درباره دوران قاعدگی، همه اطلاعات لازم

به ریزش دوره‌ای دیوارهٔ رحم که همراه با خونریزی است، قاعدگی، پریود، عادت ماهانه یا در زبان فارسی سلیس و زیبای مردم افغانستان، «عادت ماهوار» گفته می‌شود. طول مدت خونریزی، میزان خونریزی، فاصلهٔ بین خونریزی‌ها و سایر خصوصیات هر قاعدگی از شاخص‌های مهم سلامت زنان است. این مطلب به شما کمک می‌کند تا همه چیز را در مورد دوران قاعدگی،‌ بهتر و دقیق‌تر بشناسید.

خونریزی قاعدگی
ترشحات قاعدگی شامل مقداری خون روشن شریانی، موکوس دهانهٔ رحم، ترشحات واژن و بافت دیوارهٔ رحم است. به همین دلیل، رنگ ترکیب ترشحات قاعدگی کمی تیره‌تر از رنگ خون است. در واقع، برخلاف تصور عامه که خون قاعدگی را خونی کثیف می‌دانند، بیشتر خون قاعدگی، خون شریانی یا خون تمیز و حاوی اکسیژن است. در اوایل یا اواخر خونریزی ممکن است که رنگ خون قهوه‌ای تیره باشد و این هم به دلیل فعالیت آنزیم‌های خاص و پدیده‌ای طبیعی است.

سن شروع و مدت زمان قاعدگی
اولین تجربهٔ قاعدگی یا پریود معمولاً بین هشت تا ۱۶ سالگی اتفاق می‌افتد. عوامل مختلفی از جمله نژاد، شرایط زندگی، نوع تغذیه، منطقهٔ جغرافیایی محل رشد، وضعیت بهداشت و عوامل روحی در زمان شروع دوران قاعدگی مؤثر است. بر اساس مطالعات موجود، زندگی در مناطق شهری، اضافه وزن، زندگی در نزدیکی خط استوا، سن قاعدگی را پایین‌تر می‌آورد.
مدت زمان خونریزی قاعدگی معمولاً سه تا پنج روز است، اما بین دو تا هشت روز می‌تواند متغیر باشد. هر سیکل یا چرخهٔ قاعدگی که از اولین روز قاعدگی تا اولین روز خونریزی دورهٔ بعد محاسبه می‌شود، به طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد و به‌طورکلی، سیکل قاعدگی طبیعی زنان بین ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر است.
همچنین عوامل زیادی موجب تغییر زمان قاعدگی می‌شود که شایع‌ترین آنها بارداری است. اما ورزش سنگین، رژیم‌های غذایی، کاهش وزن زیاد، مسافرت، استرس روحی و جسمی، کیست‌های تخمدان، بلوغ زودرس، فیبروم‌های رحم و سرطان می‌تواند این زمان را دچار تغییراتی کند.

نزدیکی و رابطهٔ جنسی در زمان قاعدگی
از نظر علمی در گذشته باور بر این بود که داشتن رابطهٔ جنسی هنگام قاعدگی، ریسک عارضهٔ آندومتریوز و عفونت را بالا می‌برد. هنوز هم بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که از نزدیکی در زمان قاعدگی پرهیز شود، چون برخی مطالعات نشان می‌دهند امکان انتقال عوامل عفونی میکروبی یا ویروسی مثل سوزاک، سیفیلیس، کلامیدیا، ویروس اچ‌آی‌وی و ویروس تبخال در زمان قاعدگی افزایش می‌یابد.
اما از آنجا که مطالعات جدیدتر رابطهٔ معنادار و قطعی بین نزدیکی حین قاعدگی و آندومتروز و عفونت پیدا نکردند، امروزه در صورت آمادگی ذهنی شریک‌های جنسی و رعایت نکات بهداشتی، منعی برای رابطهٔ جنسی هنگام قاعدگی وجود ندارد. همچنین از سوی دیگر گفته می‌شود که انقباضات ماهیچه‌ای هنگام نزدیکی و ارگاسم زنان می‌تواند به کاهش دردهای قاعدگی کمک کند.
همچنین، اگرچه احتمال بارداری در زمان قاعدگی پایین است، ولی این امکان وجود دارد که برخی زنان در طول پریودشان باردار شوند، اما باید یک چرخۀ قاعدگی بسیار کوتاه یا معمولاً پریودهای طولانی داشته باشند تا این اتفاق بیفتد.

