و هر یک از آنها امیدوار است به تخمک انتخاب شده برای تخمک گذاری تبدیل شود. فولیکول انتخاب شده برای تخمک گذاری فولیکول برتر نام دارد و حدوداً تا 22 میلی متر رشد خواهد کرد.

آیا می­توان تعداد تخمک­ های باقی مانده را محاسبه کرد؟
آزمایشی وجود دارد که در هر سن و هر مرحله از چرخه قاعدگی می­توان آن را انجام داد و می­تواند تعداد تخمک ­های موجود در تخمدان زن را محاسبه کند.
این آزمایش اندازه هورمون آنتی مولرین (AMH) را می­سنجد، هورمونی که توسط فولیکول ها آزاد می­شود. میزان این هورمون نشان دهنده تعداد فولیکول­ها است، بنابراین میانگین تعداد تخمک­های موجود در تخمدان را نشان می­دهد.
مقدار ۰.۵ ng/mL از AMH مقدار مناسبی است در حالی که اگر این عدد کمتر از ۰.۱۵ باشد، تعداد فولیکول­ها و میزان باروری کاهش یافته است.
معمولاً آزمایش AMH در موارد زیر تجویز می­شود:
- زنانی که بیشتر از یک سال است تلاش می­کنند باردار شوند و زیر ۳۵ سال هستند یا زنانی که بیشتر از ۶ ماه است تلاش می­کنند باردار شوند و بالای ۳۵ سال هستند.
- زنانی که قصد دارند از آی وی اف (لقاح مصنوعی) یا دیگر درمان های ناباروری استفاده کنند. میزان پایین AMH می­تواند نشان دهنده موفقیت کم IVF باشد.
- زنانی که شیمی درمانی شده اند یا جراحی تخمدان داشته اند.
- زنانی که مشکوک به تومور تخمدان هستند.
- زنانی که قصد دارند در آینده باردار شده و می­خواهند از وضعیت خود آگاه شوند.
دقیق ترین آزمایش تعیین تعداد تخمک­های باقی مانده شامل ترکیبی از آزمایش AMH با آزمایش شمارش تعداد فولیکول­ های آنترال (AFC) است.
آزمایش AFC از سونوگرافی برای شمارش تعداد فولیکول­های آنترال کوچکی (با قطر ۲ - ۱۰ میلی متری) که بین روزهای دوم تا چهارم چرخه قاعدگی در هردو تخمدان وجود دارند، استفاده می­کند. وجود ۴ الی ۱۰ فولیکول آنترال نشانه خوبی برای تعداد تخمک های باقی مانده است در حالی که تعداد کمتر فولیکول نشان دهنده تعداد کمتر تخمک­ها است.
با ترکیب این تست­ها پزشکتان می­تواند ارزیابی درستی از میزان باروریتان داشته باشد.

میزان باروری و لقاح
از زمانی که یک تخمک بالغ از فولیکولش آزاد می­شود، برای بارور شدن تنها ۲۴ ساعت زمان دارد. پس از این زمان، زنان تا دفعه بعدی که تخمک گذاری داشته باشند، دیگر بارور نخواهند بود. روز تخمک گذاری، و پنج روز پیش از آن به عنوان "روزهای باروری" شناخته می­شوند.
روز باروری از 5 روز پیش از تخمک گذاری آغاز می­شود چرا که اسپرم می­تواند تا پنج روز در بدن زن زنده بماند. اگر در زمان تخمک گذاری اسپرم در بدن زن حاضر باشد، شانس باردار شدنش وجود دارد. هر چه به روز تخمک گذاری اش نزدیک تر شود، میزان باروری اش بیشتر خواهد بود.

میانگین میزان احتمال لقاح و بارور شدن
- باروری طی یک ماه - ۲۰ درصد
- باروری طی شش ماه - 60 درصد
- باروری طی نه ماه - ۷۵ درصد
- باروری طی دوازده ماه - 80 درصد
- باروری طی هجده ماه - ۹۰ درصد