ارتباط واریکوسل با ناباروری، آیا میدانید؟

یکی از اصلی ترین عواملی ناباروری مردان، وجود مشکلی در سیستم مجاری به نام واریکوسل است. واریکوسل به مجموعه عروق بزرگ شده (پیچ خوردگی عروق پیچک مانند یا pampiniform) مابین بیضه‌ها به شکم و ناشی از کاهش جریان خون، اشاره دارد. شاید باور نکنید ولی وظیفه اصلی این عروق، کاهش دمای کیسه بیضه با خارج کردن خون از این ناحیه است. این عروق متورم منجر به افزایش دمای بیضه‌ها (که بیضه‌ها را می‌پزد!) و کاهش کیفیت اسپرم‌ها خواهد شد.

ارتباط واریکوسل و ناباروری
ترمیم واریکوسل به منظور بهبود باروری مردان صورت می‌گیرد. معمولا آن را به صورت سرپایی و با استفاده از بی حسی موضعی انجام می‌دهند. برش کوچکی در ناحیه شکمی و نزدیک جایی که بیضه‌ها در اصل از دیواره شکمی ایجاد شده اند، زده می‌شود. عروقی که ایجاد کننده واریکوسل هستند شناسایی شده و برای حذف جریان خون به واریکوسل، برش داده می‌شوند.
روشی دیگر که می‌توان از آن بهره جست، آمبولیزاسیون پوستی است که به منظور ترمیم واریکوسل می‌توان آن را به کار گرفت. میله جراحی کوچکی از طریق رگ بزرگی در کشاله یا گردن وارد شده و با استفاده از یک حلقه، بالون یا دارو واریکوسل را می‌بندند.
هیچ سندی بر بهبود نرخ باروری پس از این عمل وجود ندارد. ولی برخی پزشکان عقیده دارند که واریکوسلهای بزرگتر با مشکلات اسپرمی رابطه دارد. همچنین امکان دارد که عمل وارکوسل کیفیت سمن را بهبود دهد و دیگر روشهای درمانی باروری را ساده تر نماید. واریکوسل‌های کوچکی که تنها با اولتراسوند قابل ملاحظه است، نیازی به ترمیم ندارد.

علت ایجاد واریکوسل چیست؟
واریکوسل شکل زشت تر عروق واریسی - عروق آبی بزرگ شده که در پاهای افراد دارای گردش خونی ضعیف یافت می‌شود - است. وقتی عروف آنطور که باید، خون را پمپاژ نمی کنند، عروق گشاد می‌شوند. ولی مساله جالب آنست که علیرغم اینکه واریکوسل در هر دو دسته عروق سمت چپ و راست (مرتبط به بیضه چپ یا راست) ایجاد می‌شود، با این وجود این مشکل در بیضه چپی شایع تر است.
عامل اصلی ایجاد واریکوسل هنوز نامعلوم است، با اینحال 3 نظریه اصلی در این رابطه وجود دارد :
نظریه ۱ : مسیر لوله‌ها
لوله‌های شما متقارن نیستند. رگ متصل به بیضه چپ با زاویه 90 درجه به ورید کلیوی تخلیه می‌شود، در حالیکه ورید بیضه راست با زاویه ای کمتر به ورید اجوف تحتانی بزرگتر تخلیه می‌شود. بنابراین احتمال فشار وارده بر رگ چپی بیشتر بوده و همین مساله منجر به شیوع وارکوسل بیضه چپ شده است.
نظریه ۲ : وجود دریچه‌های ضعیف
این عروق دارای دریچه‌های یکطرفه ای هستند که از جریان بازگشتی خون جلوگیری می‌نماید. با این وجود آنها سعی در پمپاژ خون خلاف جاذبه دارند. اگر این دریچه‌ها به خوبی عمل نکنند (یا اصلا وجود نداشته باشند)، احتمال بیشتری وجود دارد که این عروق در اثر وجود خونهای اضافی، گشاد شوند.
نظریه ۳ : "اثر فندق شکن"
این نظریه اظهار می‌دارد که عروق بیضه ای، زمانی که ورید کلیوی بین آئورت و سرخرگ روده بندی بالایی (شریان مزانتریک فوقانی) تحت فشار قرار بگیرد، تقریبا مسدود خواهد شد.
در یک کلام؛
عامل ایجاد واریکوسل در واقعیت می‌تواند ترکیبی از این سه عامل باشد:
مسیر لوله ها
دریچه‌های ضعیف
اثر فندق شکن

