چه چیزی باعث افزایش غلظت منی می شود؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: با سلام چه چیزی باعث افزایش غلظت منی می شود؟

پاسخ دکتر محمدرضا صفری‌نژاد، اورولوژیست و استاد دانشگاه:
یکی از معیارهای مهم در آزمایش تجزیه منی، قوام یا "غلظت مایع منی" است که در باروری اهمیت دارد. اگر در مردی تعداد، حرکت و شکل اسپرم‌ها طبیعی باشند ولی غلظت مایع منی غیرطبیعی، می‌تواند باعث ایجاد مشکل در باروری شود. مایع منی هنگام انزال به حالت"لخته" است و سپس تحت تاثیر آنزیم‌هایی ظرف معمولا نیم ساعت از حالت لخته بودن خارج می‌شود که در اصطلاح به آن "آبکی" شدن می‌گویند. اگر مایع منی نتواند از حالت لخته خارج شود به اصطلاح دارای غلظت بالاست. اگر مایع منی به حالت لخته باقی بماند، حالت سیالیت خود را از دست داده بنابراین نمی‌تواند به طرف دهانه رحم و داخل رحم حرکت کند و باعث ایجاد مشکل در باروری می‌شود. دانستن اینکه چه عواملی باعث افزایش غلظت مایع منی می‌شوند، از این نظر اهمیت دارد که با رعایت آنها می‌توان تا حدودی مشکل را حل کرد، ولی از نظر علم پزشکی علت اصلی، فقدان آنزیمی است که باعث آبکی شدن مایع منی می‌شود. پروستات آنزیمی بنام آنتی‌ژن اختصاصی پروستات ترشح می‌کند که این آنزیم باعث آبکی شدن مایع منی یا خروج آن از حالت لخته می‌شود. اگر پروستات دچار تورم و التهاب شود، ترشح این ماده و در نتیجه آبکی شدن مایع منی با مشکل مواجه می‌شود. موارد زیر کمک می‌کنند که از غلظت مایع منی کاسته شود و حالت سیالیت بیشتری به خود بگیرد:
• مصرف مایعات زیاد
• دقت در داروهایی که مصرف می‌شوند. مصرف برخی از داروها باعث افزایش غلظت مایع منی می‌شوند.
• عفونت مایع منی باعث افزایش غلظت آن می‌شود بنابراین درمان مناسب عفونت کمک در رفع مشکل می‌کند. یکی از علل مهم افزایش غلظت مایع منی عفونت پروستات یا پروستاتیت است.وجود باکتری در پروستات نیز باعث عفونت پروستات و عفونت مایع منی می‌شود. مردان نابارور بدون توجیه (آزمایش تجزیه منی به ظاهر سالم و طبیعی است) باید حتما از نظر وجود عفونت پروستات بررسی شوند.
• بعضی از مواد مدر باعث افزایش حجم ادرار و کاهش آب بدن می‌شوند، مثل قهوه، الکل و سودا.مردانی که دارای غلظت بالای مایع منی هستند باید به این نکته توجه کنند.
• مصرف برخی مواد نیز باعث کاهش غلظت مایع منی می‌شوند، مثل ویتامین E، گای فنزین(Guaifenesin) و استیل سیستئین.

مهمترین مطالب در این باره

همه چیز درباره مایع منی و کیفیت اسپرم
هر میلی‌لیتر منی به طور معمول حاوی میلیون‌ها اسپرم است.
منی مایعی سفید یا طوسی رنگ است که از مجرای ادرار (لوله‌ای که در آلت‌تناسلی قرار گرفته است) در زمان انزال خارج می‌شود.
هر میلی‌لیتر مایع منی به طور معمول حاوی میلیون‌ها اسپرم است اما اکثر حجم آن را ترشحات غدد موجود در دستگاه تناسلی مرد تشکیل می‌دهد.
هدف مایع منی فقط تولیدمثل است، بعنوان وسیله‌ای برای بردن اسپرم به دستگاه تناسلی زن.
بااینکه انزال منی همراه با ارگاسم و لذت جنسی است اما نعوظ و ارگاسم توسط مکانیزم‌های مختلفی کنترل می‌شوند و برای داشتن رابطه‌جنسی لذت‌بخش، نیازی به بیرون آمدن منی نیست.

