عوامل نازایی زنان، چه مواردیست؟

در مواردی که مرد قدرت باروری دارد ولی زن نازاست چه عواملی ممکن است سبب این نازایی باشد؟
عوامل مهم در نازایی عبارتند از عدم تخم گذاری، انسداد مجاری تناسلی به خصوص لوله های فالوپو گردن رحم و بالاخره وجود اختلال در توسعه و تکامل رحم و مخاط آن که در اخذ و تغذیه تخم لقاح شده نقش ممی را بازی می کند.

آیا میتوان وضعیت تخم را همانند اسپرماتوزوئید مورد مطالعه قرار داد؟
خیر، اصلا نمیتوان قدرت حیات و چگونگی تخم را مثل اسپرمازوتوئید مطالعه کرد. تخم را نمیتوان با آزمایش مستقیم مشاهده نمود بلکه کیفیت و چگونگی آن را می توان به طور غیر مستقیم از طریق مطالعه درباره وضعیت کلی زن و دستگاه تناسلی او تعیین کرد.

آیا ممکن است فردی اصولا تخم آزاد نکند؟
بله. باید بخاطر داشته باشید که در هر ماه یک تخم میرسد و آزاد می شود در بعضی موارد یا تخم مزبور نمی رسد یا اگر هم برسد ازاد نمی شود.

بنابراین آیا میتوان گفت زنی تخم آزاد می کنند یا نه؟
برای تخمین تخم گذاری طرق مختلفی وجود دارد. هنگامیکه درباره زمان عقیمی فیزیولوژیک صحبت می کردیم درباره تعیین درجه حرارت و اهمیت آن در تعیین موعد تخم گذاری بحث نمودم. می توان با یادداشت نمودن درجه حرارت بدن و رسم آن روی یک منحنی با طریقه ساده و مطمئنی حدس زد که زن چه موقع تخم گذاری می کند.
تعیین درجه حرارت باید روزانه و برای مدت چند ماه ادامه داشته باشد این طریقه را افرادی که بچه دار نیستند می توانند بکار برند و ایامی را که احتمال باروری بیشتر است برای نزدیکی انتخاب کنند. این طریقه اکنون در مطالعه عقیمی به کار میرود و جهت تشخیص و درمان دارای ارزش فوق العاده می باشد.
با مشاھدہ ترشحاتی که از گردن رحم می آید می توان زمان تخم گذاری را حدس زد. موقعیکه مقارن با آزاد شدن تخم است این ترشحات رقیقتر شده و مقدار ان نیز زیادتر می شود و چنانچه زیر میکروسکوب امتحان شود کریستالهای (بلورهای) هرمونی را می توان در آن مشاهده نمود که دلیل بر ازاد شدن تخم است.
برای تعیین تخم گذاری می توان از امتحان مهبل نیز استفاده کرد. با سرنگ مخصوصی مقداری از ترشحات مهبل را گرفته و روی لام می گذاریم (لام شیشه ای است که در عملیات میکروسکپی بکار میرود.). اگر این لام را رنگ کرده و زیر میکروسکوپ مشاهده کنیم می توان گفت تخم گذاری انجام گرفته است یا نه و اگر گرفته در چه روزی بوده است.
در چند سال اخیر طریقه جدیدی ابداع شده است. روزانه مقدار ادرار زن را گرفته و به موش سفید نابالغ تزریق می کنند دو ساعت پس از تزریق حیوان را کشته و تخمدان او را امتحان میکنند. اگر تخم گذاری انجام گرفته باشد هورمونهای موجود در ادرار باعث می شوند که تخمدان موشها پرخون شده و رنگ قرمز ارغوانی بخود بگیرد و اگر تخم گذاری انجام نگرفته باشد تخمدانهای موش رنگ پریده خود را حفظ خواهند نمود.
طریقه دیگر عبارتست از امتحان میکروسکیی مخاط رحم بنام« Biobsy Endomettrial» این عمل کاملا قبل از قاعدگی و یا روز اول قاعدگی انجام میگیرد. برای اینکه مخاط رحم خود را برای دریافت تخم لقاح شده آماده سازد تغییراتی در خود بوجود می آورد و اگر تغییرات فوق در مخاط رحم مشاهده نشود دلیل بر آنست که تخمدانها در این ماه تخمی آزاد نکرده اند.
امروزه می توان با یکی از طرق فوق به احتمال زیادی تعیین نمود که آیا تخم گذاری انجام میگیرد یا نه و اگر انجام میگیرد در چه روزی است.

