شرایط فرزند خواندگی در ایران، امید زوج‌های محروم از کودک

داشتن فرزند دیر یا زود یکی از آرزوهای اصلی هر زوج به شمار می رود، در این بین برخی افراد موفق به فرزندآوری نشده و امید اصلی آنها برای داشتن کودک و یا نوزاد به "فرزندخواندگی" ختم می‌شود.
خانواده مهم ترین نهاد اجتماعی است که متاسفانه بسیاری از کودکان ناخواسته از داشتن چنین نهاد و کانون پرمهری محروم مانده اند ، کودکانی که در انتظار شانه ای پر مهر که به آن تکیه دهند و یا حسرت گفتن مامان بر لبانشان مانده است.
در زندگی امروزی زوج هایی هستند که از بچه دار شدن گریزانند و معتقدند در چنین شرایط اقتصادی، شغلی، نداشتن مسکن مناسب به دنیا آمدن بچه جز اضافه شدن به مشکلاتشان چیزی عاید شان نمی کند!
این در حالی است که برخی خانواده ها در حسرت لبخند کودکی که به زندگی شان جان دوباره ببخشد بی‌تاب هستند، زنان و مردانی هستند که سالها از زندگی مشترک آنها می گذرد ولی هنوز طعم شیرین پدر و مادری را نچشیده اند و در حسرت هیاهوی کودکانه بسر می برند.
یکی از مسائل پر اهمیت در بقا و دوام یک زندگی شیرین و موفق ورود کودک به خانواده است،برخی زوج ها طبق گفته پزشک معالج توانایی فرزند آوری ندارند اما این پایان ماجرا نیست چون فرزند خواندگی مسیری است که زوج هایی که بارور نمی شوند می توانند از آن برای رسیدن به کمال خوشبختی استفاده کنند.
شاید در گذشته کمتر خانواده ای حاضر می شد کودک غریبه ای را به عنوان فرزند خود قبول کند و اغلب افرادی که بعد از گذشت سالها صاحب فرزند نشده بودند طبق یک سنت دیرینه فرزند اقوام نزدیک خود که نسبت خونی و سببی داشتند به فرزندی می پذیرفتند.
اصلی ترین قانون در خصوص سرپرستی از کودکان فاقد سرپرست قانون حمایت ازکودکان بدون سرپرست مصوب ۲۹ اسفند ۱۳۵۳ است که این روزها با نام قانون فرزند خواندگی خوانده می شود.
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست در سال ۹۲ توسط قانون گذار تصویب شد.
فرزند خواندگی تا سال ۱۳۹۲ صرفا به خانواده هایی تعلق می گرفت که به هیچ عنوان امکان بچه دار شدن نداشتند اما از سال ۹۲ به بعد تغییراتی در این زمینه اعمال شد.
در این طرح اولویت اول باز هم به خانواده هایی داده شد که بچه دار نمی شوند و سپس خانم های مجرد بالای ۳۵ سال و خانم های مطلقه که بچه ندارند در اولویت بعدی قرار گرفتند.
اولویت سوم خانواده های عادی هستند که خود نیز دارای فرزند بوده اما متقاضی هستند، هر چند بدلیل اینکه متقاضی قبلی ها زیاد هستند کمتر به این خانواده ها فرزند تعلق می گیرد.

