مشکل ناباروری در ایران، کاهش جمعیت و معضل جدید

ولادت یکی از اتفاقات خوشایند در زندگی بشر محسوب می‌شود و زمان وقوع آن در میان انسان‌ها تاریخی ماندگار است.
وقتی یک زوج زندگی خود را آغاز می‌کنند، یکی از دغدغه‌های شیرین و دوست داشتنی آنها، فرزندآوری است، چراکه طعم زندگی آنها با وجود این وارثان شیرین‌تر می‌شود.
در گذشته‌ها معمولا خانواده‌ها پر جمعیت بودند و تعداد فرزندان بدون توجه به دختر و پسر بودن آن نیز زیاد بود.رفته رفته جمعیت خانواده‌ها کوچک‌تر شد و تمایل به تعداد زیاد فرزندان کمتر، بیشتر افراد با اعتقاد به اینکه تعداد فرزندان کمتر و زندگی راحت تر، به داشتن ۲ فرزند که معمولا یک دختر و یک پسر باشد، اکتفا کردند.
در سال‌های اخیر حتی تمایل به داشتن یک فرزند در جوامع بزرگ شهری ریشه دوانده و بسیاری از خانواده‌ها تنها یک فرزند دارند.
چند سالی است که در استان خوزستان صدای گریه نوزاد متولد شده و خنده‌های شیرین و دلنشین کودک کمتر به گوش می‌رسد، چراکه بسیاری از زوج‌ها تمایلی به پدر و مادر شدن ندارند یا چشم انتظار هستند، اما قادر به بچه دار شدن نیستند.
آنها که تمایل به بچه دار شدن ندارند، این اقدام خود را این گونه توجیح می‌کنند که افزایش قیمت ها، هزینه‌های هنگفت دوران بارداری و سپس زایمان، هزینه‌های سرسام آوری که در مراحل مختلف زندگی باید متحمل شوند، همچنین آلودگی هوا، بیماری ها، تنزل وضعیت رفاه و... باعث شده تا انگیزه‌ای برای داشتن فرزند ندارند.
این روی سکه پدر و مادر‌هایی هستند که در حسرت گریه تولد یک نوزاد و لبخند‌های از ته دل آن به سر می‌برند، اما به دلایل مختلف دچار نازایی و ناباروری هستند .
باتوجه به کاهش تولد در ایران، مقام معظم رهبری در سخنرانی‌های مختلف خود با استناد به احادیث و روایات پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار علیهم السلام درخصوص افزایش جمعیت مسلمانان و شیعیان در جهان و فرزندآوری تاکید بسیار کرده اند.
مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی‌های در دیدار با جمعی از زوج‌های جوان فرمودند: این حدیثی که من خواندم از قول پیغمبر اکرم که «تَناکَحوا تَناسَلوا تَکثُروا» (۱)، خدای متعال از مسلمان‌ها خواسته که زیاد بشوند، افزایش پیدا کنند. در واقع به این شکل است که اگر چنانچه تعداد ملت مسلمان، حالا در یک کشور اسلامی مثل کشور ایران یا در فضای اسلامی مثل امت اسلامی زیاد باشد، زمینه و امکان برای رشد و تعالی در آنها وجود دارد، یعنی وقتی که عده زیاد است، افراد صالح در آن زیادترند، توانایی‌ها نیز بیشتر است.
ایشان ادامه دادند: جمعیت کم، مقهور واقع می‌شود. امروز در دنیا آن کشور‌هایی که جمعیت‌های زیادی دارند، به برکت آن به خیلی امکانات دست یافته‌اند؛ چین یک نمونه است، هند یک نمونه است؛ با اینکه مشکلاتی هم دارند، اما در عین حال خود این جمعیت زیاد به عنوان یک ارزش اجتماعی، ارزش سیاسی، یک ارزش بین‌المللی برای آنها توانسته موفقیت‌هایی را به وجود بیاورد. بنابر این نسل باید افزایش پیدا کند، اینکه من تکرار می‌کنم، تأکید می کنم، به خاطر این است.
به همین منظور وضعیت ولادت در استان خوزستان طی ۵ سال گذشته را بررسی کردیم که در ادامه می‌خوانیم.

