بیضه نزول نکرده نوزاد، بچه ام نازا نشود؟

بیضه نزول نکرده (کریپتورکیدیسم) به بیضه‌ای گفته می‌شود که قبل از تولد تا محل اصلی خود یعنی کیسه پوستی آویزان از زیر آلت تناسلی (کیسه بیضه یا اسکروتوم) پایین نیامده است. معمولاً فقط یک بیضه حالت نهفته دارد، اما در ده درصد موارد هر دو بیضه داخل شکم پنهان است. بیضه نزول نکرده در کل عارضه شایعی نیست و عموماً در میان نوزادان پسر نارس مشاهده می‌شود.

بیضه نزول نکرده معمولاً در معاینه پس از تولد تشخیص داده می‌شود. اگر بیضه تا سن ۴ ماهگی تا کیسه بیضه پایین نیاید، مشکل احتمالاً خود به خود اصلاح نمی‌شود. اگر بیضه نزول نکرده در دوران نوزادی درمان شود، احتمال بروز عوارضی چون ناباروری و سرطان بیضه در سنین بالاتر کاهش می‌یابد. اگر متوجه هر گونه تغییر در دستگاه تناسلی پسر خود شدید یا موردی غیرطبیعی را در رشد این ناحیه مشاهده کردید حتماً با متخصص اورولوژی مشورت کنید.

علائم

مشاهده نشدن و حس نکردن بیضه در کیسه بیضه علامت اصلی بیضه نزول نکرده است. بیضه در دوران جنینی در شکم شکل می‌گیرد و در ماه‌های پایانی رشد جنین به تدریج در شکم پایین می‌آید، از مجرای لوله مانند واقع در کشاله ران (کانال مغبنی) می‌گذرد و وارد کیسه بیضه می‌شود. اما اگر این روند متوقف شود یا به هر دلیلی با تاخیر مواجه شود، برای توصیف مشکل از اصطلاح بیضه نزول نکرده استفاده می‌کنیم.

علل

علت دقیق نهفته بودن بیضه داخل شکم مشخص نیست. ترکیبی از عامل‌های ژنتیکی، سلامت مادر و دیگر عوامل محیطی تعادل هورمونی را به هم می‌زند و تغییرات جسمی و فعالیت عصبی تاثیرگذار بر رشد بیضه را مختل می‌کند.

عوامل خطر

عوامل زیر احتمال پایین نیامدن بیضه نوزاد را افزایش می‌دهد:

-وزن پایین نوزاد

-زایمان زودرس

-سابقه خانوادگی بیضه نزول نکرده یا دیگر مشکلات مربوط به رشد دستگاه تناسلی

عارضه‌های دوران جنینی مانند سندرم داون یا نقص دیواره شکم که رشد را محدود می‌کند.

-مصرف الکل توسط مادر در دوران بارداری

-کشیدن سیگار توسط مادر یا قرار گرفتن مادر در معرض دود دخانیات

-قرار گرفتن والدین در معرض بعضی حشره کش‌ها و آفت کش‌ها

عوارض

برای این که بیضه رشد کند و عملکرد طبیعی داشته باشد، دمای آن باید اندکی از دمای بدن پایین‌تر باشد. کیسه بیضه (اسکروتوم) این محیط سردتر را فراهم می‌کند. قرار نگرفتن بیضه در محیط مناسب عوارضی را به دنبال داد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

سرطان بیضه:

سرطان بیضه معمولاً از سلول‌های داخل بیضه شروع می‌شود که اسپرم نارس تولید می‌کنند. دلیلی تبدیل شدن این سلول‌ها به سلول‌های سرطانی مشخص نیست. آقایان دچار مشکل بیضه نزول نکرده بیش از دیگران مستعد ابتلا به سرطان بیضه هستند. احتمال بروز سرطان در صورت قرار داشتن بیضه در شکم بالاتر از حالتی است که بیضه تا کشاله ران پایین آمده است. همچنین در صورت نهفته بودن هر دو بیضه احتمال ابتلا به سرطان بیشتر است. اگر عمل جراحی برای رفع این مشکل انجام شود، احتمال ابتلا به سرطان کاهش می‌یابد اما از بین نمی‌رود.

مشکلات باروری:

تعداد پایین اسپرم‌ها، کیفیت نامناسب آنها و باروری کاهش یافته از مشکلات شایع آقایانی است که سابقه نهفته بودن بیضه داشته‌اند. این ارتباط احتمالاً از رشد کردن بیضه داخل شکم نشأت می‌گیرد و هر چه درمان دیرتر انجام شود، شدت آن نیز بیشتر می‌شود.

دیگر عوارض ناشی از پنهان بودن بیضه داخل شکم به شرح زیر است:

پیچ خوردگی بیضه:

پیچ خوردگی بیضه در اصل پیچ خوردگی طناب اسپرماتیک است که رگ‌ها، عصب‌ها و لوله‌ای در آن قرار دارد که سمن (مایع منی) را از بیضه به آلت تناسلی می‌برد. این عارضه دردناک باعث می‌شود خون به بیضه نرسد.

اگر پیچ خوردگی بیضه به موقع درمان نشود، ممکن است بیضه از بین برود. احتمال پیچ خوردگی بیضه در در صورت پایین نیامدن بیضه ده برابر افزایش می‌یابد.

