نگهداری دندان شیری‌ نوزاد، چه اندازه مهمه؟

«اگر بند ناف فرزندتان را نگه نداشته‌اید، دندان شیری او را دور نیندازید!» چندی است که در فضای مجازی بحث‌های زیادی درباره استفاده از سلول‌های بنیادی دندان شیری با همین دو جمله‌ای که در ابتدای این بحث آمده، مطرح شده است.

استفاده از سلول‌های بنیادی بحث بسیار داغی در طب امروز است؛ به‌خصوص اگر این سلول‌ها از دندان شیری هم استخراج بشوند. سلول‌های بنیادی می‌توانند بیمه بیولوژیک مناسبی برای نجات جان فرزندانمان هنگام مواجهه با بیماری‌های سخت و لاعلاج باشند.

بیش از یک دهه است که استفاده از سلول‌های بنیادی دندان شیری مطرح شده. آیا استفاده از این سلول‌ها در دنیا و کشور ما عملی شده است؟
کشف نسبتا جدید در مورد استخراج سلول‌های بنیادی از پالپ دندان‌های شیری انسان برای بشر بسیار مهم بوده و طی چند سال اخیر تحقیقات زیادی روی آن انجام گرفته است. سلول‌های استخراج‌شده از پالپ دندان شیری (مغز دندان یا همان بخش زنده دندان شیری) توانایی چندگانه‌ای دارند و می‌توان برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از آنها استفاده کرد اما سوال مهم در این‌باره این است که آیا استفاده از این سلول‌ها به آزمون‌های بالینی رسیده یا نه؟ باید گفت هنوز در مرحله تحقیقات و پژوهش هستیم ولی در آینده‌ای نه‌چندان دور حتما مقاصد درمانی خواهد داشت و پزشکان می‌توانند از این سلول‌ها استفاده کنند.

بیشتر کشورهای دنیا نیز به همین استناد، بانک سلول‌های دندانی را تاسیس کرده‌اند و سلول‌های بنیادی دندان شیری را استخراج و نگهداری می‌کنند زیرا دسترسی به سلول‌های بنیادی دندان‌های شیری به دلیل دورریز بودن دندان بسیار راحت‌تر است. همچنین پژوهشگران از دندان‌های عقل و حتی دندان‌هایی که برای ارتودنسی کشیده و دور انداخته می‌شوند هم استفاده می‌کنند و توانسته‌اند سلول‌های بنیادی آن را جدا کنند.

سلول‌های بنیادی را از خون بندناف هم جدا می‌کنند. تفاوت سلول بنیادی بندناف و پالپ دندان چیست؟
خون بندناف منبع خوبی از سلول‌های بنیادی است اما همه محققان اتفاق نظر دارند که سلول‌های بنیادی دندان شیری با روش آسان‌تر و غیرتهاجمی‌تری به دست می‌آیند. خون بندناف فقط در ۵ دقیقه اول تولد قابل‌استفاده است و اگر به‌موقع استخراج نشود، خانواده این فرصت را برای همیشه از دست خواهد داد. مزیت دیگر این است که هر کودک ۲۰ دندان شیری دارد که از ۸ دندان جلویی به راحتی می‌توان سلول‌های بنیادی را جدا کرد.

دندان‌های شیری در زمان‌های مختلفی دچار ریزش می‌شوند بنابراین اگر خانواده‌ای نتوانستند مثلا در ۶ سالگی دندان شیری کودک را به بانک بسپارند، باز هم تا ۱۲ سالگی کودک فرصت دارند این کار را انجام دهند. حتی از دندان‌‌های دائمی و دندان عقل (تا ۱۸ سالگی) هم می‌توان سلول‌های بنیادی جدا کرد که این فرصت نیز فرصت بی‌نظیری است.

آیا در کشور ما بانک سلول‌های بنیادی تاسیس شده است؟
نه، اما پیشنهاد شده در اصفهان بانک سلول‌های بنیادی تاسیس شود و ستاد توسعه سلول‌های بنیادی هم در این زمینه همکاری‌های لازم را داشته بنابراین به زودی در ایران هم بانک سلول‌های بنیادی تاسیس خواهد شد اما در مرکز تحقیقات ترابی‌نژاد وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان این شرایط فراهم شده تا متقاضیانی که قصد دارند سلول‌های بنیادی فرزندشان را نگه دارند، مراجعه کنند. در این مرکز سلول‌های بنیادی از دندان‌ها جدا و ذخیره می‌شود.

خانواده‌هایی که از شهر اصفهان دور هستند، چه باید بکنند؟
خانواده‌ها بعد از ریزش دندان شیری کودک خود فقط ۴۸ ساعت فرصت دارند به مراکز آزمایشگاهی مراجعه کنند تا این دندان‌ها تحت شرایط خاص نگهداری شوند. برای سالم ماندن سلول‌های بنیادی، دندان را در یخچال‌هایی خاص با درجه پایین نگهداری می‌کنند.

پس به محض اینکه والدین احساس کردند دندان شیری لق شده، بهتر است به دندان‌پزشک اطفال مراجعه کنند تا دندان معاینه و معلوم شود آیا برای استفاده سلول بنیادی مناسب است یا نه و اگر تایید شد، والدین به آزمایشگاه معرفی می‌‌شوند و شیشه‌ای در اختیار آنها قرار می‌گیرد که حاوی محلول‌های لازم برای نگهداری از دندان است. بعد از قرار دادن دندان داخل شیشه باید آن را به آزمایشگاه تحویل دهند.

آزمایشگاه طی تقریبا ۱۰ ساعت تشخیص می‌دهد که آیا سلول بنیادی مناسب در دندان وجود دارد یا نه. در صورت مثبت بودن جواب به خانواده اطلاع داده می‌شود تا برای عقد قرارداد حاضر شوند. نمونه از طریق هوایی و به سرعت از هر نقطه از ایران به اصفهان انتقال داده می‌شود. دندان داخل جعبه‌های خاصی قرار می‌گیرد که حداقل تکان را دارند و هیچ آسیبی به آن نمی‌رسد.