اگر تخم آزاد نشود آیا زن قاعده خواهد شد؟
بله، همانطوریکه گفتیم قاعدگی ممکن است بدون آزاد شدن تخم انجام گیرد یعنی مدتی قاعدگی ادامه پیدا کند ولی تخم آزاد نشود این حالت را قاعدگی بدون تخم گذاری یا Anovulatory Cycle گویند و به طور مکرر در موقع بلوغ و یائسگی مشاهده میشود و ممکن است موقعیکه زن در اوج شدت باروری است این حالت مشاهده شود و سبب کم شدن نیروی باروری گردد.

فرض کنیم تخم بطور طبیعی آزاد شد آیا می توان گفت اسپرماتوزوئید به آن میرسد یا نه؟
فقط بطور غیرمستقیم می توان گفت که اسپرماتوزوئید به تخم می رسد یا نه. تازه وقتیکه تخم گذاری انجام گرفت احتمال این هست که بعضی موانع مخصوص در دستگاه تناسلی زن مانع از عبور و بالا رفتن اسپرماتوزوئید شود ممکن است. موانع مزبور در مهبل و کردن رحم و یا لوله ها باشد بنابراین در مورد نازائی باید معلوم شود که لوله ها باز هستند یا نه.
گاهی اوقات عضلات ناحیه ورودی مهبل ضخیم شده و از تداخل ممانعت میکند لذا منی داخل مهبل ریخته نمی شود. بهتر است جهت روشن شدن مطلب شرح حال دو نفر را برایتان نقل کنیم.
زن و شوهری چهار سال بود که ازدواج کرده بودند ولى بچه دار نشده بودند برای مشورت و معالجه نزد پزشک آمدند در معاینه و امتحانات دقیق معلوم شد که تابحال تداخل انجام نگرفته و بکارت خانم مزبور هنوز سالم می باشد. نیروی جنسی مرد کامل بود فقط علت عدم تداخل آن بود که عضلات دور مهبل به علت رفلکس جمع شده و از تداخل ممانعت میکرد جمع شدن عضلات نتیجه ترس و هراس خانم مزبور بود و بمحض اینکه این جمع شدگی (رسپاسم) در اثر معالجات موضعی و جلب اطمینان خانم برطرف شد تداخل به آسانی انجام گرفت و آبستنی پس از دو ماه بوقوع پیوست.

پس از ورود اسپرم در مهبل چه عواملی ممکن است از ورود آن به رحم و لوله ها جلوگیری کند؟
انسداد دهانه رحم ممکن است از داخل شدن اسپرم به رحم جلوگیری می کند. اگر بعلت عفونتهای موضعی دهانه رحم توسط ترشحات چسبناک مسدود شود اسپرماتوزوئید داخل رحم نمی شود. زیرا اسپرماتوزوئیدها دراسید این ترشحات غلیظ شده و قادر نیستند بطرف بالا حرکت کنند اگر عفونت از بین برود احتمال دارد آبستنی انجام گیرد.
خانمهای زیادی را هستند که برای آبستن شدن کوشش زیادی کرده اند ولی بدون نتیجه و بمحض اینکه عفونت ناحیه گردن رحمشان معالجه شده آبستن شده اند. عوامل دیگری غیر از عفونت ممکن است سبب انسداد گردن رحم بشوند و از عبور اسپرماتوزوئید بداخل رحم ممانعت کنند بنابراین در تمام موارد باید معاینه دقیقی بعمل آید.
امتحان بعد از مقاربت یا P.C.T

آیا میتوان فهمید اسپرماتوزوئید داخل رحم می شود یا نه؟
برای اینکه بفهمیم اسپرما توزوئید وارد رحم شده است یا نه از امتحان «بعد از مقاربت» استفاده می کنیم این امتحان را اولین بار در صد سال پیش Marion Sims متخصص معروف زنان شرح داد و بعداً توسط Mox Huhner اصلاح و توسعه داده شد و روی این اصل اغلب بنام امتحان Huhner نامیده میشود.
زن چند ساعت پس از مقاربت با شوهرش امتحان می شود. جهت این کار مقداری از ترشحات مهبل گردن رحم را برای مطالعات میکروسکپی برمیدارند تا وجود اسپرماتوزوئید و قدرت حیاتی آنها مورد مطالعه قرار گیرد. بهتر است امتحان در اواسط دوره ماهانه انجام گیرد. یعنی در روزی که قدرت باروری به حد اعلی می رسد. این امتحان به طبیب نشان میدهد که آیا اسپرماتوزوئید وارد گردن رحم می شود یا نه و بعلاوه معلوم میکند که تا چه مدت اسپرماتوزوئید در مهبل و رحم زنده باقی میماند.

