دیر دندان درآوردن نوزاد، علت تاخیر چیه؟

شوق و شعفی که در چهره پدران و مادران جوان از مواجهه با تماشای اولین بلورهای دندان در صدف دهان نوزادشان شکل می گیرد همواره شیرین و تصویرساز لحظات زیبا بوده است، اما این تصاویر پرشور ممکن است آغازگر دردسرهایی برای کودک و والدین جوانی باشد که زندگی خود را در دوران ابتدایی رشد اولین فرزندشان پیش می برند.

در این صورت علاوه بر کودک، والدین هم به سبب نداشتن دانش و تجربه کافی در هنگامه ای که فرزندشان دندان درمی آورد، ممکن است سختی های بیشتری تحمل کنند. اگر جزو این دسته از خانواده ها به شمار می روید، برخی آگاهی های نوشته ای که فرارویتان است، می تواند بعضی از مشکلات را از جلوی پایتان بردارد یا به افزایش توان و تحمل خود و کودکتان کمک کند.

● مرواریدهای اولیه
پدید آمدن و جای گرفتن اولین مرواریدهای شیری و صدفی رنگ دندان روی لثه بشر زمان مشخص و دقیقی ندارد. در برخی کودکان از همان دوره جنینی رویش دندان آغاز می شود و از هر چند هزار کودک، یک نوزاد هنگام تولد با یک یا حتی دو دندان در دهان به دنیا می آید و تعجب والدینش را برمی انگیزد! بیشتر و به طور معمول هفت ماهگی زمانی است که لثه اغلب نوزادان شروع به خارش، قرمز شدن و نهایتا شکفتن و پدیدار کردن اولین دندان ها از دل خود می کند، اما بسته به عوامل متعدد، شناخته و ناشناخته، در برخی دیگر ممکن است این اولین نشانه ها ماه ها زودتر یا دیرتر پدید آید.

● عوامل تسریع و تاخیر
یکی از نگرانی های والدین تاخیر در زمان رویش دندان فرزندشان است. موارد ارثی، جنسی، ریزی و درشتی نوزاد، عادات زیستی و خانوادگی، عوامل فیزیولوژیک، حتی الگو و شرایط مرتبط با تغذیه کودک در سرعت و زمان ظهور و بیرون آمدن دندان نوزادان اثرگذارند. از همین روست که در دهان برخی حتی تا یک سالگی هم اثری از رویش جوانه های دندان دیده نمی شود و در برخی دیگر حتی در سه ماهگی صدف دهان نوزاد به برق مرواریدهای سپید مزین می شود.

دخترها زودتر از پسرها صاحب دندان می شوند و بچه هایی که مقاومت بدنی و رشد کمتری دارند دیرتر. کودکانی که به سبب زندگی والدینشان در مناطق معمولا ابری​ یا خانه های کمابیش تاریک تر، از تابش آفتاب دور بوده اند نیز به سبب کمبود ویتامین D دیرتر دندان درمی آورند. اگر در شمار این خانواده ها جای می گیرید بهتر است برای دور ماندن از عوارضی چون کرم خوردگی زودرس، تغییر شکل استخوانی، رشد نادرست فک و... که در آینده گریبان کودکتان را خواهد گرفت روزانه چند دقیقه بخشی از بدن او را در معرض تابش آفتاب ملایم (نه شدید و آزاردهنده) قرار دهید. کم کاری تیروئید و اختلال در عملکرد غده هیپوفیز نیز از دیگر دلایل چنین تاخیراتی به شمار می رود که باید تحت درمان پزشکی اصلاح شود.

● ترتیب رویش

به طور معمول دو دندان جلو در فک پایین موسوم به دندان های ​پیش تحتانی​ اولین دندان های انسان به شمار می روند. پس از آن و با فاصله ای کوتاه اثرات رویش دو دندان جلو در نقطه مقابل، یعنی فک بالا ظاهر و کم کم بزرگ می شود. هنگامی که این دو یا چهار دندان سر برآورد، آرام آرام دندان های دیگری چون ردیف دندان های آسیای کوچک و سپس دندا ن های آسیای بزرگ هم ظهور می کنند و در ۱۸ ماهگی اغلب کودکان صاحب یک دست کامل دندان هستند. این دندان های معروف به شیری تا ۱۳ ۱۲ سالگی، کودکان را در خوردن و جویدن کمک و همراهی خواهند کرد.

