روش درمان ناباروری، داروهای هورمونی چقدر موثرند؟

یکی از رایج‌ترین علل ناباروری، اختلالات هورمونی می‌باشد. امروزه با پیشرفت علم، بسیاری از درمان‌های هورمونی، در درمان ناباروری نتیجه بخش هستند. معمولا تجویز داروهای هورمونی، به عنوان اولین قدم در درمان ناباروری به کار می‌رود. اگرچه داروی مشخصی برای بارداری سریع وجود ندارد اما بعضی از داروهای هورمونی می‌توانند به درمان ناباروری کمک موثری کنند.
اصولا درمان‌های هورمونی دو دسته‌اند:
-داروهایی که وظیفه تنظیم هورمون‌های بدن برای باروری طبیعی را دارند.
-هورمون‌های نوترکیبی که می‌توانند به بدن تزریق شده و همانند هورمون‌های اصلی عمل نمایند.
داروهای درمان ناباروری، با مکانیسم‌های مختلف سبب درمان اختلالات باروری می‌شود.

داروهای موثر برای درمان ناباروری
۱- کلومیفن سیترات
کلومیفن سیترات، اولین انتخاب برای درمان ناباروری زنان است. مکانیسم عمل این دارو، تنظیم تخمک گذاری در زنان مبتلا به اختلالات تخمک گذاری می‌باشد. در واقع این دارو یک مولکول گیرنده استروژن انتخابی است که وظیفه مسدود کردن اثر هورمون زنانه استروژن بر گیرنده‌های اختصاصی خود را دارد. کلومیفن سیترات با تحریک آزاد شدن هورمون‌های گنادوتروپین در مغز، باعث تحریک تولید و آزاد شدن تخمک از تخمدان می‌شود. در برخی موارد، این دارو همراه با تلقیح داخل رحمی یا همان آی یو آی تجویز می‌شود.
۲- گنادوتروپین کورونیک انسانی (HCG)
هورمون گنادوتروپین کورونیک انسانی به طور طبیعی توسط سلول‌های جفت تولید می‌شود. تزریق این هورمون نیز باعث تحریک آزادسازی تخمک از تخمدان‌ و بنابراین تسریع تخمک گذاری می‌شود.
۳- هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH)
این هورمون به طور طبیعی توسط غده هیپوفیز آزاد شده و در زنان باعث تحریک تخمک گذاری و در مردان موجب تولید اسپرم می‌شود و به این ترتیب به درمان ناباروری کمک می‌نماید.
۴- گنادوتروپین یائسگی انسانی (HMG)
این هورمون باعث آزاد سازی هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینی (LH) از غده هیپوفیز شده و درنتیجه، در زنان باعث تخمک گذاری و در مردان منجر به رشد اسپرم می‌گرد.
۵- داروی هورمونی آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)
هورمون آزاد کننده‌ی گنادوتروپین، به طور طبیعی توسط هیپوتالاموس در مغز ایجاد شده و باعث آزاد سازی FSH و LH از هیپوفیز می‌شود. این دارو به صورت قرص و یا آمپول تجویز می‌شود.
۶- آگونیست‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین
آگونیست‌ها داروهایی هستند که عملکرد GnRH را در بدن تقلید کرده و باعث آزادسازی FSH و LH که هورمون‌های بهبود باروری هستند، می‌شوند. برخی از آگونیست‌هایی که برای درمان ناباروری به کار می‌روند عبارتند از
لوپرولید
گوسرلین
و بوسرلین
۷- آنتاگونیست‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین
آنتاگونیست‌ها برخلاف آگونیست‌ها، باعث توقف عمل گنادوتروپین‌ها در بدن می‌شوند. این نوع داروها در مردان برای درمان ناباروری ناشی از سرطان‌های مربوط به هورمون تستوسترون و برای کاهش رشد سرطان‌ها، و در خانم‌ها به همراه درمان ناباروری به روش IVF کمک می‌کند و همچنین آزادسازی سریع LH را مهار و از تخمک گذاری زودرس جلوگیری می‌نماید.

سایر داروهای موثر در درمان ناباروری
آسپرین: مطالعات نشان می‌دهد که مصرف آسپرین می‌تواند در برخی موارد، احتمال سقط جنین را کاهش دهد. لازم به ذکر است که در مورد مصرف آن حتما باید با پزشک مشورت کرد.
هپارین: هپارین نیز همچون آسپرین، در برخی موارد برای کاهش احتمال سقط جنین استفاده می¬شود
آنتاگون: این دارو به صورت تزریقی تجویز می‌شود و از تخمک گذاری زود هنگام در زنان مبتلا به ناباروری جلوگیری می‌کند. مصرف آنتاگون ممکن است عوارضی همچون دل درد، سردرد و احتمال از دست دادن بارداری را برای بیمار ایجاد نماید.
داستینکس و بروموکریپتین: این داروها برای کاهش مقدار برخی از هورمون‌ها در خون و کاهش اندازه تومورهایی که سبب ایجاد اختلال در تخمک گذاری می‌شوند، استفاده می‌شوند. معمولا این داروها به صورت ماهیانه و با دوز مشخص استفاده می‌شود و افزایش مقدار آن منوط به تصمیم پزشک است. این دارو ممکن است عوارض جانبی همچون دل درد و سرگیجه ایجاد کند.

داروهای موثر در بارداری چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
اینکه پزشک برای درمان ناباروری بیمار از چه نوع دارویی استفاده کند، به نوع مشکل بیمار بستگی دارد. برای مثال زنانی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، عموما به کلومیفن پاسخ مناسبی می‌دهند و در برخی از این زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، تجویز ترکیبی از متفورمین و کلومیفن نتیجه بهتری دارد.
زنان مبتلا به هایپرپرولاکتینمی، مقدار زیادی پرولاکتین در خونشان دارند که این امر باعث تداخل در تخمک گذاری و عدم باروری می‌شود. برای درمان ناباروری این زنان، داروی بروموکریپتین یا کابرگولین جهت تحریک تخمک گذاری تجویز می‌شود. داروهای موثر در بارداری، گاهی همراه با عوارض جانبی هستند.

عوارض داروهای درمان ناباروری چیست؟
تعداد زیادی از داروهای درمان ناباروری، بیش از ۴۰ سال با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته‌اند اما این داروها نیز همانند سایر روش‌های درمان ناباروری می‌توانند احتمال چند قلوزایی را افزایش دهند. مطالعات نشان می‌دهد که هر چه تعداد جنین بیشتر باشد، احتمال عوارضی همچون سقط جنین و زایمان زودرس بیشتر است. بر اساس این مطالعات، حدود ۱۰ درصد از زنان مصرف کننده‌ی کلومیفن و حدود ۳۰ درصد از زنانی که گنادوتروپین مصرف می‌کنند، دوقلو یا چند قلو باردار می‌شوند.