واریکوسل چقدر شایع است؟
متاسفانه واریکوسل مشکل بسیار شایعی است. این مشکل در بین ۱۵ درصد کل مردان، ۳۵ درصد مردان ناباروری که هیچوقت بچه دار نشدند، و ۸۱ درصد مردانی که یک بار بچه دار شده اند ولی الان با مشکل نا باروری (باروری ثانویه) مواجه اند. این مشکل در اکثر مردان در دوران بلوغ رخ خواهد داد؛ افراد بالای ۴۰ سال به ندرت با رشد واریکوسل مواجه خواهند شد.

آیا خودم می‌توام متوجه شوم که دارم یا خیر؟
واریکوسل‌ها مشکلات پیش رونده ای هستند، به این معنا که شروع آنها به صورت کوچک است و در طول زمان بزرگتر می‌شوند. واریکوسل‌های بسیار کوچک به غیر تاثیر گاه به گاه بر کیفیت اسپرم، معمولا علامتی ندارد. در مواردی که تجزیه و تحلیل سمن‌تان نتیجه غیرنرمالی داشته باشد، ممکن است پزشک درخواست عکس برداری فراصوت از کیسه بیضه برای بررسی وجود واریکوسل‌های کوچک و تورم اپیدیدیم را دهد. در این روند، قطر گره (پیچیدگی) وریدی اندازه گرفته می‌شود. از لحاظ فنی، واریکوسل به پیچیدگی هایی که قطرشان بیش از ۲ میلیمتر (اندازه معمول بین ۰.۵ تا ۱.۵ میلیمتر است) اطلاق می‌شود.
با رشد واریکوسل در طول زمان، با آزمایش بیضه‌ها می‌توان آن را تشخیص داد. پزشکتان متوجه دسته ای از عروق بزرگ شده به موازات بند یا طناب بیضه ای خواهند شد. اگر واریکوسل‌ها به اندازه کافی بزرگ باشند، از آنجایی که کیسه بیضه را به شکل کیسه از کرم‌ها در خواهند آورد، خودتان نیز می‌توانید آن را حس کنید. حتی واریکوسل‌های بزرگتر مشهود هستند و می‌توانید رنگ آبی رگ را از ورای پوست نازک کیسه بیزه مشاهده نمایید.
برخی مردان با علائم دیگری به همراه واریکوسل مواجه خواهند شد. این مساله می‌تواند منجر به آویزان شدن بیضه‌ها پایین تر از حد معمول، احساس سنگینی (بخصوص پس از دوره طولانی مدت ایستادن) یا حتی درد شود.
اگر هرکدام از علائم زیر را تجربه نمودید و به فکر بچه دار شدن هستید، بهتر است که به پزشک مراجعه نموده و بررسی‌های لازم را انجام دهید.
بزرگ شدن رگ‌های خونی
افتادگی بیضه ها
درد شدید بیضه

