سقط جنین در چه شرایطی جایز است؟

تبیان : هیجان مادر شدن، همه فکر و ذکر یک زن را به خود درگیر می‌کند اما چند ماه بعد و درست در زمانی که او خودش را برای مادری آمده کرده ‌است، همه چیز به هم می‌ریزد. گاهی بدون مقدمه، مشکلی در جنین تشخیص داده می‌شود و مادر را مجبور به سقط می‌کند و گاهی هم جنین بی‌خبر می‌میرد و اشتیاق مادر شدن را از یک زن می‌گیرد. اما در مواردی ماجرا روی دیگری هم دارد؛ زنی که تا چند ماه دیگر مادر می‌شود، اصلا آمادگی این اتفاق را ندارد یا به خاطر سابقه ژنتیکی‌اش، از به دنیا آمدن یک نوزاد بیمار می‌ترسد. همین بهانه‌ها برای گفت‌وگو با دکتر کتایون برجیس، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی کافی بود تا هم از شرایط قانونی سقط جنین باخبر شویم و هم به نگرانی‌های تازه مادران در مورد از دست دادن جنین‌شان پاسخ دهیم.

شک داشتن به سلامت، مجوز سقط نیست

دریافت مجوز سقط جنین، راحت نیست. باید مادری از هفت خوان رستم بگذرد و با اثبات کشنده بودن یک بیماری برای خودش یا فرزندی که در شکم دارد، این اجازه را دریافت کند. گذشته از بیماری‌هایی که خطر مرگ مادر یا جنین را به دنبال دارند، مشکلاتی که زندگی نوزاد را بعد از تولد دچار مشکل جدی می‌کنند هم در گروه دلایلی هستند که امکان سقط جنین را برای مادر فراهم می‌کنند. دکتر کتایون برجیس، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی در این مورد می‌گوید: « اجازه سقط جنین تنها در شرایطی به مادر داده می‌شود که مشکلی جدی، زندگی مادر یا جنین را تهدید کند. برای مثال اگر بیماری قلبی مادر در حدی باشد که در صورت ادامه بارداری جانش به خطر بیفتد یا این‌که آسم کنترل نشده، به مادر توان مقاومت در این ۹ ماه را ندهد یا بیماری‌های کلیوی حاد، او را مجبور کند، با ارائه مدارک زوج می‌توانند برای سقط جنین‌شان تصمیم بگیرند. معمولا این موارد در هفته ۱۱ تا ۱۳ تشخیص داده می‌شوند و در نهایت در هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ مادرانی که به هر دلیل مجبور به سقط هستند، با مشورت پزشک‌شان، اجازه این کار را دریافت می‌کنند.»

نمی‌توان گفت جنین صد درصد سالم است

تشخیص ندادن بیماری‌های خطرناک در جنین، به معنای تولد یک نوزاد کاملا سالم نیست. برجیس می‌گوید:« در مورد وجود یا نبودن بعضی بیماری‌ها، پزشک هیچ نظر قطعی نمی‌تواند بدهد. واقعیت این است که با وجود این همه پیشرفت علم، ما هنوز علت بعضی بیماری‌ها را نمی‌دانیم و مادر در چنین شرایطی تنها می‌تواند از میزان احتمال ابتلای فرزند آینده‌اش باخبر شود و با قبول این ریسک صاحب فرزند شود. تنها کاری که پزشکان می‌توانند انجام دهند این است که در مشاوره‌های‌شان، این احتمال را به مادر گوشزد کنند.» او در ادامه می‌گوید: «وقتی که به دلایل ژنتیک احتمال ابتلای نوزاد به یک بیماری وجود دارد، نمی‌توانی به‌طور قطع گفت که جنین این بیماری را به ارث می‌برد یا نه. تنها در مواردی که ۱۰۰ در صد احتمال تالاسمی ماژور هست، یا تشخیص منگولیسم و اختلالات جدی مغزی در جنین داده شده‌است، مادر می‌تواند تا قبل از هفته ۱۷ مجوز سقط را بگیرد یا زمانی که توموری در نخاع جنین دیده می‌شود که امکان دارد امکان حیات را در آینده برای او سخت کند، اجازه سقط به مادر داده می‌شود.»

شرایط غیر استاندارد، باروری را به ‌خطر می‌اندازد

ترس از سقط مجدد یا ناباروری مشکلی است که مادرانی که یک‌بار این اتفاق را تجربه کرده‌اند با آن روبه‌رو می‌شوند. اما دکتر برجیس می‌گوید که شکست در یک بارداری، به معنای ناتوانی فرد در صاحب فرزند شدن نیست. او توضیح می‌دهد:« اگر مادری در شرایط بیمارستانی، استاندارد و با مجوز اقدام به سقط کند، هیچ مشکلی برای بارداری بعدی او به‌ وجود نمی‌آید، چون در این شرایط مادر کاملا تحت نظر است و با دریافت مسکن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های لازم، مشکل داخلی برای او به وجود نمی‌آید. عارضه شایعی که بعد از سقط می‌تواند مادر و امکان بارداری مجدد او را دچار مشکل کند، به‌وجود آمدن چسبندگی در حفره رحمی‌است. اما اگر در محیط بیمارستان و با شرایط استاندارد این عمل انجام شود، دیگر از این بابت هم نگرانی وجود ندارد.»

