سوزش معده در بارداری و جنسیت جنین چه ارتباطی با هم دارند؟
سوزش معده یکی از مشکلات بسیار شایع بارداری است که معمولاً از سه‌ماهه دوم شدت می‌گیرد و در سه‌ماهه سوم به اوج می‌رسد. این مشکل بیشتر به دلیل تغییرات هورمونی و فشاری است که بزرگ شدن رحم بر معده وارد می‌کند. بسیاری از مادران باردار کنجکاوند بدانند آیا سوزش معده می‌تواند سرنخی از جنسیت جنین باشد یا نه. در ادامه ضمن بررسی رابطه سوزش معده در بارداری و جنسیت جنین به دلایل بروز این اتفاق و روش‌های پیشگیری و کاهش آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
- سوزش معده در بارداری از چه زمانی شروع می‌شود؟
- دلایل سوزش معده در بارداری
- آیا سوزش معده نشان‌دهنده جنسیت جنین است؟
- علائم سوزش معده در بارداری
- آیا سوزش معده برای جنین خطر دارد؟
- چه عواملی باعث تشدید سوزش معده در بارداری می‌شوند؟
- درمان خانگی سوزش معده در بارداری
- برای سوزش معده در بارداری چی بخوریم؟
- درمان دارویی سوزش معده در بارداری
- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- سوالات متداول
سوزش معده در بارداری از چه زمانی شروع می‌شود؟
سوزش معده معمولاً از سه‌ماهه دوم بارداری آغاز می‌شود؛ یعنی حدود هفته‌های ۱۳ تا ۱۴ که افزایش هورمون پروژسترون و شل شدن دریچه مری شروع به تأثیرگذاری محسوس می‌کند. با رشد بیشتر رحم و افزایش فشار روی معده در سه‌ماهه سوم، این مشکل شدت بیشتری پیدا می‌کند و برای برخی زنان تقریباً هر روز رخ می‌دهد. البته در بعضی بارداری‌ها ممکن است مادر از همان سه‌ماهه اول نیز سوزش معده را تجربه کند، زیرا تغییرات هورمونی از همان هفته‌های ابتدایی شروع می‌شود، اما اغلب زنان از نیمه بارداری به بعد بیشترین علائم را حس می‌کنند.
دلایل سوزش معده در بارداری
سوزش معده در بارداری بسیار شایع است و معمولا به دلایل زیر رخ می‌دهد:
تغییرات هورمونی
در دوران بارداری، ترشح هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد. این هورمون باعث شل شدن دریچه بین مری و معده می‌شود؛ دریچه‌ای که معمولاً از برگشت اسید جلوگیری می‌کند. وقتی این دریچه شل شود، اسید راحت‌تر بالا می‌آید و ایجاد سوزش می‌کند.
به نقل از my.clevelandclinic.org
Your hormone levels change during pregnancy, affecting how you tolerate and digest foods. The hormones slow your digestive system. Food moves more slowly, increasing the likelihood of bloating, heartburn and constipation.
سطح هورمون‌های شما در دوران بارداری تغییر می‌کند و بر نحوه تحمل و هضم غذاها تاثیر می‌گذارد. هورمون‌ها سیستم گوارش شما را کند می‌کنند. غذا کندتر حرکت می‌کند و احتمال نفخ، سوزش سر دل و یبوست را افزایش می‌دهد.
بزرگ شدن رحم
با رشد جنین، رحم فضای شکم را بیشتر اشغال می‌کند و فشار مستقیم روی معده وارد می‌شود. این فشار بالا رفتن اسید معده به سمت مری را آسان‌تر می‌کند، به‌خصوص در سه‌ماهه سوم. همین فشار است که باعث می‌شود بسیاری از مادران در اواخر بارداری سوزش معده بیشتری را تجربه کنند.
کند شدن هضم غذا
تغییرات هورمونی و کاهش حرکات روده باعث می‌شود روند هضم غذا آهسته‌تر شود. وقتی غذا دیرتر هضم شود، اسید بیشتری در معده تولید می‌شود و احتمال برگشت آن به مری افزایش می‌یابد. این حالت معمولاً بعد از خوردن غذاهای چرب یا حجیم تشدید می‌شود.
افزایش حساسیت معده
بعضی زنان باردار نسبت به غذاها و نوشیدنی‌هایی که قبل از بارداری مشکلی با آن‌ها نداشتند، حساس‌تر می‌شوند. این حساسیت ممکن است منجر به تحریک و سوزش معده در بارداری شود. مواد اسیدی، ادویه‌ها، قهوه و چای از جمله مواردی هستند که حساسیت را بیشتر می‌کنند.