بررسی میزان ولادت‌ها در خوزستان از سال ۹۲ تا ۹۷
مجتبی فاطمی مدیرکل اداره ثبت احوال استان خوزستان، گفت: براساس مستندات موجود و بررسی وضعیت ولادت در بازه زمانی ۵ ساله از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۷ نشان دهنده افزایش تدریجی وقوع ولادت در مناطق شهری و روستایی استان است.
او افزود: در سال ۱۳۹۲، ۱۱۰ هزار و ۱۶۲ مورد، در سال ۱۳۹۳، ۱۱۲ هزار و ۶۱۰ مورد، در سال ۱۳۹۴، ۱۱۴ هزار و ۳۱۶ مورد ولادت ثبت شده است.
فاطمی اظهار داشت: در سال ۱۳۹۵ شاهد کاهش تعداد ولادت هستیم، به این دلیل که در این سال ۱۱۳ هزار و ۹۵۳ ولادت در استان رخ داده است و در مقایسه با سال قبل آن، ۳۶۳ مورد ولادت کاهش یافته است.
این مقام مسئول تصریح کرد: در سال ۱۳۹۶، شاهد ثبت ۱۱۵ هزار ۶۳۶ مورد ولادت بودیم که در مقایسه با سال قبل از آن، یکهزار و ۶۸۳ مورد ولادت افزایش نشان می‌دهد.

کاهش ۴.۱۷ درصدی ولادت‌ در خوزستان در سال ۹۷
مدیرکل اداره ثبت احوال استان خوزستان ادامه داد: باتوجه به اینکه در سال ۱۳۹۷، ۱۱۰ هزار و ۸۰۹ مورد وقوع تولد ثبت شده است، با افت شدید میزان ولادت در استان روبرو شدیم که در مقایسه با سال ۱۳۹۶، ۴ هزار و ۸۲۷ مورد کاهش یافته است.
او بیان داشت: در بازه زمانی سال‌های ۹۲ تا ۹۷، بیشترین وقوع ولادت در کلانشهر اهواز با ۳۷ هزار و ۷۹ مورد ثبت شد و در شهرستان‌های استان خوزستان، بیشترین و کمترین ولادت‌ها به ترتیب در شهرستان دزفول با ۸ هزار و ۴۵۲ مورد و شهرستان هفتکل با ۲۰۴ مورد ثبت شده است.

بررسی میزان ولادت دختر و پسر
مجتبی فاطمی تصریح کرد: از مجموع ولادت‌های ثبت شده طی پارسال در استان، ۵۶ هزار و ۶۵۰ مورد آن مربوط به ولادت پسران و ۵۴ هزار و ۱۵۹ مورد آن مربوط به ولادت دختران است.
او در ادامه گفت: نسبت جنسی حاصل از ثبت ولادت در سال ۹۷، برابر با ۱۰۵ بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن، نیم درصد کاهش نشان می‌دهد.
فاطمی اظهار کرد: در مدت مذکور، تعداد ولادت در مناطق شهری استان خوزستان ۸۷ هزار و ۸۵۹ رویداد و در مناطق روستایی ۲۲ هزار و ۹۵۰ واقعه بوده است.
به گفته مدیرکل اداره ثبت احوال استان خوزستان، از ابتدای سال ۱۳۹۸ تا پایان مهرماه، ۵۶ هزار و ۷۹۸ مورد ولادت ثبت شده که ۲۷ هزار و ۵۴۳ مورد آن مربوط به ولادت دختران و ۲۹ هزار و ۲۵۵ مورد آن مربوط به ولادت پسران است.
با توجه به آمار ارائه شده از سوی اداره کل ثبت احوال خوزستان، میزان ولادت در سال ۱۳۹۷ در مقایسه با سال ۱۳۸۵، افزایش ۲۱.۹۶ درصدی را نشان می‌دهد که در مقایسه با سال ۱۳۹۶، ۴.۱۷ درصد کاهش مواجه بودیم.
کاهش میزان ولادت در ایران و خوزستان دلایل مختلفی را در بر می‌گیرد و می‌تواند پیامد‌های منفی بسیاری از جمله پیر شدن جمعیت را به دنبال داشته باشد. علت این رشد منفی و راهکار‌های پیشگیری آن را از مرکز بهداشت استان جویا شدیم.