واریکوسل چگونه بر روی باروری تاثیر خواهد گذاشت؟
مطالعات بسیاری از رابطه میان کیفیت پایین اسپرم‌ها و واریکوسل در میان مردان کم بارور خبر داده اند. آثار این مشکل عبارتند از: کاهش تعداد اسپرم ها، قدرت و شکل آنها. همچنین برخی محققین، واریکوسل را به کاهش عملکرد اسپرم‌ها - به این معنا که علیرغم تعداد، قدرتو شکل مناسب، اسپرم‌ها قادر به باروری تخمک نیستند - مرتبط نموده اند.با اینحال عامل فیزیولوژیکی دقیق چرایی تاثیر منفی واریکوسل بر باروری مردان مورد بحث محققین است. نظریه‌های اصلی در این رابطه عبارتند از :
تب شدید
دمای کیسه بیضه با کمک عروق، چند درجه از دیگر نقاط بدن پایین تر نگاه داشته می‌شود که برای تولید اسپرم مناسب ضروری است. اگر عملکرد عروق معیوب باشد، کارایی تبادل گرمایی از بین رفته و دمای بیضه‌ها و کیسه بیضه افزایش خواهد یافت. (این دلیل نامیدن واریکوسل از طرف پزشکان به نام پختن درونی بیضه‌ها است).
فشار وریدی
واریکوسل ممکن است منجر به افزایش فشار خون در عروق شود. افزایش فشار می‌تواند از انجام فرایندهای متابولیک بیضه‌ها جلوگیری نموده و همچنین منجر به کاهش تخلیه منطقه و انباشتگی مواد سمی در این بخش شود.
عدم توازن هورمونی
مطالعات متعددی، واریکوسل را به سطوح پایین تر تستوسترون مرتبط نموده اند. یافته‌ها حاکی از آنست که این شرایط بر سلولهای لایدیگ که مسئول تولید تستوسترون هستند، تاثیر می‌گذارد.
گونه‌های اکسیژن واکنش پذیر
تولید گونه‌های اکسیژن واکنش پذیر (ROS) برای عملکرد مناسب اسپرم حیاتی است. با این وجود ازدیاد ROS می‌تواند به ریخت شناسی و قدرت تحرک اسپرم‌ها آسیب وارد نماید. سطح ROS در منی مردان مبتلا به واریکوسل بالاست.

راه‌های درمان واریکوسل برای افزایش احتمال باروری
همه واریکوسل‌ها به درمان نیاز ندارند. اگر برنامه ای برای بچه دار شدن (یا فرزندان بیشتر) ندارید، اگر با درد روبرو نشده اید، اگر مشکلی ندارید و پارامترهای منی یا همان سمن (تعداد، قدرت و ...)تان عادی است، ممکن است با پزشکتان به این نتیجه برسید که لازم نیست درمان خاصی را آغاز نمایید. با این وجود برای مردانی که به فکر ایجاد یک خانواده یا گسترش آن، حال از طریق آمیزش، لقاح مصنوعی و یا IVF هستند، و پارامترهای سمن‌شان نرمال نیست و به نظر مشکل دار است، بهتر است که روشهای درمانی مختلف را مورد بررسی قرار دهند.

واریوسلکتومی یا جراحی برداشتن واریکوسل
این عمل توسط اورولوژیست و به منظور ترمیم (با استفاده از ایجاد انسداد) واریکوسل انجام می‌شود و رایج ترین روش درمانی می‌باشد. اکثر مردان پس از یک عمل ترمیم موفق (پس از ۴ تا ۶ ماه) با بهبود در تعداد، قدرت تحرک و شکل اسپرم مواجه خواهند شد و از طرفی پارگی DNA در اسپرم‌ها نیز کاهش می‌یابد.
خود رویه انجام شده معمولا بسیار کم تهاجمی است و شامل جراحی میکروسکوپی به منظور ایجاد برش و برداشتن بخشی از عروق که مشکل در آن به وجود آمده، است. در اکثر موارد، این عمل به شکل سرپائی خواهد بود و نیازمند چند روز مرخصی کاری است. گاهی اوقات بسته به اندازه، تعداد و موقعیت واریکوسل، این روند می‌تواند تهاجمی تر و از طریق لاپاراسکوپی (میکروسکوپ لیزری) یا جراحی باز (ایجاد برشهای بزرگ) باشد. لاپاراسکوپی و جراحی‌های باز در حالت شدیدتر، شامل برش عضلات شکمی و افزایش زمان دوره نقاهت خواهد بود. اگرچه تمامی انواع واریوسلکتومی شامل بهبود سلامت اسپرم خواهد بود، با این وجود بهترین نتایج، کوتاه ترین دوره نقاهت و کمترین مشکلات و بازگشت این مشکلات را در روش میکروسرجری می‌توان مشاهده نمود.