از ۲ سقط پیاپی نترسید

بعضی‌ها گناه سقط جنین‌های مکرر را به گردن آلودگی هوا می‌اندازند و بعضی‌های دیگر رژیم غذایی را دخیل می‌دانند اما این متخصص زنان و زایمان معتقد است:« سقط‌های مکرر، علت‌های متعددی دارند. علل آناتومیکی خود رحم از شایع‌ترین دلایلی هستند که احتمال آن را بالا می‌برند. شایع‌ترین ناهنجاری رحم، رحم دیواره‌دار است که ممکن است فرد در سونوگرافی‌های قبلی متوجه آن نشده باشد اما در دوره بارداری مشخص می‌شود و می‌تواند باعث سقط جنین شود.»

سقط زیر ۸ هفته طبیعی است

برجیس معتقد است سقط ماه‌های اول بارداری کاملا طبیعی است و نباید مادران را دچار نگرانی کند. او در مورد احتمال بارداری موفق برای مادرانی که تجربه سقط ناگهانی را داشته‌اند، می‌گوید:« بحث تکرار سقط، به دلیل یک‌بار از دست دادن جنین اتفاق نمی‌افتد. اما در مواردی که مادر به دلیل مشکلی که در خودش داشته دچار این حادثه شده‌است، چون مادر همان مادر است و مشکلش تشخیص داده نشده و برطرف نشده‌، امکان اتفاق افتادن سقط‌های بعدی هم وجود دارد.» او در مورد علت این سقط‌ها می‌گوید:« معمولا این مشکلات در ۳ ماهه اول اتفاق می‌افتند یعنی زمانی که کمتر از ۸ هفته از عمر جنین گذشته و قلب هنوز تشکیل نشده است. این مشکل می‌تواند به علت اختلال در روند تشکیل جنین هم بروز پیدا کند و ارتباطی به شرایط مادر ندارد. حتی مادر‌های سالم هم می‌توانند چنین سقطی را تجربه کنند و این موضوع احتمال بارداری و صاحب فرزند شدن آنها را در آینده تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.»

نگران ۳ سقط اول نباشید

نگرانی از یک سقط زود هنگام، مشکلی است که در ذهن همه تازه مادران چرخ می‌زند و به همین دلیل گاهی خیلی از آن‌ها تا بعد از عبور از ماه سوم بارداری، مژده مادر شدن‌شان را به کسی نمی‌دهند. دکتر کتایون برجیس این هراس را بی‌دلیل نمی‌داند و می‌گوید:« در هر بارداری به طور طبیعی ۱۵ تا ۲۰ درصد احتمال سقط وجود دارد. اما اگر سقط جنین به دلیل بیماری خاصی اتفاق نیفتاده باشد، فرد می‌تواند در سال‌های آینده مادری را هم تجربه کند. حتی در ۲ تا ۳ بار اول، نیاز به بررسی پیچیده‌ای وجود ندارد و این مشکل می‌تواند به‌طور طبیعی اتفاق بیفتد. اما اگر این موضوع بیشتر از ۳ بار تکرار شود، زوج باید مشکل‌شان را جدی‌تر بررسی کنند. مخصوصا اگر این زوج سن بالا یا سابقه نازایی داشته باشند، باید نسبت به بررسی شرایط‌شان حساس‌تر باشند.»

حداقل ۳ ماه صبر کنید

نگرانی این مادران از ناتوانی‌شان در صاحب فرزند شدن، گاهی باعث می‌شود بدون فرصت دادن به خود و چک کردن شرایط بدنی‌شان، بارداری مجدد را تجربه کنند. اما دکتر کتایون برجیس معتقد است:« بعد از سقط جنین به هر دلیلی، بهتر است مادر حداقل تا ۳ ماه بعد بارداری تازه‌ای را تجربه نکند. البته زمانی که باید بین ۲ بارداری گذاشته شود، به دلیل اتفاق افتادن سقط، شرایط مادر و مشکلات بدنی او هم بستگی دارد. در این شرایط بهتر است فرد با پزشک معالجش مشورت کند چراکه ممکن است این فرد بین ۶ ماه تا ۲ سال نیاز به صبر کردن برای برطرف کردن مشکلاتش داشته باشد.»