ناباروی یکی از معضلات جوامع امروزی
سید مهدی حسینی زاده رئیس مرکز بهداشت خوزستان، گفت: ناباروری به عنوان یک مشکل در سلامت باروری، نظام سلامت را در ابعاد مختلف با چالش‌های متعددی مواجه کرده که با توجه به سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی در افزایش موالید و ترویج فرزندآوری، شناخت وضعیت افراد نابارور و علل آن به منظور برنامه ریزی مناسب و موثر از اهمیت خاصی برخوردار است.
او، مشکل ناباروری را یکی از معضلات جوامع امروزی عنوان کرد و افزود: از این رو شناخت اپیدمیولوژیکی این مشکل یعنی فراوانی و تعیین کننده‌های آن کمک شایانی در یافتن نقاط مناسب مداخله برای کاستن از بار این مشکل خواهد کرد.
حسینی زاده اظهار داشت: براساس برآورد انجام شده از سوی سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۰، حدود ۵۰ میلیون زوج در دنیا از ناباروری رنج می برند.

بررسی دقیق ناباروری اولیه و ثانویه در زنان کشور
رئیس مرکز بهداشت استان خوزستان گفت: بر اساس آخرین بررسی های انجام شده در ایران در سال ۲۰۱۰، تنها شیوع ناباروری اولیه در زنان ۴۰-۲۰ سال بدست آمده، که با توجه به اهمیت دسترسی به آمار دقیق و به روز در برنامه ریزی و اجرای مداخلات پیشگیرانه، طرح بررسی شیوع ناباروری به منظور برآورد دقیق ناباروری اولیه و ثانویه در زنان ۱۵ تا ۴۹ ساله ایرانی طراحی شده است.
سید مهدی حسینی زاده بیان کرد: این طرح از ۱۸ آبان ماه سال جاری در استان خوزستان همزمان با سراسر کشور در شهرستان‌های اهواز، باغملک، کارون و خرمشهر آغاز شده است و به مدت یک ماه ادامه خواهد داشت.
کاهش جمعیت، معضل جدیدی که گریبان جوامع را گرفته است/ جمعیت زیاد، یک ارزش اجتماعی و برکت است
او در ادامه گفت: در قالب این طرح، نمایندگان مرکز بهداشت با همراه داشتن کارت شناسایی معتبر به درب منازل در مناطق شهری و روستایی شهر‌های مذکور مراجعه می‌کنند و تنها با پر کردن فرم پرسشنامه برای زنان ۱۵ تا ۴۹ ساله همسردار واجد شرایط پژوهش، شرح حال گیری می‌شود.
حسینی زاده تاکید کرد: در این طرح هیچ گونه نمونه‌گیری، تزریق، آزمایش و یا تجویز دارو برای افراد انجام نخواهد شد.
او بیان داشت: زنان متاهل باید حداقل یکبار سابقه ازدواج داشته و نیز یکسال از زندگی مشترکشان گذشته باشد، در مورد زنان ۳۵ سال و بیشتر نیز باید این مدت حداقل ۶ ماه باشد.
کاهش جمعیت، معضل جدیدی که گریبان جوامع را گرفته است/ جمعیت زیاد، یک ارزش اجتماعی و برکت استرییس مرکز بهداشت استان خوزستان تصریح کرد: اظهارات فرد مبنی بر داشتن سابقه ازدواج کفایت می‌کند و در زمان تکمیل پرسشنامه نیاز به رویت سند و مدرک شناسایی از قبیل شناسنامه، کارت ملی، سند ازدواج و... در این زمینه نیست.
به گفته سید مهدی حسینی زاده، این طرح برمبنای شیوع ناباروری است و مداخله براساس علل ناباروری مطابق آخرین کنفرانس‌های علمی صورت می‌گیرد و فقط علت شیوع ناباروری بررسی می‌شود.
به منظور علل کاهش ولادت و به تبع آن کاهش جمعیت در ایران و همچنین پیامد‌های منفی این معضل جدی با استاد دانشگاه و پژوهشگر جامعه شناسی گفت و گو کردیم.