مایع منی از چه ساخته شده است؟
مایع منی از ترشحات غدد مختلفی تشکیل می‌شود که فقط ۵ درصد از آن از بیضه‌ها می‌آیند.
بیضه‌ها و اپیدیدیم
۷۰ روز طول می‌کشد تا اسپرم در بیضه‌ها تولید شود. هر اسپرم از سلولی به نام اسپرماتوگونی داخل بیضه ساخته می‌شود.
اسپرماتوگونی برای تولید اسپرماتوسیت، تکثیر می‌شود که بعد به اسپرماتید تبدیل می‌شود. اسپرماتید دم معروف خود را ساخته و این سلول به تدریج با تکان دادن دمش، توانایی حرکت کردن پیدا می‌کند.
اسپرماتید در آخر به یک اسپرماتوزوئید تبدیل می‌شود. این فرآیند ۶۰ روز طول می‌کشد و بعد ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشد تا قبل از اینکه اسپرم بتواند با مایع منی از بدن خارج شود، از مجرای هر بیضه و لوله بالغ‌کننده اسپرم آن یعنی اپیدیدیم عبور کند.
مایعی که توسط بیضه‌ها ساخته می‌شود حاوی موادشیمیایی متعددی است اما سرشار از تستوسترون است.

کیسه‌های منی
کیسه‌های منی معمولاً بیش از نیمی از حجم منی را تشکیل می‌دهند. ترشحات آنها سرشار از قندی به نام فروکتوز است که ماده‌مغذی مهمی برای اسپرماتوزوئید می‌باشد.
آنها همچنین ماده دیگری هم تولید می‌کنند که باعث لخته شدن منی (چسبناک یا ژله مانند شدن آن) بعد از انزال می‌شود که برای تولیدمثل و نگه داشتن منی در گردنه رحم زن مفید است.

غده پروستات
ترشحات غده پروستات حاوی موادشیمیایی مختلفی است که آنتی‌ژن خاص پروستات (PSA) جالب‌ترین آن است.
PSA یک آنزیم است، یک کاتالیزود که موجب واکنش‌های بیوشیمیایی می‌شود و در این مورد یک نوع آنزیم است که کواگولاز نامیده می‌شود.
عملکرد اصلی PSA مایع کردن منی لخته‌شده است تا اسپرماتوزوئید بتواند از آن فرار کرده و برای بارور کردن تخمک در دستگاه تناسلی زن، به سمت آن شنا کند.
سلول‌های غده پروستات PSA تولید می‌کنند که مقداری از آن به جریان خون نفوذ می‌کند و در منی هم یافت می‌شود.
هرچه غده پروستات بزرگتر و قوی‌تر باشد، PSA بیشتری در خون دیده می‌شود.
مردانی که غده پروستات آنها بزرگ و غیرسرطانی است معمولاً به طور متوسط سطح بیشتری PSA در خونشان یافت می‌شود. سطح آن در خون مردانی که دچار سرطان پروستات هستند بسیار پایین است. اما سطح PSA می‌تواند در هر دو مورد طبیعی باشد. این وضعیت می‌تواند نشانه اندازه و فعالیت غده پروستات باشد اما تست خاصی برای تشخیص سرطان پروستات نیست.

