جدول قند خون در بارداری ـ ۵ عامل موثر + قند خون نرمال در ماه‌های مختلف بارداری

مقادیر نرمال قند خون در بارداری

پزشکان برای بررسی وضعیت قند خون مادر باردار، از چند نوع آزمایش مختلف مانند قند خون ناشتا، تست تحمل گلوکز (GTT) و قند خون تصادفی استفاده می‌کنند.

در آزمایش قند خون ناشتا در بارداری و قند خون بعد از غذا در بارداری مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مقادیر نرمال در جدول زیر آورده شده است:

اگر عدد قند خون در هر کدام از مراحل بالا از حد نرمال بیشتر باشد، پزشک ممکن است تشخیص دیابت بارداری بدهد و آزمایش‌های تکمیلی تجویز کند.

قند خون خطرناک در بارداری چند است؟

سطح قند خون در بارداری اهمیت زیادی دارد و افزایش یا کاهش بیش از حد آن می‌تواند خطرناک باشد. قند خون ناشتا بالاتر از ۱۲۶ mg/dL یا قند خون دو ساعت بعد از غذا بالاتر از ۲۰۰ mg/dL نشان‌دهنده هیپرگلایسمی است و احتمال بروز دیابت بارداری و عوارضی مانند افزایش وزن بیش از حد جنین، زایمان سخت و افت قند خون نوزاد پس از تولد را افزایش می‌دهد.

 از سوی دیگر، قند خون پایین ناشتا کمتر از ۶۰ mg/dL یا بعد از غذا کمتر از ۷۰ mg/dL می‌تواند موجب سرگیجه، ضعف و کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین شود. حتی مقادیر نزدیک به حد نرمال نیز باید پیگیری شوند، زیرا نوسانات مداوم قند خون می‌تواند به تدریج مشکلاتی برای مادر و جنین ایجاد کند و کنترل منظم قند خون همراه با راهنمایی پزشک، برای حفظ سلامت هر دو ضروری است.

قند خون نرمال بارداری در ماه‌های مختلف

میزان قند خون نرمال در طول بارداری تا حدودی با تغییرات هورمونی و متابولیکی بدن مادر متفاوت است، اما تفاوت‌ها جزئی هستند و محدوده‌های استاندارد کلی معمولاً برای تمام ماه‌های بارداری یکسان اعلام می‌شود.

به طور کلی:

• در سه ماهه اول بارداری، سطح قند خون مادر معمولاً کمی پایین‌تر از حالت طبیعی است، چون هورمون انسولین به خوبی عمل می‌کند و بدن مصرف قند را بهینه می‌کند.

• در سه ماهه دوم بارداری و  سه ماهه سوم بارداری، هورمون‌های جفت مانند استروژن، پروژسترون و هورمون‌های رشد باعث افزایش مقاومت به انسولین می‌شوند. این مقاومت طبیعی بدن برای تامین قند مورد نیاز جنین است، اما ممکن است باعث بالا رفتن قند خون در برخی مادران شود.

 به همین دلیل، غربالگری دیابت بارداری معمولاً بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ انجام می‌شود، یعنی در زمانی که بدن بیشتر در معرض تغییرات قند خون قرار دارد.

آزمایش قند خون در بارداری چگونه انجام می‌شود؟

دو روش اصلی برای آزمایش قند بارداری وجود دارد:

1. آزمایش قند خون ناشتا (Fasting Blood Sugar)

    مادر باید حداقل ۸ ساعت ناشتا باشد.

    خون از ورید گرفته می‌شود و سطح گلوکز اندازه‌گیری می‌شود.

    عدد نرمال در بارداری: کمتر از ۹۵ mg/dL

2. تست تحمل گلوکز (Glucose Tolerance Test – GTT)

  تست تحمل گلوکز در بارداری  دو مرحله دارد:

مرحله ۱ (Screening 1 ساعته):

• مادر محلول گلوکز ۵۰ گرمی می‌نوشد.
• یک ساعت بعد، قند خون اندازه‌گیری می‌شود.
• اگر قند بالای ۱۴۰ mg/dL باشد، مرحله بعدی انجام می‌شود.

مرحله ۲ (تست ۲ یا ۳ ساعته):

• مادر محلول ۷۵ گرمی یا ۱۰۰ گرمی گلوکز می‌نوشد (براساس دستور پزشک).
• قند خون در زمان‌های مختلف (یک، دو و گاهی سه ساعت بعد) اندازه‌گیری می‌شود.

نکات مهم قبل از آزمایش:

• حداقل ۸ ساعت ناشتا بودن قبل از آزمایش ناشتا الزامی است.
• از مصرف نوشیدنی‌های شیرین یا خوراکی‌های پرکربوهیدرات در روز قبل از آزمایش پرهیز شود.
• داروهای خاص ممکن است روی نتیجه تاثیر بگذارند؛ بنابراین پزشک را مطلع کنید.
• در صورت تهوع یا استفراغ هنگام نوشیدن محلول گلوکز، آزمایش ممکن است تکرار شود.

