انجام آزمایش اسپرم، چه زمانی؟

در یک زوج جوان سالم در هر دوره قاعدگی زن ۲۰ تا ۲۵ درصد، شانس حاملگی وجود دارد. به زوجی نابارور اطلاق می گردد که با داشتن رابطه جنسی طبیعی ۳ بار در هفته در سال اول حاملگی صورت نگیرد. اولین آزمایش برای بررسی فرد نابارور، انجام آزمایش اسپرم یا نطفه است.

شانس حاملگی در ۶ ماه اول ازدواج ۶۰ درصد و در سال اول ۸۴ درصد و در سال دوم ۹۲ درصد می باشد، به شرط آنکه عمل جنسی هفته ای دو تا سه بار انجام شود. در ۵۰ سال گذشته تعداد متوسط نطفه ها به علت عوامل محیطی و تغییر روش و شیوه زندگی، بطور چشمگیر باعث کاهش نطفه ها گردیده است.

معمولا این تغییر در نطفه ها درکشورهای در حال پیشرفت و پیشرفته در ۵۰ درصد جمعیت دنیا دیده شده است و لذا باعث کاهش باروری و بچه دارشدن گردیده است. برخی از علل ناباروری در ادامه آمده است.

علل ناباروری

-چاقی

-مصرف الکل

-استعمال دخانیات

-استرس

-افزایش حرارت بیضه ها

-رژیم غذایی نامناسب

-مواد شیمیایی محیط

۱۳ تا ۱۵ درصد زوجین در دنیا مبتلا به ناباروری می باشند. شیوع ناباروری در کشورهای غیرپیشرفته به علت محدودیت های تشخیص و درمان بیشتر رخ می دهد.

در انگلستان از هر ۶ زوج ۱ زوج دچارناباروری می شود. نقش مرد در ناباروری ۵۰ درصد می باشد. بنابراین یک بررسی جامع و مفید ممکن است باعث تشخیص عوامل قابل درمان و غیر علاج در مرد گردد. بررسی معمولا بصورت انجام معاینه بالینی و گرفتن شرح حال و انجام آزمایشات هورمونی و ژنتیکی از مرد است. در ۱ درصد افراد ممکن است ناباروری نشان دهنده بیماری های جدی و مرگ آور نظیر سرطان بیضه، سرطان مغز، سرطان نخاع، اختلالات هورمونی، ناهنجاری های سیستم دستگاه تناسلی و بیماری ژنتیک باشد. بنابراین اورولوژیست باید درنظر داشته باشد که ناباروری ممکن است با وضعیت بسیار جدی پزشکی همراه باشد.

در یک بررسی صورت گرفته در کلینیک ناباروری در برزیل، عوامل مهم در ایجاد ناباروری، واریکوسل، عفونت ها، اختلال هورمون های خون، عوامل ناشناخته، عوامل ایمنی(ایمونولوژیک)، انسداد، سرطان، ژنتیک و نارسائی بیضه بوده است.

آزمایش اسپرم یا نطفه

اولین آزمایش برای بررسی فرد نابارور، انجام آزمایش اسپرم یا نطفه می باشد. هیپوتالاموس و هیپوفیز در مغز و بیضه ها بطور منسجم با هم در تولید هورمون های مردانه و تولید نطفه سازی دخالت دارند. بیضه ها برای تحریک و ایجاد نطفه یا اسپرم نیاز به ترشح LH و FSH از هیپوفیز دارند که ترشح این دو هورمون نیز تحت تاثیر ترشح GNRH از هیپوتالاموس می باشند. LH با اثر روی سلولهای لیدیگ(LEYDIG CELL) باعث ترشح هورمون جنسی(تستوسترون) می شود و این موجب تولید نطفه (اسپرم) در بیضه و همچنین باعث صفات ثانویه در فرد می گردد. FSH، با تحریک سلول های سرتولی موجب تقویت و حمایت در تولید اسپرم در بیضه می گردد.

تولید اسپرم

تولید اسپرم زمانی صورت می گیرد که غده هیپوفیز، هیپوتالاموس و بیضه ها سالم باشند. هرگونه بیماری یا اختلال در عمل این محور وجود داشته باشد، نطفه ساخته نمی شود. اگر بیضه دچار اختلال باشد با وجود ترشح هورمون ها، نطفه ساخته نمی شود و در نتیجه مقدار LH و FSH در خون بالا می رود و چنانچه هیپوتالاموس یا هیپوفیز دچار اختلال و بیماری باشند مقدارLH و FSH درخون کاهش می یابد یا ممکن است وجود نداشته باشد.

تولید روزانه نطفه (اسپرم) ۴۰ میلیون می باشد که با افزایش سن مقدار تولید آن کاهش می یابد. محل ذخیره نطفه ها یا اسپرم ها در اپیدیدیم (زائده ای روی بیضه) می باشد و در همین جا نطفه ها به حالت نرمال و طبیعی درمی آیند. نطفه ها پس از ۱۲ روز از این قسمت خارج می گردندو از طریق لوله های دو طرفه برنده نطفه ها که واز(VAS) نامیده می شود، وارد کیسه های منی می شوند.

چه زمانی باید آزمایش اسپرم صورت گیرد؟

برای بررسی یک زوج نابارور، مرد باید دو بار بلافاصله ۱ تا ۲ هفته آزمایش اسپرم بدهد و آزمایش باید ۲ یا ۳ روز بعد از عمل جنسی انجام شود. اگر این فاصله طولانی تر شود، حجم منی زیاد خواهد بود و معمولا حرکت نطفه ها کم می شود و آزمایش صحیح نخواهد بود. اگر منی در آزمایشگاه داده شود، بهتر است و اگر در منزل تهیه می گردد، سریعا بمدت ۳۰ دقیقه نمونه به آزمایشگاه تحویل داده شود.

بررسی آزمایش اسپرم یا نطفه

در یک آزمایش اسپرم یا نطفه موارد ذیل باید توسط آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد:

-رنگ، بو، PH و غلظت

-حجم منی

-حرکت اسپرم و سرعت آن

-شکل نطفه

-تعداد گلبول های سفید

-اندازه گیری فروکتوز، بخصوص اگر حجم منی کمتر از یک سی سی باشد.

اعداد طبیعی آزمایش اسپرم

طبق گزارش بهداشت جهانی یک آزمایش، در صورتی که اعداد آن به شرح زیر باشد طبیعی خواهد بود:

-حجم ۵/۱ سی سی

-غلظت نطفه ۱۵ میلیون در یک سی سی

-کل غلظت نطفه ۴۰ میلیون

-حرکت کل ۴۰ درصد

-حرکت سریع ۳۲ درصد

-نطفه های باحرکت یا زنده ۵۸ درصد

-شکل نطفه ۴ درصد

-تعداد گلبول های سفید زیر ۱۰ عدد

این نتیجه بررسی آزمایش اسپرم یا نطفه در ۸ کشور جهان است که از هر کشور قسمتی از جمعیت بارور آن کشور در آن شرکت داشته اند.