غده پیازی-میزراهی و ادرار
ترشحات این غدد دستگاه تناسلی مرد را چرب و روان می‌کند اما می‌تواند حاوی پادتن‌هایی هم باشد که بر باروری اثر می‌گذارند.
این پادتن‌های ضداسپرم می‌توانند از حرکت درست اسپرماتوزوئید و بارور کردن تخمک جلوگیری کنند.
مایع منی طبیعی چگونه است؟
منی معمولاً سفید یا طوسی رنگ است اما گاهی ممکن است زرد باشد. صورتی یا قرمز شدن مایع منی دلیل بر وجود خون در آن است.
بااینکه این به ندرت نشانه یک مشکل جدی است اما مردهایی که منی آنها به ظاهر لکه خون دارد باید به پزشک مراجعه کنند.
منی بلافاصله بعد از انزال دلمه می‌شود و مایعی چسبناک و ژله‌مانند تشکیل می‌دهد. بعد از ۵ تا ۴۰ دقیقه دوباره مایع می‌شود.
کاملاً طبیعی است که منی گلوبول‌های ژله‌مانند شکل دهد و این نشانه هیچ مشکل سلامتی یا باروری نیست. اگر منی نتواند دلمه شود و بعد دوباره مایع شود، می‌تواند نشانه مشکل در باروری باشد.
حجم متوسط منی که در انزال تولید می‌شود ۲ تا ۵ میلی‌لیتر است. حجم پایین‌تر از ۱٫۵ میلی‌لیتر و بالاتر از ۵٫۵ میلی‌لیتر غیرطبیعی هستند.
پایین بودن حجم منی می‌تواند بخاطر انزال‌های مکرر باشد و بالا بودن آن معمولاً بعد از نداشتن انزال به مدت طولانی دیده می‌شود.
سازمانی جهانی سلامت تعریفی از شمارش طبیعی نرمال ارائه می‌کند:
۱. غلظت اسپرماتوزوئید باید حداقل ۲۰ میلیون به ازای هر میلی‌لیتر باشد.
۲. حجم کلی منی باید حداقل ۲ میلی‌لیتر باشد.
۳. تعداد کلی اسپرماتوزوئیدها در انزال باید حداقل ۴۰ میلیون باشد.
۴. حداقل ۷۵ درصد از اسپرماتوزوئیدها باید زنده باشند (طبیعی است که تا ۲۵ درصد آنها مرده باشند)
۵. حداقل ۳۰ درصد از اسپرماتوزوئیدها باشد شکل و فرم طبیعی داشته باشند.
۶. حداقل ۳۰ درصد از اسپرماتوزوئیدها باید با حرکت سریع رو به جلو شناور باشند.
۷. حداقل ۵۰ درصد از اسپرماتوزوئیدها باید رو به جلو حرکت کنند.
دانستن تعداد اسپرم‌های مرده و غیرطبیعی که می‌تواند در یک نمونه طبیعی وجود داشته باشد، تعجب آور است.
سنجش تعداد اسپرم کاری بسیار تکنیکی است و نتیجه آن می‌تواند تحت‌تاثیر عوامل مختلفی مثل مدت‌زمان بین انزال و سنجش نمونه منی و همچنین اینکه منی در زمان حمل به آزمایشگاه چطور نگهداری شده است، باشد.
شمارش اسپرم‌ها در یک فرد خاص حتی طی چند روز می‌تواند متفاوت باشد. خیلی مهم است که حداقل دو، ترجیحاً سه یا بیشتر، نمونه برای ارزیابی ارائه شود که بین هرکدام دو تا سه هفته فاصله باشد. یک نمونه تکی برای ارزیابی کیفیت منی کافی نیست.
شمارش اسپرم فقط نشانه ظرفیت باروری است و یک شمارش طبیعی موفقیت را تضمین نخواهد کرد.
علاوه بر این، هرچه تعداد اسپرم‌ها بیشتر باشد هم بهتر نیست، زیرا تعداد بیش از اندازه بالای اسپرم نیز می‌تواند موجب مشکلات باروری شود.