مزایا و عوارض این روش
هرچه واریکوسل بزرگتر باشد، نتایج بیشتری از جراحی خواهید دید. مزیتی که واریوسلکتومی دارد اینست که جراح این امتیاز را دارد که علاوه بر ایجاد برش در رگی که عامل مشکل است، می‌تواند از دیگر عروقی که پتانسیل ایجاد مشکل را دارند نیز دیداری داشته باشد - بدون نیاز به ایجاد برش در رگ‌های بسیار. رایج ترین مشکل واریوسلکتومی (همه انواع آن)، هیدروسل (کیسه‌های مملو از مایع در اطراف بیضه که کیسه بیضه را متورم خواهد نمود) است. از دیگر مشکلات می‌توان به وارد آمدن صدمه به شریان بیضه ای و بازگشت واریکوسل اشاره نمود.
میکروسرجری را با استفاده از بی حسی موضعی انجام می‌دهند و همین مساله، مشکلاتکلی جراحی را کاهش می‌دهد؛ دیگر روشها به بی حسی کلی یا بیهوشی نیاز دارد (به بیان دیگر شما را ناک-اوت می‌کند) و در این روند یک لوله به داخل مجرای تنفسی وارد می‌کنند (چرا که برخی داروهایی که برای بیهوشی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تنفس را سخت تر خواهد نمود). در برخی مطالعات صورت گرفته نشان داده شد که مقدار مشکلات (هیدروسل) و بازگشت واریکوسل ناشی از میکروسرجری در مقایسه با دو روش دیگر کمتر است. با اورولوژستتان راجع به روشهای حاضر صحبت نمایید.

آمبولیزاسیون پوستی
یکی از روشهای ممکن در مقایسه با جراحی، سوراخ کردن رگ دارای اتساع از طریق پوست به منظور ایجاد انسداد (انسداد تعمدی) واریکوسل با استفاده از مواد شیمیایی که برای عروق خونی به مانند چسب عمل می‌کند، است. از موادی مانند کویل (حلقه) و بادکنک‌های کوچک نیز می‌توان به منظور آمبولیزاسیون استفاده نمود که در مقایسه با جراحی‌های کوچک (واریکوسلکتومی یا جراحی برداشتن واریکوسل) کمتر تهاجمی بوده و با بی حسی موضعی قابل انجامند.
آمبولیزاسیونی که معمولا توسط رادیولوژیست مداخله ای صورت گرفته، در دیگر مشکلات (مانند انسداد یا پیچیدگی‌های عروقی) در دیگر نقاط بدن به خوبی مورد استفاده قرار گرفته است.
این روش آینده خوبی دارد ولی هنوز به طور مناسب برای درمان ترمیم واریکوسل مورد مطالعه قرار نگرفته است. برخی انواع واریکوسل یا موقعیت آن، برای این روش مناسب نیستند. همچنین بازگشت مشکل نیز، مساله ای در آمبولیزاسیون به شمار می‌رود. برای پی بردن به تناسب این گزینه برای شما، با پزشک خود صحبت کنید.

اسکلروتراپی یا درمان عروق واریسی
این تکنیک در کلیات، بسیار مشابه با آمبولیزاسیون است. از تصویربرداری فراصوت در هر دو برای جهت دهی به سوزن منعطف برای رسیدن به مرکز واریکوسل استفاده می‌شود (بی حسی موضعی). به غیر از هدف که در اینجا رفع گرفتگی است (نتایج مشابه). این روش بر روی رگ‌های واریسی پا که دقیقا مشابه واریکوسل بیضه است، با موفقیت امتحان شده است. همچنین از این روش به مدت ۴۰ سال برای درمان واریکوسل مورد استفاده قرار گرفته و نتایج موفقیت آمیز آن بر بهبود کیفیت اسپرم به اثبات رسیده است. اگر چه اگر نتایج واریکوسل بیضه ای مشابه با کاربردهای بی نتیجه اسکلروتراپی باشد، ممکن است در کوتاه مدت (برای مثال یک سال) از روش‌های جراحی بهتر باشد، ولی در طولانی مدت (مثلا ۵ سال) بدتر می‌شود.