گروه‌های سنی بارور از ۱۵ سال تا ۴۹ سال هستند
عزیز مزرعه استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: معمولاً گروه‌های سنی بارور از ۱۵ سال تا ۴۹ سال هستند و تحلیل‌های جمعیت شناختی نشان می‌دهد که میزان موالید جمعیت ایران در سال ۸۰ به صورت قابل ملاحظه‌ای نسبت به سال ۶۵ کاهش پیدا کرده است.

عوامل عمده در کاهش جمعیت
به گفته مزرعه، دلایل کاهش جمعیت را می‌توان سیاست‌های دولت در زمینه کنترل موالید، بالا رفتن سن ازدواج، تاثیر گرانی و اوضاع و احوال اقتصادی بعد از جنگ، توسعه شهرنشینی و افزایش نسبت دختران محصل، مرگ و میر کودکان، آمار بالای طلاق، مشکلات مربوط به مسکن و تحرک جغرافیایی، مشوق‌های اجتماعی و بین المللی و تحلیل‌ها و نگرانی‌های اجتماعی و اقتصادی از آینده عنوان کرد.
پژوهشگر مسائل اجتماعی بیان کرد: طی دهه ۶۰ تا اوایل دهه ۷۰ جمعیت ایران سیر صعودی به صورت جهشی را طی کرد. در سال ۱۳۷۵ جمعیت ایران حدود ۶۰ میلیون نفر گزارش شد. از نظر جمعیت‌شناسان ۲۰ سال گذشته دوره انفجار جمعیت جوان در کشور است.

تنظیم خانواده یکی از سیاست‌های کنترل جمعیت
پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: چیستی و چرایی سیاست‌های کنترل جمعیت واژه‌های" تنظیم خانواده، بهداشت باروری و کنترل جمعیت"، هرکدام علاوه بر اشتراکاتی که دارند به مبانی یا اهداف معین و متمایزی اشاره می‌کنند.
او بیان کرد: تنظیم خانواده به دستورالعمل‌هایی اطلاق می‌شود که طی آنها بارداری زنان، کنترل و فاصله‌گذاری می‌شود و در نتیجه تعداد جمعیت خانواده کاهش می‌یابد. آگاهی و مسئولیت‌پذیری زوجین در این تعریف دخالت جدی دارد. این دستورالعمل‌ها گاهی جنبه حکومتی پیدا می‌کند و به یک برنامه تبدیل می‌شود. در این صورت به عنوان یکی از سیاست‌های دولت‌ها شناخته می‌شود.
پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: برخی مناطق، به دلیل امکانات رفاهی مختلف، مستعد جذب جمعیت هستند و برخی مناطق، قدرت جذب جمعیت را ندارند و با رشد منفی جمعیت روبه‌رو هستند. این امر توازن جمعیتی را بین شهر‌ها و روستاها، شهر‌های بزرگ و شهر‌های کوچک، پایتخت‌ها و غیر آن از بین می‌برد. بدیهی است رسالت دولت‌ها در این میان توزیع عادلانه امکانات است. به هر حال فقدان تحلیل جامع از مسائل مربوط به جمعیت به ایجاد برنامه‌ای ساختارمند و همه جانبه برای رفع مشکلات، خلل جدی وارد می‌کند.

شهرنشینی و مهاجرت علت دیگر کاهش ولادت و جمعیت
استاد دانشگاه در خصوص شهرنشینی یا مهاجرت گفت: شهرنشینی مستلزم رفتار‌هایی معین و ساختار‌های فرهنگی ـ اقتصادی و اجتماعی متفاوت و مشخص است که از آن می‌توان به اثرگذاری معماری و خانه سازی در تراکم جمعیت در شهرها، کوچک‌تر شدن ابعاد خانوار بدلیل سبک خانه‌سازی در شهر‌ها و آپارتمان‌نشینی، کشش خانواده‌ها به دلیل تضعیف روابط خویشاوندی، به سوی سرگرمی‌های نوین و لذت‌های جایگزین اشاره کرد.
عزیز مزرعه به گسترش زاغه نشینی در حومه شهر‌ها بدلیل جذابیت‌های شهری اشاره کرد و گفت: زاغه نشینان غالباً افراد مهاجری هستند که از مهارت کافی برای ورود به بازار کار برخوردار نیستند. در چنان فضایی شبکه رفتاری و اخلاقی خاصی پدید می‌آید. این بافت جدید مستعد بروز انواع آسیب‌های اجتماعی است.
به گفته این استاد دانشگاه، جمعیت متراکم در شهر‌ها اگر نوجوان و جوان باشند، نیاز به نگهداری و آموزش و پرورش دارند. دولت‌ها باید این جمعیت را تعلیم داده و مشغول نگهدارند، در حالی که آنان از نظر اقتصادی در آن سنین مولد نیستند. تحمل این هزینه خود مقوله اقتصادی مهمی است.
به منظور بررسی علل نازایی و ناباروری با دانشیار دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز و فوق تخصص زنان، زایمان و نازایی گفت‌وگو کردیم.