۶ تا ۸ سال بهترین سن برای گفتن واقعیت به فرزند خوانده
دکتر محمد رضا ربیعی نژاد رییس انجمن صنفی مراکز مشاوره و روانشناختی بهزیستی قزوین گفت: ۶ تا ۸ سالگی بهترین سن برای گفتن واقعیت‌ها به فرزندخوانده است و این موضوع باید در قالب قصه و بازی به کودکان گفته شود.
وی اظهار داشت: زیرا اگر کودکان بزرگ‌تر شوند دنبال هویت یابی خانواده خود خواهند بود و به‌یک‌باره از راه‌های گوناگون این موضوع به گوششان خواهد رسید که به نوعی دچار ناسازگاری، فراز از منزل یا آسیب‌های مختلف می‌شوند.
وی با بیان اینکه پدر خوانده و مادر بهترین افراد برای بازگو کردن این راز برای کودک به شمار می روند، تاکید کرد: به هر حال، قریب به اتفاق تمام کودکان فرزندخوانده سرانجام از طریق همسالان، همسایه ها، افراد فامیل یا کسان دیگر، در جریان موضوع قرار خواهند گرفت.
دکتر ربیعی نژاد افزود: بسیاری از خانواده‌ها پس از قبول سرپرستی فرزند در چگونگی رفتار خود با عضو جدید خانواده دچار سردرگمی می‌شوند و رفتار طبیعی و عادی را با وی نخواهند داشت.
این مدیر موسس کلینک مشاوره رویش ادامه داد: در بیشتر موارد توجه بیش از حد والدین در نوع تربیت کودک تاثیر بسزایی دارد تا جایی که این حمایت‌های افراطی مانعی برای رشد و شکوفایی توانمندی‌های آن‌ها شده و این کودکان کاملاً وابسته بار خواهند آمد.
وی افزود: اغلب موارد به خانواده ها توصیه می شود تا با کودکان رفتار عادی داشته باشند و سی دی های آموزشی و کتب روانشناسی تربیت استفاده کنند.
رییس انجمن صنفی مراکز مشاوره و روانشناختی بهزیستی در پاسخ به این سوال که شرایط سنی زوجین برای پذیرش کودک چند سال باید باشد، گفت: پدر و مادر شدن حق طبیعی انسانهاست و باید مجموعه شرایط را در نظر گرفت و کم سن بودن یا بالا بودن سن افراد ملاک نیست و بیشتر سلامت جسمی ،روانی و عاطفی زوجین توسط کارشناسان مورد بررسی قرار می گیرد.
وی همچنین در خصوص تفاوت سنی والدین با کودکان افزود: با توجه به تمام شرایط می توان تصمیم گرفت فرزند به این افراد تعلق می گیرد یا خیر،مهم ترین مساله فرهنگ سازی در خصوص فرزند پذیری است.
این روانشناس گفت: افرادی که برای فرزند خواندگی مراجعه می کنند اغلب کودکان شیر خوار می خواهند و نگرانی آنها این است که دیگران متوجه فرزند خواندگی شان نشوند.
دکتر ربیعی نژاد تصریح کرد : باید با فرهنگ سازی و نهادینه کردن این موضوع که فرقی بین پدر و مادر زیستی و پدر مادر اجتماعی وجود ندارد دغدغه اساسی فررند خواندگی حل خواهد شد.

افزایش متقاضیان فرزند خواندگی نسبت به گذشته
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان قزوین نیز گفت: برخی از خانواده‌ها به دلایل مختلف از داشتن فرزند محروم هستند به همین سبب به دنبال راه چاره‌ای هستند تا بتوانند فرزندی داشته باشند.
هدی حقیقی افزود: پذیرش یک کودک به عنوان فرزند خوانده یکی از مهم ترین تصمیمات حیاتی زوجین به شمار می رود که باید آمادگی روحی، روانی و اقتصادی پیش از اقدام داشته باشند.
وی تصریح کرد: در گذشته کمتر خانواده‌ای حاضر می‌شد کودکی را به عنوان فرزند خود قبول کند در حال حاضر متقاضیان فرزندخواندگی نسبت به قبل افزایش یافته است.
حقیقی افزود: زن و شوهری که پنج‌سال از تاریخ ازدواج آنها گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به این‌که حداقل یکی‌از آنان بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد.
وی اظهار داشت: همچنین اولویت در پذیرش سرپرستی به ترتیب با زن و شوهر بدون فرزند، سپس زنان و دختران مجرد فاقد فرزند و در نهایت زن و شوهر دارای فرزند است.
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان قزوین گفت: کودکانی به فرزندی سپرده خواهند شد که والدین یا جد پدری آنها، شناخته شده نباشد و از طرف دیگر این کودکان باید تحت ‏سرپرستی سازمان بهزیستی قرار گرفته باشند، به عبارتی قبل از سپردن کودکان به فرزندی این کودکان باید از طریق مراجع ‏قضایی در اختیار سازمان بهزیستی قرار گیرند و مهمتر اینکه این کودکان باید به خانواده هایی سپرده شوند که قانون تعیین ‏کرده است.‏
وی تصریح کرد: امور مربوط به فرزند خواندگی در هر استان فقط از طریق کمیته ستادی استان و توسط کمیته شبه خانواده استان انجام می شود که اعضای این کمیته شامل مدیرکل بهزیستی استان، معاون امور اجتماعی، کارشناس شبه خانواده استان، کارشناس ‏فرزند خواندگی، مددکار و کارشناس حقوقی استان است.‏
حقیقی ادامه داد: کودکانی را می توان به عنوان فرزند خوانده انتخاب کرد که کلیه تلاش ها و کوشش های جهت شناسایی والدین و ‏بازگشت کودک به خانواده موثر واقع نشود و متقاضیان فرزند خواندگی باید تقاضای رسمی خود مبنی برفرزند پذیری به سازمان بهزیستی اعلام کنند.