عوارض این روش
مشکل اصلی درمان عروق واریسی، واکنش شدید یا وارد آمدن اسیب به بافتهای اطراف در نتیجه استفاده از مواد استفاده شده در این روش درمانی است. بنابراین آماده سازی فوم داروهای بکار گرفته شده درمان عروق واریسی معمولا به دلیل ایمنی اثبات شده‌اش و کارایی (حداکثرسازی ناحیه و توانایی در هدف قرار دادن ناحیه درمانی) اش انتخاب می‌شود. دیگر مشکل مرسوم در این روش، انسداد عروق و تورم عروق ناشی از این انسداد است. تمامی انواع واریکوسل نیز مشابه با تشکیل لخته خون، برای به کار گیری این روش مناسب نیستند.

ب اید انتظار چه چیزی را بعد از عمل داشته باشم؟
معمولا عمل ترمیم واریکوسل به شکل سرپایی انجام می‌شود. می‌توانید ۴ ساعت پس از یک عمل معمولی واریکوسل به خانه بروید. استفاده از داروهای مسکن برای چند روز پس از جراحی تجویز می‌شود. می‌توانید وظایف سبک کاریتان را ۱ تا ۲ روز پس از جراحی، و فعالیت‌های شدید را یک هفته بعد از جراحی از سر بگیرید.
اینگونه پنداشته می‌شود که واریکوسل دمای بیضه‌ها را بالا می‌برد و یا منجر به بازگشت خون به عروق تامین کننده بیضه‌ها می‌شود. با اینکه هنوز سازو کاری را که واریکوسل طی آن بر باروری تاثیر می‌گذارد، به درستی درک نشده ولی با این وجود واریکوسل به آسیب و ایجاد صدمه یا از بین بردن اسپرم‌ها منجر خواهد شد. ترمیم واریکوسل معمولا به منظور بهبود باروری مردانی که مبتلا به واریکوسل هستند و یا از اسپرم‌های با کیفیت پایینی برخوردارند، انجام می‌شود.

آیا درمان واریس بیضه برای رفع مشکل ناباروری همه بیماران موثر خواهد بود؟
اگر تعدادی متخصصان و کارشناسان حوزه باروری را در یک اتاق قرار دهید و از آنها بخواهید که بر روی موثرترین روش درمان واریکوسل برای تمامی افراد به اجماع برسند، می‌بینید که هیچ توافقی میان آنها در این موضوع صورت نخواهد گرفت. بخشی از عدم توافق بر روی بهترین روش درمانی آنست که روابط اساسی میان واریکوسل، جوانب کیفیت اسپرم و در نهایت باروری آسیب دیده مردان به درستی مشخص نیست. می‌دانید که واریکوسل اثر بدی بر باروری مردان می‌گذارد، اما اطلاعات متناقضی از مطالعات صورت گرفته به هنگام برقراری ارتباط میان درمان موفق (در کیفیت اسپرم و احتمال اندک بروز مشکلات و یا بازگشت مشکلات پیشین) و افرایش نتایج بارداری، به دست آمد. می‌دانید که درمان واریکوسل، تعداد و کیفیت آنها را بهبود خواهد بخشید، ولی آیا این همه ماجراست؟ تفاوت افراد در اندازه، شکل، تعداد و موقعیت واریکوسل و همچنین تفاوت در اثر واریکوسل بر جوانب مختلف کیفیت اسپرم می‌تواند بر تصمیمات راجع به نحوه درمان و نتایجی که از آن منجر خواهد شد تاثیرگذار باشد. بعلاوه برخی جراحان در تکنیک‌های بخصوصی از دیگران مجرب تر و متخصص تر هستند، بنابراین باید پزشک مناسب را برگزید. به عنوان یک مرد بزرگسال، وقتی به دنبال درمان واریکوسل به منظور بهبود باروری هستید، باید با پزشک خود و به همراه نتایج کیفیت اسپرم و دیگر آزمایشاتی که پزشک برای تشخیص و ارزیابی بهتر، ضروری خواهد دید، صحبتی داشته باشید و بهترین گزینه که برای هر دوی شما بهتر خواهد بود را برگزینید.