کمبود ویتامین ها در بارداری، جنین را ناقص می کند؟

ویتامین ب ۹ یکی از انواع ویتامین‌های مورد نیاز بدن انسان است که به دو صورت عمده قابل دسترسی است.

نوع اول آن "فولات" نام دارد که به صورت طبیعی در بسیاری از گروه‌های غذایی یافت می‌شود.

نوع دوم این ویتامین نیز در مکمل‌های دارویی و غذاهای غنی شده یافت می‌شود و اسید فولیک نام دارد. نام فولات از واژه لاتین فولیوم (Folium) به معنای برگ گرفته شده که بیانگر منبع اصلی این ویتامین یعنی برگ‌های سبزیجات است.

اولین بار دکتر لوسی ویلس (Lucy Wills) متوجه شد که کم‌خونی در زنان حامله توسط عصاره مخمر قابل پیشگیری و درمان است. پس از آن بود که دانشمندان توانستند ماده فولات را ابتدا از عصاره مخمر و پس از آن از گیاه اسفناج جدا کنند.

منابع طبیعی فولات شامل اسفناج، سبزیجات دارای برگ‌های سبز و تیره، سویا، جگر گاو، انواع لوبیا و میوه‌هایی مانند توت‌فرنگی و پرتقال هستند، اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که اگر این مواد در درجه حرارت بالا و به مدت طولانی طبخ شوند مقدار زیادی از ویتامین خود را از دست می‌دهند.

به همین دلیل توصیه می‌شود میوه‌ها و سبزیجات تا حد ممکن به صورت خام مصرف شوند و در صورتی که می‌خواهید آن‌ها را بپزید از مقدار کمی آب برای جوشاندن استفاده و آب باقیمانده را هم در غذاهای خود استفاده کنید. استفاده از روش بخارپز و ماکروویو روش‌هایی هستند که به ساختار فولات موجود در میوه‌ها و سبزیجات صدمه‌ای نمی‌زنند.

نقش حفاظتی فولات در بروز بیماری‌ها

از لحاظ بیولوژیکی، فولات در تولید ساختارهای ژنتیکی سلول‌های بدن یعنی DNA و RNA نقش دارد. به همین دلیل اهمیت تأمین این ماده در بازه‌های زمانی از زندگی انسان که با رشد سریع توأم هستند یعنی دوران جنینی، نوزادی و کودکی بیشتر است.

فولات نقش بسیار مهمی در تولید ساختارهای لوله عصبی در جنین دارد. به همین دلیل کمبود آن باعث ایجاد نقایص مادرزادی در لوله عصبی جنین می‌شود.

"هموسیستئین" یک پروتئین غیر طبیعی ناشی از متابولیزه شدن اسید آمینه "متیونین" است که برای دفع از بدن به فولات نیاز دارد. این ماده در بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، آلزایمر، پوکی استخوان و بیماری‌های روانی مانند افسردگی نقش دارد.

فولات با متابولیزه کردن و دفع آن از بدن نقش حفاظتی خود را در پیشگیری از بروز این بیماری‌ها ایفا می‌کند. این ویتامین همچنین نقش مهمی در پیشگیری از بروز انواع سرطان‌ها به خصوص سرطان‌های روده بزرگ، سینه، معده و مری دارد.

اگرچه مکانیسم این عملکرد هنوز به صورت دقیق شناسایی نشده، اما می‌تواند به علت پیشگیری از ایجاد جهش‌های ژنتیکی در ساختار سلول‌ها باشد که سبب‌ساز بروز انواع سرطان‌هاست.

دلایل کمبود فولات

دلیل اصلی کمبود، نرسیدن میزان کافی از این ویتامین از طریق مواد غذایی است. سبزیجات و میوه‌ها، خوراکی‌هایی هستند که به خصوص در جوامع فقیر کمتر استفاده می‌شوند.

این موضوع باعث کمبود فولات در میان افراد چنین جوامعی می‌شود. همانطور که گفتیم روش‌های نادرست طبخ غذا هم می‌توانند باعث از بین رفتن فولات موجود در مواد غذایی شود.

افرادی که دچار کمبود آهن، ویتامین C و همینطور افراد سیگاری در معرض خطر ابتلا به کمبود فولات قرار دارند. مصرف طولانی مدت قرص‌های ضد بارداری و بعضی از داروها هم می‌تواند سبب‌ساز کمبود فولات در بدن شود.

تفاوت فولات و اسید فولیک

همانطور که گفتیم فولات نوع طبیعی و اسید فولیک فرم مصنوعی یا دارویی ویتامین ب ۹ است. یک تفاوت این دو نوع ویتامین مربوط به میزان جذب آن‌ها است.

فولات موجود در مواد غذایی حدود ٥٠ تا ٦٠ درصد در بدن جذب می‌شود، اما اسید فولیک دارویی به صورت کامل یعنی ١٠٠ درصد توسط بدن جذب می‌شود. شاید این نکته به نظر مثبت برسد، اما باید به چند مورد توجه کنید.

ول اینکه دریافت بیش از نیاز این ویتامین می‌تواند باعث پنهان ماندن بیماری‌های مرتبط با کمبود ویتامین ب ۱۲ شود. در حقیقت مکمل دارویی اسید فولیک علایم کم‌خونی ناشی از کمبود ب ۱۲ را درمان می‌کند بدون آنکه تغییرات ایجاد شده در سیستم عصبی فرد مبتلا را درمان کند.

در نتیجه چنین شخصی ممکن است مدت طولانی مبتلا به این نوع از کم‌خونی باشد، اما به دلیل پنهان شدن علایم آن توسط مکمل اسید فولیک، متوجه بروز آن نشده است و درصدد درمان بیماری بر نیاید. در نتیجه دچار آسیب‌های عصبی غیر قابل برگشت شود.

نکته بعدی این است که مواد غذایی حاوی فولات، غیر از این ویتامین دارای انواع و اقسام ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن انسان هستند و شما در صورت انتخاب مکمل اسید فولیک به عنوان منبع این ویتامین، این مواد مفید را دریافت نخواهید کرد.

علاوه بر این محققان اعتقاد دارند میزان زیاد اسید فولیک می‌تواند مانع جذب عنصر "روی" در بدن شود. به این دلایل است که پزشکان توصیه می‌کنند به جای استفاده از اسید فولیک تلاش کنید فولات مورد نیاز برای بدن را از طریق منابع طبیعی حاوی آن تأمین کنید.

البته استفاده از مکمل‌ها به صورت ویژه برای خانم‌های باردار و نوزادان و در بعضی بیمارانی که منابع فولات بدن‌شان را از دست داده‌اند توصیه می‌شود.