آیا میتوان فهمید اسپرماتوزوئید وارد لوله ها می شود یا نه؟
خیر، بهیچوجه نمی توان فهمید که اسپرماتوزوئید وارد لوله ها شده است یا نه زیرا لوله ها مستقیما در دسترس نبوده و هیچ اسبابی را نمی توان داخل آنها کرد مگر اینکه جدار شکم را باز کنیم، فقط می توان با وسائلی فهمید که آیا لوله ها باز هستند یا بسته اگر لوله ها مسدود باشند. اسپر توزوئید عبور نکرده و با تخم تلاقی نمیکند.
امتحان لوله های فالوپ

چطور می توان فهمید لوله ها باز است یا بسته؟
با امتحان نسبتا ساده ای که در ۳۰ سال پیش توسط دکتر Rubin شرح داده شد و معلوم شد که در مطالعه و درمان نازائی دارای ارزش زیادی است. امتحان مزبور عبارتست از اینکه گاز انیدرید کربنیک "Co را با فشار مخصوصی وارد رحم میکنند گاز پس از اینکه داخل رحم را اشغال کرد و وارد لوله ها شده و اگر لوله ها باز باشند وارد حفره شکم می شود. اگر لوله ها مسدود باشند گاز از نقطه انسداد بیشتر عبور نخواهد کرد بلکه در امتحان لوله های همانجا گیر خواهد کرد.
فشاری که لازم است تا گاز عبور کند و همچنین صدایی را که میتوان با قرار دادن گوشی روی شکم شنید و دردی که زن پس از نشستن بعلت تحریک دیافراگم توسط گاز حس میکند و بالاخره در صورت لزوم امتحان با اشعه X نشان خواهد داد که لوله ها باز است یا بسته.
درجه انسداد را می توان با مقدار فشاری که لازم است تا گاز عبور کند تعیین نمود. گاهی بجای گاز مواد حاجبی در رحم و لوله ها تزریق نموده و عکس برداری میکنند با این طریقه می توان وضعیت رحم را بهتر مطالعه نمود. باید دانست که عبورگاز و ماده حاجب نه فقط ارزش تشخیص دارد بلکه گاهی بعلت عبورگاز یا ماده حاجب انسداد برطرف شده و کمکی به درمان نازائی میکند.

چه عواملی باعث انسداد لوله ها می شوند؟
انسداد معمولا نتیجه عفونت و التهاب می باشد علل شایع عبارتند از سوزاک عفونتهای متعاقب سقط و زایمان و بندرت سل، علل دیگر که ممکن است سبب انسداد شوند عبارتند از نواقص مادرزادی، وجود غده در خارج یا داخل دستگاه تناسلی و حتی انقباض عضلانی که نتیجه اضطراب و اختلالات روحی و هیجانی میباشد.

آیا نازایی میتواند تنها بعلت عوامل روحی باشد؟
در خیلی از افراد نازا امتحانات دقیق و طولانی هیچگونه عیب جسمی را نشان نمیدهد گرچه در خیلی از این موارد عوامل سرخی موجود است که ما قادر به کشف آنها نیستیم ولی در عده ای نازائی ممکن است بعلت عوامل روحی باشد. امروزه کاملا مسلم شده که ترس، اضطراب و عوامل روحی دیگر ممکن است عمل فیزیولوژیک بدن منجمله تولیدمثل را مختل کند. عوامل فوق ممکن است روی تخم گذاری اثر نموده و یا سبب انقباض لوله های فالوپ و قسمتهای دیگر مجرای تناسلی گردد و بالاخره ممکن است از چسبیدن و لانه گزینی تخم لقاح شده در رحم جلوگیری کند.
شاید شنیده اید خیلی از زنها مدت مدیدی نازا بوده اند پس از اینکه از بیرون بچه ای برای خود انتخاب کرده اند آبستن شده اند شاید در این موارد نازائی ہعلت عوامل روحی باشد زیرا اضطراب و تشویش زیاده از حد درباره نداشتن طفل ممکن است خود علت نازائی باشد.

آیا نچسبیدن تخم به مخاط رحم علت شایع نازائی میباشد؟
امروزه عقیده دارند که نچسبیدن تخم لقاح شده به مخاط رحم یکی از علل شایع نازائی می باشد ممکن است شرایط مانع، منی، تخم و همچنین مجاری تناسلی مرد و زن هر دو طبیعی باشند ولی اگر تخم لقاح شده خود را به جدار رحم متصل نسازد آبستنی به وقوع نخواهد پیوست.
این کیفیت ممکن است در اثر کمبود هورمونهای مخصوص و یا علل دیگری باشد که از آماده شدن مخاط رحم برای دریافت تخم لقاح شده ممانعت میکند.