تغییرات در سبک تغذیه و الگوی خوردن
برخی مادران در اوایل بارداری به دلیل ویار یا تهوع، وعده‌های نامنظم یا غذاهای تند، ترش و چرب مصرف می‌کنند. این تغییرات باعث تحریک معده و افزایش احتمال سوزش می‌شود. همچنین خوردن حجم زیاد غذا در یک وعده از عوامل تشدیدکننده است.
دراز کشیدن بلافاصله پس از غذا
به علت کند شدن هضم و شل شدن دریچه مری، دراز کشیدن یا خوابیدن بعد از غذا باعث می‌شود اسید معده راحت‌تر به بالا برگردد. این مشکل به‌خصوص هنگام خواب شبانه بیشتر احساس می‌شود.
لباس‌های تنگ در ناحیه شکم
پوشیدن شلوار یا لباس‌های فشرده در ناحیه شکم باعث افزایش فشار روی معده می‌شود و احتمال برگشت اسید را بیشتر می‌کند. این عامل به‌خصوص در نیمه دوم بارداری موثر است.
استرس و اضطراب
استرس می‌تواند ترشح اسید معده را افزایش دهد و حساسیت دستگاه گوارش را بالا ببرد. این وضعیت در کنار تغییرات هورمونی می‌تواند زمینه بروز سوزش سر دل در بارداری را فراهم کند.
آیا سوزش معده نشان‌دهنده جنسیت جنین است؟
بین شدت یا وجود سوزش معده در بارداری و جنسیت جنین هیچ ارتباط علمی و ثابت‌شده‌ای وجود ندارد. این باور که «سوزش معده یعنی جنین پسر است» یا «سوزش معده نشانه دختر بودن است» از دید پزشکی صحت ندارد.
با این حال، یک نکته جالب وجود دارد: برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند ارتباطی بین سوزش معده در بارداری و موی جنین وجود دارد؛ زیرا هورمون‌هایی مثل استروژن و پروژسترون که در رشد مو نقش دارند، در سوزش معده هم موثرند. اما این موضوع نیز به جنسیت ربطی ندارد و ممکن است برای دختر یا پسر یکسان باشد.
علائم سوزش معده در بارداری
سوزش معده در بارداری معمولاً در اثر ترکیبی از تغییرات هورمونی و افزایش فشار رحم بر معده ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث احساس ناراحتی در قسمت بالای شکم و قفسه سینه شود. این وضعیت بیشتر بعد از خوردن غذا، هنگام خم شدن یا دراز کشیدن شدت پیدا می‌کند. علائم می‌توانند از یک ناراحتی خفیف تا سوزش شدید و بازگشت اسید متغیر باشند و بسته به سه‌ماهه بارداری شدت آن متفاوت است.
- احساس سوزش یا گرما پشت جناغ سینه
- طعم ترش یا تلخ در دهان
- بازگشت اسید یا احساس بالا آمدن محتویات معده
- نفخ، بادگلو و احساس سنگینی معده
- درد یا فشار در قسمت فوقانی شکم
- سرفه شبانه یا خشکی گلو ناشی از رفلاکس
- دشواری خفیف در بلع در موارد شدیدتر
آیا سوزش معده برای جنین خطر دارد؟
سوزش معده در بارداری معمولاً بیشتر برای مادر آزاردهنده است و اثر مستقیم و خطرناک بر جنین ندارد. اما اگر خیلی شدید باشد، ممکن است باعث کاهش اشتها و تغذیه ناکافی شود. در این شرایط بررسی پزشک لازم است تا مادر و جنین هر دو در وضعیت مطلوب باقی بمانند.