اهمیت کنترل قند خون در دوران بارداری

حفظ قند خون در محدوده طبیعی از بروز بسیاری از عوارض جلوگیری می‌کند. قند خون بالا (هیپرگلایسمی) در بارداری ممکن است باعث بزرگ شدن بیش از حد جنین (ماکروزومی)، زایمان سخت، افزایش احتمال سزارین و حتی افت قند خون نوزاد پس از تولد شود. در مقابل، قند خون پایین (هیپوگلایسمی) نیز می‌تواند موجب سرگیجه، ضعف و کمبود انرژی در مادر و کاهش رشد جنین شود.

عوامل موثر بر قند خون در بارداری

موارد زیر می‌تواند بر قند خون دوران بارداری تاثیرگذار باشد:

1. تغییرات هورمونی: هورمون‌های جفت می‌توانند مقاومت به انسولین را افزایش دهند.

2. رژیم غذایی: مصرف زیاد کربوهیدرات‌های ساده مانند قند، شیرینی و نوشیدنی‌های شیرین سطح قند را بالا می‌برد.

3. عدم تحرک: فعالیت فیزیکی منظم به کنترل قند کمک می‌کند.

4. سابقه خانوادگی دیابت: احتمال بروز دیابت بارداری را افزایش می‌دهد.

5. وزن بالا قبل از بارداری: چاقی یکی از عوامل اصلی افزایش قند خون در این دوران است.

علائم قند خون بالا در بارداری

افزایش قند خون با علائم زیر همراه است:

• تشنگی زیاد و تکرر ادرار
• خستگی مداوم
• تاری دید
• افزایش وزن بیش از حد نرمال
• وجود قند در ادرار در آزمایش‌های دوره‌ای

رژیم غذایی برای کنترل قند خون در بارداری

برای حفظ سطح قند در محدوده طبیعی، مادر باردار باید رژیم غذایی خود را به دقت تنظیم کند:

• مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و حبوبات
• پرهیز از نوشیدنی‌های قندی و شیرینی‌جات
• تقسیم وعده‌های غذایی به ۵ تا ۶ وعده کوچک در روز
• مصرف سبزیجات تازه و فیبر بالا برای کنترل جذب قند
• نوشیدن آب کافی در طول روز
• مشورت با متخصص تغذیه برای تنظیم رژیم شخصی

بیشتر بخوانید: غذاهای پایین آورنده قند خون در بارداری کدام‌اند؟

درمان قند خون بالا در بارداری

در مواردی که تغییر رژیم غذایی و فعالیت بدنی کافی نباشد، پزشک ممکن است درمان دارویی (مانند انسولین) را پیشنهاد دهد. مصرف دارو یا تزریق انسولین در بارداری باید فقط تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا دوز مناسب برای هر فرد متفاوت است.

پایین آوردن سریع قند خون در بارداری

برای پایین آوردن سریع قند خون در بارداری، ابتدا باید آرامش حفظ شود و استرس افزایش‌دهنده قند خون کنترل شود، سپس مصرف مواد غذایی حاوی قند ساده مانند آبمیوه یا خرما می‌تواند در مواقعی که قند خون خیلی پایین است مفید باشد، اما در صورتی که قند خون بالا است، پیاده‌روی سبک ۱۰ تا ۲۰ دقیقه‌ای بعد از غذا می‌تواند به کاهش سریع آن کمک کند. همچنین تقسیم وعده‌های غذایی به وعده‌های کوچک و مکرر، پرهیز از نوشیدنی‌های شیرین و مواد پرکالری و رعایت مصرف فیبر بالا مانند سبزیجات و حبوبات، در کنترل سریع قند مؤثر است.

 در مواردی که قند خون بسیار بالا باشد یا کاهش آن با روش‌های طبیعی ممکن نباشد، پزشک ممکن است داروی انسولین یا داروی خوراکی تجویز کند تا سطح قند در محدوده امن قرار گیرد. کنترل مرتب و اندازه‌گیری مداوم قند خون در این شرایط اهمیت ویژه دارد تا سلامت مادر و جنین حفظ شود.

قند خون پایین در بارداری

در برخی مادران، به‌ویژه آن‌هایی که داروهای کنترل قند مصرف می‌کنند، قند خون ممکن است بیش از حد کاهش یابد. علائم آن شامل لرزش، تعریق، سردرد و احساس ضعف است. در این شرایط مصرف خوراکی‌های شیرین مانند خرما یا آب‌میوه طبیعی کمک‌کننده است.

سخن پایانی

توجه به جدول قند خون در  بارداری یکی از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت مادر و جنین است. آگاهی از مقادیر نرمال، انجام آزمایش‌های منظم، رعایت رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی منظم می‌تواند خطر بروز دیابت بارداری و عوارض ناشی از آن را به حداقل برساند. با پیگیری دقیق و همکاری با پزشک، مادر می‌تواند دوران بارداری سالمی داشته باشد و زمینه رشد طبیعی و سلامت بلندمدت فرزند خود را فراهم کند. رعایت این نکات نه تنها سلامت جسمی، بلکه آرامش و اطمینان خاطر مادر را نیز افزایش می‌دهد.