خودمراقبتی دوران قاعدگی
برای رعایت بهداشت و خودمراقبتی در روزهای پریود لازم است نکاتی را بدانیم و به اطرافیان نیز یاد بدهیم. برخی از این توصیه‌ها به شکل زیر است:
در زمان قاعدگی حتماً از نوار بهداشتی یا پدهای تمیز و یک‌بارمصرف استفاده کنید.
استحمام مرتب و زیاد در دوران قاعدگی مهم و لازم است.
حمام رفتن در دوران قاعدگی هرگز باعث نازایی نمی‌شود.
شست‌وشو و حمام کردن در دوران قاعدگی باعث عفونت نمی‌شود، بلکه رعایت بهداشت از بروز بیماری و عفونت جلوگیری می‌کند.
لباس زیر خود را هر روز عوض کنید.
اگر لباس‌های زیر شما در آفتاب مستقیم خشک نمی‌شوند، حتماً چند دقیقه قبل از پوشیدنشان آنها را اتو بکشید و بگذارید نم و بخار اتو برطرف شود و سپس آن را بپوشید.
شستن دست‌ها با آب و صابون را بعد از هر بار تعویض نوار بهداشتی فراموش نکنید.
اگر چه مقدار آهن ازدست‌رفته در هر سیکل قاعدگی ناچیز است اما در کشورهایی که فقر تغذیه ریشه‌کن نشده، مصرف قرص آهن برای مقابله با کم‌خونی فقر آهن؛ البته با تجویز پزشک، ایرادی ندارد.
بسیاری از زنان، شکم و کمردرد شدیدی را در دوران قاعدگی تجربه می‌کنند. علت درد، انقباضات قدرتمند عضلات رحم و عضلات شکمی اطراف رحم برای بیرون راندن ترشحات قاعدگی است. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن و استفاده از کیسهٔ آب گرم و استراحت به کاهش این دردها کمک می‌کنند.
طی این دوران ممکن است سندرم قبل از قاعدگی یا PMS نیز رخ بدهد که شامل دردناک شدن پستان‌ها به علت احتباس آب و نمک، خستگی و تغییرات خلقی مثل تحریک‌پذیری است.
تغذیهٔ سالم، کاهش مصرف کافئین و حمایت روحی برای رفع عوارض دوران قاعدگی مفید است.

آموزش صحیح به دختران و پسران در مورد قاعدگی
باورهای نادرست دربارهٔ قاعدگی در برخی فرهنگ‌ها باعث می‌شود که صحبت دربارهٔ عادت ماهانه شرم تلقی شود و در نتیجه دختران در این مورد حرف نزنند. ناآگاهی از روند قاعدگی گاهی در دختران ما باعث می‌شود که آنها مسائل بهداشتی را انجام ندهند و دچار بیماری‌های تناسلی شوند. همچنین ممکن است شماری از خانواده‌ها، دخترانی را ‌که در دوران قاعدگی به سر می‌برند، ناپاک بدانند.
همچنین یکی از نهاد‌های فعال مربوط به سلامت در جهان که در زمینهٔ آموزش و امنیت کودکان، به ویژه دختربچه‌ها فعالیت می‌کند معتقد است که مطرح نشدن موضوعات مربوط به سلامت بدن دختران مثل دوران قاعدگی یا پریود در مدرسه می‌تواند زیان‌بخش و مضر باشد. در تحقیقی که این نهاد انجام داد، از هزار دختر ۱۴ تا ۲۱ ساله تقریباً نیمی گفتند که پریود باعث شرمساری آنهاست و فقط یک چهارم آنها راحت بودند که دربارهٔ پریود در کلاس درس یا با دوستان خود صحبت کنند. علاوه بر این، تحقیق این نهاد نشان داد که از هر هفت دختر، یک نفر وقتی اولین بار پریود شده، در واقع نمی‌دانسته که در بدنش چه اتفاقی افتاده است. به گفتهٔ این نهاد، پریود هنوز یک تابو و مایهٔ شرمساری است و به دخترها و پسرها به اندازهٔ کافی در مدرسه آموزش داده نمی‌شود. این نهاد پیشنهاد کرد که هم به دختران هم به پسران بعد از دوران ابتدایی دربارهٔ دوران قاعدگی و پریود آموزش داده شود.
سلامت خانواده در گرو سلامت مادران فرداست و آموزش صحیح به افراد جامعه، مخصوصاً دختران در سن بلوغ، میزان آگاهی در مورد قاعدگی را افزایش خواهد داد. پنهان کردن قاعدگی، ایجاد حس شرمساری، کناره گرفتن از جامعه هنگام قاعدگی، به کار بردن لغات منفی در مورد قاعدگی، نداشتن درک صحیح از این فرایند کاملاً طبیعی و هر چیزی که ذره‌ای از طبیعی فرض شدن قاعدگی کم کند باید توسط افراد آگاه و قاعدتاً خود ما اصلاح شود. بنابراین، به دخترانمان در مورد این روند طبیعی اطلاعات کافی بدهیم و به آنها بیاموزیم که بهداشت و خودمراقبتی در این دوران را رعایت کنند تا شاهد روزی باشیم که باورهای غلط و آموخته‌های اشتباه در مورد روزهای طبیعی پریود و قاعدگی تبدیل به شناخت و آگاهی درست و صحیح شود.