تغذیه مناسب شیرخوار، مقدار موردنیاز(۱)

بخش اول- به‌طور مسلم، بزرگ‌ترین آرزوی هر مادر و پدری این است كه كودكانشان، هم از رشد طبیعی برخوردار بوده و سالم و شاداب باشند و هم از گزند بیماری‌ها در امان بمانند. این آرزویی كاملا طبیعی و منطقی است.

به‌طور مسلم، بزرگ‌ترین آرزوی هر مادر و پدری این است كه كودكانشان، هم از رشد طبیعی برخوردار بوده و سالم و شاداب باشند و هم از گزند بیماری‌ها در امان بمانند. این آرزویی كاملا طبیعی و منطقی است؛ به ویژه آنكه كودكان، گروهی از افراد جامعه را تشكیل می‌دهند كه تغذیه آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

چون كودكان در مرحله رشد سریع هستند، نیازهای تغذیه‌ای‌شان اهمیت خاصی دارد و هر نوع اختلالی كه در تغذیه آنان پیش آید، می‌تواند موجب وارد آمدن لطمات شدیدی به رشد آنان شود؛ - برخی از عوارضی كه به علت تغذیه‌ غلط در سلامت كودكان ایجاد می شود، چنانچه به سرعت درمان نگردد، جبران‌ناپذیر بوده و ممكن است تا آخر عمر گریبان‌گیر آنان باشد؛- كودكان حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر از بزرگسالان هستند و كمبودها و اختلالات تغذیه‌ای موجب كاهش قدرت ایمنی آنان می‌شود، همچنین آنها را رنجور، بیمار و ناتوان خواهد ساخت.

كودكان درمرحله یادگیری سریع هستند و تغذیه ناكافی و نامناسب می‌تواند قدرت یادگیری و حافظه آنان را تا حد قابل توجهی كاهش دهد و این امر می تواند، در آینده، نیروی فعال جامعه را فلج كرده و خسارات عظیم و جبران‌ناپذیری به سلامت جامعه وارد سازد. - بنابراین با توجه به اهمیت خاص سلامت كودكان و جایگاه مهمی كه این گروه درخانواده و جامعه دارند، لازم است به تغذیه و سلامت آنان توجه كافی مبذول شود.

برای تشخیص این كه آیا تغذیه كودكان‌مان صحیح و مناسب است یا نه، مهم‌ترین گام، بررسی اثراتی است كه تغذیه روی سلامت آنان به‌جا می گذارد. در شماره قبل نشریه به چند نکته مهم در مورد تغذیه دوران كودكی اشاره کردیم در ادامه در خصوص موارد دیگر که در رشد و تغذیه کودکان مفید می‌باشد بحث خواهیم كرد.

انرژی
به دلیل سرعت رشد زیاد در طی دوران كودكی میزان نیاز انرژی دریافتی متغیر است. هر كودك از زمان تولد تا سن 6 ماهگی در حدود 108 كیلوكالری به ازای هر كیلوگرم وزن بدن در هر روز انرژی نیاز دارد. مقدار توصیه شده انرژی دریافتی در شیرخواران 6 تا 12 ماهه 98 تا 100 كیلوكالری به ازای هر كیلوگرم وزن بدن در هر روز می‌‌‌باشد‌‌. یك روش خوب برای نشان دادن كفایت دریافت انرژی در كودكان‌‌، پایش دقیق میزان افزایش وزن‌‌، قد و وزن برای قد آنها برای سن‌شان و مقایسه آنها با منحنی‌های استاندارد می‌باشد.
به بیان دیگر نیاز به انرژی در كودكان بر اساس سن كودك متغیر است و تقریبا نیاز به انرژی به صورت زیر می‌باشد:

۰ تا ۲ ماه - ۱۲۰تا ۹۰كیلوكالری / كیلوگرم در هر روز

۳ تا ۵ ماه -۱۰۰ تا ۸۰ كیلوكالری / كیلوگرم در هر روز

۶ تا ۸ ماه - ۱۰۰ تا ۸۰ كیلوكالری / كیلوگرم در هر روز

۹ تا ۱۱ ماه -۱۰۰ تا ۹۰ كیلوكالری / كیلوگرم در هر روز

اگر روند افزایش وزن كودكان كند یا متوقف شود‌‌، یا دچار كاهش وزن شوند‌‌، دریافت انرژی و مواد مغذی آنها باید به دقت پایش شود‌‌. اگر سرعت افزایش وزن كودك بسیار بیشتر از نسبت افزایش قد او باشد‌‌، باید غلظت و كیفیت شیرخشك مصرف شده و همچنین میزان و نوع غذای نیمه كمكی كه به او داده می‌‌‌شود بررسی شود‌‌. كودكانی كه در بالاترین حد نمودار رشد برای وزن و نمایه توده بدنی قرار دارند و یا در دوران كودكی به سرعت رشد می‌‌‌كنند‌‌، بیشتر در معرض خطر چاقی در دوران بزرگسالی هستند.

میزان نیاز انرژی دریافتی در كودكان بیشتر از بزرگسالان است‌‌، زیرا میزان متابولیسم پایه و نیازهای آنان برای رشد و تكامل سریع در این دوران بیشتر است به‌طوری كه در یك كودك سالم میزان ضربان قلب در حدود ۱۵۰-۱۲۰ ضربه در دقیقه و تعداد تنفس ۵۰-۳۰ تنفس در هر دقیقه می‌‌‌باشد‌‌.

از طرفی به دلیل بیشتر بودن نسبت سطح پوست به اندازه بدن تنظیم درجه حرارت بدن انرژی بیشتری مصرف می‌‌‌كند‌‌. همچنین باید توجه داشت كه فعالیت‌هایی از قبیل گریه كردن ممكن است مصرف انرژی كودك را دو برابر كند.

آب
مقدار آب مورد نیاز كودك از طریق میزان از دست رفته از راه پوست، ریه‌ها، ادرار و مدفوع علاوه بر مقدار اندك مورد نیاز برای رشد تعیین می‌شود. دریافت آب كل توصیه شده برای كودك 7/0 لیتر در روز تا سن 6 ماهگی و 8/0 از 6 ماهگی تا یك‌سالگی است. توجه داشته باشید كه آب كل شامل آب موجود در غذاها، نوشیدنی‌ها و آب آشامیدنی می‌باشد. به عبارتی دیگر می‌توان گفت كودك به ازای هر كیلوكالری مصرفی به 5/1 میلی‌لیتر آب احتیاج دارد.

مصرف آب برای ادامه حیات به ویژه برای فعالیت كلیه‌ها ضروری است ولی تا زمانی كه شیرخوار فقط از شیر مادر تغذیه می‌شود لازم نیست كه برای رفع تشنگی به وی آب داده شود. در هر نوبت شیردهی قسمت ابتدایی شیر مادر آب كافی برای شیرخوار را تامین می‌كند. اگر تشنگی شیرخواری كه هنوز غذای كمكی مصرف نمی‌كند با دادن آب برطرف شود، میل او به شیر كاهش می‌یابد و همچنین از میزان مكیدن شیر مادر، كه از مهم‌ترین عوامل موثر در افزایش شیر مادر است، كاهش می‌یابد و خود می‌تواند اختلال رشد ایجاد كند...