علل نازایی به ۲ نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود
روشن نیک بخت دانشیار دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز و فوق تخصص زنان، زایمان و نازایی، گفت: ۱۰ تا ۱۵ درصد بارداری ناموفق زمانی اتفاق می‌افتد که یک زوج، یکسال پس از ازدواج تمایل به فرزندآوری دارند، ولی بارداری اتفاق نمی‌افتد.
او علل نازایی را ۲ نوع اولیه و ثانویه عنوان کرد و افزود: نازایی اولیه برای افرادی صدق می‌کند که تاکنون باردار نشده اند و نازایی ثانویه شامل افرادی می‌شود که قبلا باردار شده، اما درحال حاضر علیرغم جلوگیری نکردن برای بارداری، موفق به بارداری نمی‌شود.

شیوع نازایی با علل ثانویه در جامعه
نیک بخت نازایی علل ثانویه را نوع نازایی شایع در جوامع دانست و بیان داشت: تاخیر در ازدواج و تاخیر در صاحب فرزند شدن مجدد از عوامل موثر در این نوع نازایی به شمار می‌روند.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اظهار کرد: در حال حاضر با زوج‌هایی مواجه هستیم که فرزند اول خود را در ۷ تا ۱۲ سال و حتی ۱۷ سال قبل به دنیا آورده اند و باتوجه اینکه بارداری اول به راحتی اتفاق افتاده، تصور می‌کنند بارداری دوم هم به راحتی اتفاق می‌افتد، بارداری‌های بعدی را به تاخیر می‌اندازند و متاسفانه با مشکل مواجه می‌شوند.
فوق تخصص زنان، زایمان و نازایی ادامه داد: با آموزش‌های رسانه‌ای برای زنان و مردان می‌توان از علل ثانویه نازایی و تاخیر در بارداری دوم و ... پیشگیری کرد.

تاخیر در فرزندآوری یکی از معضلات جوامع امروزی
روشن نیک بخت اظهار داشت: برخلاف تصور عامه مردم، همیشه فرزندآوری اقدامی آسان و راحت نیست، به این معنا که بارداری به راحتی صورت نمی‌گیرد.
او تاخیر در فرزندآوری را یکی از معضلات جوامع امروزی عنوان کرد و گفت: بیماران بسیاری هستند که بارداری را به هر علتی به تاخیر می‌اندازند و متاسفانه با مشکل مواجه می‌شوند و برای درمان، هزینه‌های زیادی بر آنها تحمیل می‌گردد.
نیک بخت در ادامه گفت: گروهی که علل اولیه نازایی گریبان آنها را می‌گیرد، افرادی هستند که ازدواج می‌کنند، ولی بارداری را به ۴ الی ۱۲ سال بعد از ازدواج موکول می‌کنند.
او افزود: زمانی که زوجین تصمیم به داشتن فرزند را تا این حد به تاخیر می‌اندازند، به این مسئله فکر نمی‌کنند تاثیرات منفی از جمله؛ افزایش سن زن و عوامل محیطی بر باروری مرد موثر است.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: قرار گرفتن مرد در معرض مواد شیمیایی و سمی، محیط آلوده، مصرف موادمخدر و دخانیات و سایر عوامل محیطی نیز تاثیرات منفی بر باروری آنها خواهد گذاشت که متاسفانه زوجین به این مسائل بی توجه هستند.