آیا عامل RH در نازائی، اهمیتی دارد؟
۸۵ درصد افراد سفید پوست در امریکا RH مثبت هستند و فقط ۱۵ در صد RHمنفی هستند ناسازگاری موقعی بروز میکند که یک مرد PH مثبت با زن RH منفی ازدواج کند در اینجا ممکن است بچه RH مثبت پدر را به ارث ببرد. موقعی که طلفلی در رحم مادر RH منفی درحال تکامل می باشد ممکن است خون مادر و بچه ناسازگار بوده و طفل به بیماری خونی مخصوصی بنام Erythroblastosis مبتلا گردد.
این عارضه در بچه های اول و دوم مشاهده نمی شود. مطالعات اخیر نشان داده که در بین زنان و شوهرانی که خونشان از لحاظ RH ناسازگار است به نسبت ½ بچه های آنها به این بیماری مبتلا می شوند. بنابراین عامل RH در نازائی اهمیت زیادی ندارد بعلاوه امروزه وسایلی موجود است که می توان نوزاد قبلا به Enthiablostosis را نجات داد بطوریکه خطر مرگ در این اطفال فوق العاده کم شده است.

با بکار بردن درمانهای جدید آیا میتوان برای افراد نازا کاری انجام داد؟
با روشهای تشخیصی درمانی موجود فعلا می توان در ۳۰ درصد موارد نتیجه خوبی بدست آورد البته عارضه درمان بستگی دارد بعلتی که در موقع امتحان و معاینه کشف میگردد اگر انسدادی در کار باشد می توان با درمانهای طبی و جراحی انرا اصلاح نمود و برای درمان کمبود اسپرم و تخم باید از هورمونها و ویتامینهای مخصوصی استفاده نمود. توجه به صحت روحی و جسمی زن و شوهر دارای اهمیت فوق العاده میباشد در بعضی موارد میتوان از تلقیح مصنوعی استفاده کرد.

تلقیح مصنوعی چیست؟
تلقیح مصنوعی عبارتست از داخل نمودن منی مرد در دستگاه تناسلی زن. اسپرماتوزوئید که برای این منظور بکار میرود همان اسپرماتوزوئید طبیعی مرد می باشد و بدون شک تخم هم باید همان تخم طبیعی زن باشد. آبستنی فقط در صورتی امکان پذیر میباشد که اسپرماتوزوئید و تخم در لوله های فالوپ بیکدیگر برسند نه در لوله آزمایش.

آیا تلقیح مصنوعی از پیشرفتهای جدید طب می باشد؟
خیر تلقیح مصنوعی مدتهاست که انجام میگرفته است منتها اول روی حیوانات امتحان شده این عمل را اولین بار Spallanzani دانشمند ایتالیائی در سال ۱۷۸۹ انجام داد و در یکی از مقالات خود (اسپلازآنی) شرح حال سگی را که بدین ترتیب آبستن کرده بود نوشته است. مقداری منی از سگ نری تهیه کرده و با سرنگ به سگ ماده دیگری که از همان جنس بود تزریق نمود پس از مدتی (۹۲ روز) سگ مزبور سه عدد بچه زائید که از لحاظ رنگ و شکل شبیه به پدر و مادر خود بودند. از آن پس تلقیح مصنوعی در خیلی از حیوانات مانند موش، خوکچه ھندی، سگ، گاو و اسب و همچنین انسان انجام گرفت.

هدف تلقیح مصنوعی در حیوانات چیست؟ آیا فقط بمنظور تجربه انجام می گیرد؟
تلقیح مصنوعی در حیوانات بمنظور اصلاح نژاد بکار میرود. گفته می شود که اعراب در ۹۰۰ سال پیش این طریقه را برای اصلاح نژاد اسب بکار می بردند ولی از بدو قرن اخیر اهمیت این موضوع آشکار گردید با این طریقه حیوانات ماده را با اسپرم حیوان نر انتخاب شده ای تلقیح میکنند.
می توان با دقتهای مخصوصی اسپرم را به نقاط دوری فرستاد و این طریقه بین دام پروران معمول می باشد. این عمل امروزه چه در خارج و چه در آمریکا برای اصلاح نژاد اسب، گوسفند و گاو و غیره بکار میرود در مواردی که حیوان نر بعلل اشکالات تشریحی نمی تواند جفتگیری کند و تلقیح مستقیم انجام دهد از این طریقه یعنی تلقیح مصنوعی استفاده می شود.