امین موقت روشی برای فرزند خواندگی کودکان بی سرپرست
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان قزوین گفت: پس از اینکه قاضی حکم واگذاری فرزند را صادر کرد، کودک به مدت ۶ ماه آزمایشی نزد والدین می رود و در صورتی که پذیرش و ارتباط از هر دو طرف صورت گیرد و مشکلی ایجاد نشود، حکم دائمی از سوی قاضی صادر می شود.
وی افزود: در برخی موارد نیز به دلایل مختلف کودک مجددا به بهزیستی برگردانده می شود که در این صورت بعضی از کودکان دچار افسردگی یا بی قراری می شوند به همین دلیل است که روند واگذاری کمی طولانی است تا این گونه مشکلات رخ ندهد.
حقیقی تاکید کرد: امین‌موقت یک حکم قضائی است و برای کودکانی صادر می‌شود که پدر و جد پدری آن‌ها امکان سرپرستی شان را به‌صورت موقت ندارند.
وی با بیان اینکه در امین موقت تغییر شناسنامه و هویت صورت نمی‌گیرد، خاطر نشان کرد: ضمنا تعهدات مالی به نفع کودک انجام نمی‌شود، ضمن آنکه این نوع سرپرستی، موقت است و در صورت بازگشت شرایط پدر و جد پدری، حکم فسخ می‌شود.

فرزند خوانده ارث نمی برد
این مسئول ادامه داد: بر اساس قانون، فرزندخوانده ارث نمی برد که البته این موضوع را سالها از طریق مراجع قانونی پیگیر بودیم چرا که کودکی که سال ها همانند فرزند اصلی والدین در خانواده بزرگ می شود، باید از ارث برخوردار باشد در غیر این صورت کودک مجددا به نقطه صفر می رسد و به بهزیستی مراجعه می کند.
وی تاکید کرد: بر اساس قانون جدید فرزندخواندگی، اموال و دارایی های خانواده متقاضی بررسی می شود و با توجه به شرایط خانواده، قاضی حکم می دهد که چه اموالی به فرزندخوانده برسد.
حقیقی، بررسی شرایط اقتصادی خانواده، نداشتن سوء سابقه، دارا بودن سلامت روان، وضعیت اجتماعی مناسب را از جمله مواردی خواند که برای پذیرش فرزند لازم است.

۸۰۰ خانواده در استان قزوین متقاضی فرزند خواندگی
مدیرکل بهزیستی استان قزوین گفت: هم اینک ۸۰۰ خانواده متقاضی فرزند خواندگی از شیرخوارگاه‌های استان هستند که از این تعداد ۴۰۰ زوج شرایط اولیه را دارا هستند.
علیرضا وارثی افزود: تمام کودکان بدون سرپرست که به هر طریقی به بهزیستی ارجاع می‌شوند ظرف مدت چند ماه با مجوز دادگستری به خانواده‌ها واگذار می‌شوند.
وی تصریح کرد: هم اکنون هیچ کودک واجد شرایط واگذاری به خانواده‌های متقاضی در مراکز پرورشگاهی استان وجود ندارد و در واقع به ازای هر یک کودک ارجاع شده به مراکز پرورشگاهی استان ۱۰ نفر متقاضی هستند.
وارثی ادامه داد: در قانون جدید، متقاضیان می‌توانند سرپرستی فرزندان رده سنی شیرخوارگی تا ۱۶ سالگی را عهده دار شوند و همچنین در این قانون علاوه بر خانواده‌های بدون فرزند، دختران و زنان مجرد یا مطلقه نیز می‌توانند برای دریافت فرزند درخواست دهند.
مدیرکل بهزیستی استان قزوین گفت: در یکسال گذشته ۱۸ کودک به فرزندخواندگی پذیرفته شده اند از این تعداد هشت پسر و ۱۰ دختر زیر دو سال مجهول الهویه به خانواده‌ها واگذار شده اند.
وارثی در خصوص شرایط دریافت فرزند نیز اظهار داشت: با توجه به اینکه تعداد زوجان نابارور در استان زیاد است اولویت با این افراد بوده و حتما باید ساکن استان قزوین باشند.
وی اظهار داشت: ابتدا شرایط واگذاری فرزند برای زوجین توضیح داده می‌شود، سپس شرایط آنان از لحاظ سن، شغل و میزان دارایی بررسی خواهد شد و زوجین که دارای شرایط اولیه باشند بعداز بررسی نداشتن اعتیاد، سلامت روح و روان و تشخیص هویت به مراکز مربوطه معرفی می‌شوند.
وارثی اضافه کرد: بعد از واگذاری فرزندان به خانواده‌ها، کارشناسان بهزیستی در ۶ ماه اول که فرزند بصورت موقت به خانواده‌ها سپرده می‌شوند ۳ بارسرکشی می‌کنند و بعد از آن نیز نظارت وجود دارد.
این مسئول همچنین در خصوص اجرای طرح فرزندخواندگی و امین موقت گفت: بر اساس این طرح افرادی که والدین داشته اما صلاحیت نگهداری ندارند به طور موقت با مجوز دادگاه به خانواده ها معرفی می شوند که آمار بهزیستی استان در این بخش نسبت به سال گذشته کاهش داشته است.