آیا باروری مردانه رو به زوال است؟
مقالات مختلفی عنوان کرده‌اند که شمارش اسپرم رو به کاهش و باروری مردانه رو به زوال است. یکی از معروف‌ترین این تحقیقات، مطالعه‌ای بود که در سال ۱۹۹۲ توسط کارلسون و همکاران به چاپ رسید که مروری بر ۶۱ تحقیق انجام‌گرفته از سال ۱۹۳۸ انجام داده بود. نتیجه این مطالعه نشان می‌داد که شمارش متوسط اسپرم تا ۴۲ درصد کاهش داشته است.
اما تحلیل آنها از جنبه‌ها مختلف دچار اشتباهاتی بود و نتیجه مطالعه آنها چندان قابل‌اعتماد نیست.
تحقیقات متعدد دیگری درمورد کیفیت منی از آن زمان تاکنون به چاپ رسیده است که نتایج متناقضی را در بر داشته است.
بعضی از این تحقیقات عنوان می‌کنند که شمارش اسپرم مردان رو به کاهش است و بعضی ادعا می‌کنند که هیچ تغییری وجود نداشته است. اما حتی اگر شمارش اسپرم رو به کاهش باشد، تاثیر آن باروری مشخص نیست.
در حال حاضر هیچ سند مشخصی برای آن وجود ندارد.

آیا عوامل محیطی امروز بر باروری مردان تاثیر دارد؟
امروزه عوامل محیطی بیشتری نسبت به ۵۰ سال پیش وجود دارد که می‌تواند بر باروری مردان تاثیر بگذارد. این عوامل عبارتند از:
۱٫ تجزیه‌کنندگان درون‌ریز
۲٫ آلاینده‌های سمی
۳٫ بیماری‌های مقاربتی
۴٫ کمبود زینک
۵٫ اعتیاد به مشروبات الکلی
۶٫ سیگار
۷٫ مصرف استیروئیدهای آنابولیک
۸٫ اشعه یونیزان
۹٫ امواج پارازیت ماهواره ای
تجزیه‌کنندگان درون‌ریز موادشیمیایی در محیط هستند که بخاطر توانایی‌شان برای تاثیرگذاری منفی بر سیستم درون‌ریز بدن موجب مشکلات سلامتی می‌شوند.
آلاینده متعدد صنعتی هم می‌توانند بر باروری تاثیر داشته باشند، درست مثل مصرف سیگار و مشروبات الکلی.
چطور می‌توان توانایی باروری را حفظ کرد؟
۱. سبک زندگی سالم را با یک برنامه‌غذایی متعادل و ورزش منظم دنبال کنید.
۲. سیگار نکشید و از داروهای مخدر استفاده نکنید.
۳. از مشروبات الکلی استفاده نکنید یا مصرف آن را محدود کنید.
۴. با دنبال کردن راهکارهای ایمنی و پوشیدن لباس‌های محافظ سعی کنید در معرض خطرات صنعتی و شغلی قرار نگیرید. کارفرمای شما وظیفه دارد اطلاعات لازم را درمورد خطرات شغلتان برای سلامتی عنوان کند و از ایمنی و سلامت محیط‌کار مطمئن شود.
۵. با داشتن روابط‌جنسی سالم و استفاده از کاندوم، از بیماری‌های مقاربتی دوری کنید.
شواهد کنونی نشان نمی‌دهند که پوشیدن لباس‌زیر پاچه‌دار یا گذاشتن بیضه‌ها در آب سرد، کیفیت منی را بالا می‌برد.
یک تحقیق جالب هلندی نشان داده است که پوشیدن شلوارهای تنگ چرمی و لباس‌زیرهای تنگ پلاستیکی به همراه هم بر تحرک اسپرم تاثیر دارد اما هیچکدام به تنهایی این تاثیر را نداشته است.
بعضی شواهد نشان می‌دهند که استرس کیفیت منی را پایین می‌آورد و آن هم احتمالاً به دلیل تغییرات هورمونی است که در بدن ایجاد می‌شود.
علل استرس در زندگی مدرن یکی از نگرانی‌های موجود درمورد باروری است که خود می‌تواند موجب بالا رفتن استرس شود. اگر تصور می‌کنید که مشکل باروری داشته باشید، بد نیست که با پزشک خانوادگی خود مشورت کنید.
احتمال بارداری در یک زوج سالم و جوان ۲۰ درصد در ماه است، به همین دلیل تاخیر سه تا شش ماه قبل از بارداری غیرطبیعی نیست.
منطقی است که بعد از شش ماه رابطه‌جنسی بدون جلوگیری، ارزیابی‌های اولیه را انجام دهید.