● نشانه ها

اولین نشانه های درآمدن دندان، افزایش حجم بزاق و آبریزش دهان است که چند هفته زودتر رخ می دهد. آرام آرام لثه، قرمز، ملتهب و متورم می شود؛ درد حاصله به بداخلاقی و گریه و ناآرامی های گاه و بیگاه کودک می انجامد و در برخی مواقع شیر یا غذا خوردن را با رنج و مشقت همراه می سازد. بعضی کودکان در این مواقع شروع به گاز گرفتن غریزی دست خود، شانه و بدن والدین، وسایل اطراف و... برای کاهش درد و تسکین خود می کنند.​ فشردن فک ها به هم، اختلال در خواب نیز از دیگر نشانه های پیش از سر بر آوردن دندان در دهان است، اما بسته به مقاومت و علل متفاوت دیگر، ممکن است برخی کودکان بعضی از این نشانه ها را نداشته باشند و والدین زمانی متوجه درآمدن دندانشان شوند که صدای اصابت نیش های مروارید به لبه های لیوان یا سطح قاشقی حین خوردن آب یا غذا توجه شان را جلب کند!

به خاطر بسپارید ​ گاهی ممکن است تبی خفیف بر بدن کودک مستولی شود، اما تب نشانه درآمدن دندان نیست. بنابراین هنگام مواجهه با تب در نوزادان بویژه در مواقع بالا بودن بیش از اندازه آن، حتما باید به پزشک مراجعه کرد تا از دلایل بروز آن مطمئن شد، زیرا ممکن است تب ناشی از ابتلا به عفونت یا بیماری باشد. درنگ​ هنگام بروز علائم و نشانه هایی از اسهال، استفراغ، تشنج، سرفه های گهگاه یا مداوم، علائم شبیه به برونشیت و مانند آن نیز هرگاه با تب همراه شود جایز نیست و پزشک متخصص تنها کسی است که باید کودک را در اسرع وقت تحت معاینه قرار دهد.

● وارسی و مراقبت
طبق برنامه ای مداوم، هر روز روند درآمدن دندان ها را​ معاینه کنید و در صورت نیاز از مراجعه به پزشکان و مشاوره با آنها غفلت نکنید. پزشکانی که با پیشرفت های تکنولوژیک روز در زمینه های تخصصی خود آشنایی بیشتری داشته باشند می توانند با راهنمایی های بهتر سبب کاهش مخارج شما برای حفظ سلامت​ کودکتان در آینده شوند.

شکل و محل روییدن دندان ها را زیر نظر بگیرید. کجی یا بد جا بودن دندان، اعمالی چون ارتودنسی را فرارویتان خواهد گذاشت که زمان بر و پردردسر است. به خاطر بسپارید شیر و آب قند سبب سرعت گرفتن رشد باکتری های عامل پوسیدگی دندان می شود و بهتر است پس از درآمدن دندان ها فضای دهان کودک با اندکی آب از اثرات شیر یا شیرینی شسته شود. اگر به توصیه پزشک به کودک خود قطره مولتی ویتامین، آهن و... می خورانید بیشتر دقت کنید تا قطره آهن حدالامکان روی دندان ها نریزد، زیرا در این صورت دندان های شیری که باید تا ۱۲ یا حتی ۱۳ سالگی سالم و کارآمد باشند بسیار زود سیاه خواهند شد.

هر قدر در پاک کردن دندان های کودک حوصله و دقت داشته باشید، سلامت دندا ن های او را افزایش داده اید. مسواک های بسیار نرم مخصوص کودک از داروخانه ها تهیه کنید و بدون خمیر دندان​ با چند قطره آب یا حتی با دستمال های مرطوب، اما کاملا تمیز و بهداشتی همواره پس از تغذیه سطوح لثه و دندان نوزاد را بشوئید و پاک کنید.

خودسرانه داروهایی چون آسپرین، ایبوپروفن و مانند آنها را به کودک نخورانید. هیچ گاه از ژل های موضعی و بی حس کننده های خمیری برای تسکین درد لثه و دندان کودک استفاده نکنید. بزاق دهان این ژل ها را می شوید و با راه یافتن به نواحی گلو، مشکلات بیشتری پیش می آورد.

با تصور کمک به تسکین درد، نوشیدنی های بسیار سرد و قطعات یخ روی لثه کودک نگذارید. دندانگیر یا حلقه دندان وسیله رایجی است که کودک با گاز زدن به آن می تواند درد را کاهش دهد. تهیه آن از داروخانه ها و ماساژ گهگاه و ملایم لثه با انگشتی تمیز می تواند حین رویش دندان کمک بیشتری به او کند.

در هر کاری​ حتی اموری ظاهرا کوچک و پیش پا افتاده، فقط به تصورات خود یا بزرگ ترها اکتفا نکنید و همواره و پیش از هر اقدامی از کارشناسان و متخصصان آگاه مشاوره بگیرید.

دندان های شیری از پنج و در مواردی شش سالگی شروع به افتادن می کنند و پس از ۱۲ یا ۱۳ سالگی دندان های دائمی جای آنها را می گیرد.