چه عواملی باعث تشدید سوزش معده در بارداری می‌شوند؟
با وجود آنکه سوزش معده در بارداری تا حدودی طبیعی است اما انجام برخی کارها می‌تواند آن را تشدید کند از جمله:
- خوردن غذاهای چرب یا سرخ‌کرده
- مصرف شکلات، قهوه، چای پررنگ و نوشابه
- خوردن غذاهای تند یا ترش
- خوابیدن بلافاصله بعد از غذا
- پوشیدن لباس‌های تنگ اطراف شکم
- استرس و اضطراب
- پرخوری یا خوردن وعده‌های حجیم
درمان خانگی سوزش معده در بارداری
برای رفع یا کاهش سوزش معده در بارداری می‌توانید از روش‌های ساده زیر استفاده کنید:
- خوردن وعده‌های کوچک‌تر اما متعدد در طول روز
- پرهیز از غذاهای تحریک‌کننده مانند سس‌ها، ادویه زیاد، غذاهای ترش و چرب
- ننوشیدن آب و مایعات همراه با غذا
- خودداری از دراز کشیدن تا ۲ ساعت بعد از غذا
- استفاده از بالش اضافی زیر سر هنگام خواب
- پوشیدن لباس‌های آزاد در ناحیه شکم
- خوردن میان‌وعده‌های سبک مثل نان تست، بیسکویت ساده یا سیب
- نوشیدن شیر ولرم یا مصرف ماست کم‌چرب برای آرام کردن معده
برای سوزش معده در بارداری چی بخوریم؟
غذاهای مفید و مضر برای سوزش بارداری در جدول زیر آمده است:
|
غذاهای مضر |
غذاهای مفید |
دسته‌بندی |
|
مرکبات (پرتقال، لیمو)، انبه بسیار رسیده، آناناس |
موز، سیب شیرین، خربزه، گلابی |
میوه‌ها |
|
گوجه‌فرنگی، پیاز خام، فلفل دلمه‌ای خام |
سیب‌زمینی پخته، هویج، کدو، خیار، کاهو |
سبزیجات |
|
غذاهای سرخ‌کرده، گوشت چرب، سوسیس و کالباس |
مرغ آبپز یا گریل، ماهی بخارپز، تخم‌مرغ آبپز |
پروتئین‌ها |
|
پنیرهای چرب و شور، شیر خیلی پرچرب |
ماست کم‌چرب، شیر ولرم، دوغ بدون گاز |
لبنیات |
|
نان فانتزی، غذاهای آرد سفید و حجیم |
نان سبوس‌دار، برنج کته، جو دوسر (اوت‌میل) |
غلات و نان‌ها |
|
چای پررنگ، قهوه، نوشابه‌های گازدار |
آب، دمنوش زنجبیل ملایم، دمنوش بابونه |
نوشیدنی‌ها |
|
شکلات، چیپس، تنقلات چرب |
بیسکوییت ساده، کراکر کم‌چرب، مغزهای خام |
میان‌وعده‌ها |
|
سرخ‌کرده، گریل پرحرارت، غذاهای خیلی تند |
بخارپز، آبپز، گریل ملایم |
روش پخت |
درمان دارویی سوزش معده در بارداری
در برخی موارد که تغییرات تغذیه‌ای و روش‌های خانگی سوزش معده را کاهش نمی‌دهند، پزشک ممکن است داروهای مناسب دوران بارداری را توصیه کند. معمولاً داروهای آنتی‌اسید ساده مانند ترکیبات کلسیم یا منیزیم گزینه‌های اولیه هستند؛ این داروها سریع اثر می‌کنند و به‌طور کلی برای بارداری ایمن محسوب می‌شوند.
اگر سوزش سر دل در بارداری شدیدتر باشد، پزشک ممکن است داروهای کاهش‌دهنده اسید مانند فاموتیدین یا در برخی شرایط داروهای مهارکننده پمپ پروتون تجویز کند. خوددرمانی یا مصرف بی‌رویه دارو توصیه نمی‌شود، زیرا برخی آنتی‌اسیدها یا داروهای قوی‌تر ممکن است در بارداری مناسب نباشند و فقط باید طبق نظر پزشک مصرف شوند
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگرچه سوزش معده طبیعی است اما در صورت وجود علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- سوزش معده بسیار شدید و مداوم است
- همراه با تهوع و استفراغ شدید یا کاهش وزن ایجاد می‌شود
- درد قفسه سینه، تنگی نفس یا مشکل بلع دارید
- داروهای معمول موثر نیستند
- سوزش معده بعد از هفته‌ها مراقبت همچنان بدتر می‌شود
سخن پایانی
سوزش معده یکی از مشکلات رایج بارداری است و در اکثر موارد به علت تغییرات هورمونی و فشار رحم اتفاق می‌افتد. اگرچه باورهای سنتی زیادی درباره ارتباط سوزش معده با جنسیت جنین وجود دارد، اما از دید علمی هیچ رابطه‌ای بین این دو ثابت نشده است. بنابراین شدت سوزش معده نمی‌تواند پیش‌بینی‌کننده دختر یا پسر بودن جنین باشد. با رعایت نکات تغذیه‌ای و سبک زندگی، اغلب مادران می‌توانند این ناراحتی را تا حد زیادی کنترل کنند.