لزوم توجه و تمرکز به پیشگیری از ناباروری و نازایی
روشن نیک بخت اظهار داشت: توجه و تمرکز پزشکان باید به مسئله آموزش صحیح زوجین برای پیشگیری از نازایی با علل اولیه و ثانویه معطوف شود، به این معنا که اگر تصمیم دارند سال‌ها صاحب فرزند نشوند، اما بصورت سالانه به پزشک خود مراجعه نمایند، آزمایش‌های مربوطه را انجام دهند و مطمئن شوند که در معرض خطر نازایی و ناباروری نیستند.
او اذعان داشت: توصیه‌ها و اقدامات مذکور حداقل کمکی است که از سوی جامعه پزشکی برای پیشگیری از نازایی و ناباروری و کاهش ولادت قابل انجام است.

بی اطلاعی زوجین از فعالیت مراکز ناباروری و نازایی
فوق تخصص زنان، زایمان و نازایی گفت: علیرغم اینکه تعداد مراکز نازایی و ناباروری فعال در استان بسیار است، اما متاسفانه بیشتر زوجین اطلاع ندارد که برای رفع مشکل خود باید به کدام مراکز مراجعه نمایند.
روشن نیک بخت افزود: مرکز ناباوری بیمارستان امام خمینی (ره) اهواز از سال ۱۳۷۴ افتتاح شده و آماده خدمات دهی به افراد مبتلا به نازایی و ناباروری است.
او بیان داشت: در صورتی که علت نازایی از سوی مرد باشد، آنها را به متخصص مجاری ادراری-تناسلی ارجاع می‌دهیم تا بررسی‌های لازم انجام و علت آن تشخیص داده شود و در صورت قابل درمان بودن، اقدامات لازم انجام می‌شود و در غیر اینصورت درمان‌های خاص را به آن پیشنهاد می‌دهیم.
نیک بخت تصریح کرد: در بررسی علت نازایی زنان نیز براساس آزمایشات، بررسی وضعیت تخمک گذاری، وضعیت لوله‌های رحمی و... تشخیص صورت می‌گیرد و مداخلات درمانی نیز آغاز می‌گردد.

زمان طلایی را از دست ندهید
فوق تخصص زنان، زایمان و نازایی ادامه داد: بسیاری از افرادی که به نازایی و ناباروری مبتلا می‌شوند، افرادی هستند که زمان طلایی را از دست داده اند.
روشن نیک بخت گفت: بهترین زمان بارداری برای زن، سن ۲۴ سالگی است که شرایط روحی و جسمی را دارا است و فرزند سالم‌تر و بهتری به دنیا می‌آورند، چراکه با افزایش سن، خطر ابتلا به فشارخون، چربی خون و بیماری‌های شایع دوران بارداری افزایش می‌یابد.
او اظهار کرد: توصیه ما به زنان با توانایی بارداری این است که تا پیش از ۳۵ سالگی اقدام به بارداری نمایند و زمان طلایی را از دست ندهند.
به گفته نیک بخت، انجام عمل جراحی در دوران مجردی خطر ابتلا به نازایی و ناباروری در زنان و مردان را بالا می‌برد و به همین دلیل ضروری است که بارداری را به تاخیر نیندازند.
اگرچه کاهش جمعیت بر اثر کاهش زاد و ولد و فرزندآوری در سال‌های گذشته رواج پیدا کرد و بسیاری از افراد بهانه خود را شرایط بد اقتصادی و تامین امکانات رفاهی برای یک یا دو فرزند خود عنوان کرده اند، اما در احادیث و روایات آمده است که خداوند برکت و رزق هر فرزند را با او همراه می‌کند.
پس چه آهنگی بهتر از لبخند‌ها و قهقهه‌های دختران و پسرانی که برکت و نعمت را برای یک خانه به ارمغان می‌آورند و گرمای آن را بیش از پیش می‌کنند، امید پدر و مادر و عصای پیری آنها می‌شوند تا ثابت شود که نه تنها با فرزند کمتر زندگی بهتر نمی‌شود، بلکه رنگ از رخ زندگی می‌زداید و روح از کالبد آن می‌رباید.