آسیب دیدن بیضه:

اگر بیضه در کاله ران قرار داشته باشد، ممکن است به دلیل فشرده شدن به استخوان شرمگاهی آسیب ببیند.

فتق مغبنی:

اگر دهانه بین شکم و کانال مغبنی بیش از حد گشاد باشد، بخشی از روده‌ها به سمت کشاله ران رانده می‌شود.

تشخیص

اگر فرزندتان دچار مشکل بیضه نزول نکرده باشد، پزشک عمل جراحی را برای تشخیص و درمان احتمالی توصیه می‌کند:

لاپاراسکوپی:

لوله کوچک مجهز به دوربین از راه برش کوچک ایجاد شده روی شکم .وارد بدن می‌شود. هدف از انجام لاپاراسکوپی تعیین محل بیضه پنهان در شکم است. متخصص اورولوژی گاهی می‌تواند بیضه نزول نکرده را همزمان با این عمل تشخیصی اصلاح کند، اما در بعضی موارد لازم است که جراحی دیگری انجام شود. حالت دیگر این است که هیچ بیضه‌ای در لاپاراسکوپی مشاهده نمی‌شود یا بقایای کوچک به جا مانده از بافت بیضه بدون عملکرد خارج می‌شود.

جراحی باز:

متخصص شکم و کشاله ران را از راه برش بزرگتری بررسی می‌کند. در بعضی موارد انجام این عمل ضروری است. اگر پزشک پس از تولد نتواند بیضه را در کیسه بیضه تشخیص دهد، دستور می‌دهد تا آزمایش‌هایی برای بررسی وجود داشتن یا نداشتن بیضه انجام شود. اگر عارضه‌هایی که باعث عدم وجود بیضه می‌شود، بلافاصله پس از تولد درمان نشود، مشکلاتی جدی ایجاد می‌شود. آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا ام آر آی معمولاً برای تشخیص بیضه نزول نکرده انجام نمی‌شود.

درمان

هدف از درمان بردن بیضه نزول نکرده به محل اصلی خود در کیسه بیضه است. چنانچه درمان قبل از یک سالگی انجام شود، احتمال بروز عوارض کاهش می‌یابد. هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام شود، بهتر است، اما معمولاً توصیه می‌شود که جراحی قبل از ۱۸ ماهگی انجام شود.

جراحی

بیضه نزول نکرده معمولاً با عمل جراحی اصلاح می‌شود. جراح بیضه را با احتیاط داخل کیسه بیضه قرار می‌دهد و آن را به محل مناسب بخیه می‌زند؛ این عمل اصطلاحاً ارکیوپکسی نامیده می‌شود و به روش جراحی بسته لاپاراسکوپی یا جراحی باز انجام می‌شود. زمان جراحی با توجه به عامل‌های متعددی چون سلامت عمومی نوزاد و میزان دشواری عمل تعیین می‌شود. بیضه در بعضی موارد به خوبی رشد نکرده است، غیرطبیعی است یا بافت‌های آن مرده است. جراح این قسمت از بافت‌ بیضه را خارج می‌کند. اگر نوزاد علاوه بر بیضه نزول نکرده فتق مغبنی نیز داشته باشد، فتق نیز حین جراحی درمان می‌شود. جراح پس از عمل بیضه را تحت نظر می‌گیرد تا از استمرار رشد آن، عملکرد مناسب و باقی ماندن در کیسه بیضه مطمئن شود. برای بررسی وضعیت بیضه از روش‌های زیر بهره گرفته می‌شود:

-معاینه بالینی

-سونوگرافی کیسه بیضه

-آزمایش تعیین سطح هورمون

درمان هورمونی

در روش هورمون درمانی هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) به نوزاد تزریق می‌شود. این هورمون حرکت بیضه به سمت کیسه بیضه را تحریک می‌کند. هورمون درمانی معمولاً توصیه نمی‌شود، چون تاثیرگذاری آن از جراحی بسیار کمتر است.

دیگر روش‌های درمان

اگر نوزاد به طور مادرزادی یا در اثر عوارض جراحی یک یا دو بیضه نداشته باشد، می‌توان از پروتزهای سالین (سرم نمکی) بیضه برای اسکروتوم استفاده کرد. جراحی پروتز در سال‌های پایانی دوران کودکی یا در دوران نوجوانی انجام می‌شود. این پروتزها ظاهری طبیعی به کیسه بیضه می‌دهند. اگر نوزاد حتی یک بیضه سالم نیز نداشته باشد، پزشک بیمار را به متخصص هورمون و غدد (اندوکرینولوژیست) ارجاع می‌دهد تا امکان هورمون درمانی برای رسیدن به بلوغ جسمی و جنسی بررسی شود.

نتایج

ارکیوپکسی متداول‌ترین عمل جراحی است که به منظور اصلاح بیضه نزول نکرده انجام می‌شود و میزان موفقیت آن نزدیک به صد در صد است. باروری مردان دارای یک بیضه نزول نکرده پس از جراحی در وضعیت عادی است، اما در مردان دارای دو بیضه نزول نکرده به ۶۵ درصد کاهش می‌یابد. جراحی احتمال ابتلا به سرطان بیضه را کاهش می‌دهد، اما امکان بروز سرطان را کاملاً منتفی نمی‌کند.