تغذیه برای چند قلویی، نحوه شیردادن

عوامل موثر در ایجاد چند قلویی عبارتند از: سن مادر (با شیوع بیشتر در سن ۳۰ تا ۴۰ سالگی)، درمان نازایی‌ها (مصرف دارو یا IVF) و وزن بالای مادر با BMI بیشتر از ۳۰. عموماً حاملگی‌های چندقلو با زایمان زودرس یا با وزن کم هنگام تولد در نوزاد همراه هستند، به‌طوری که معمولا سن داخل رحمی برای دوقلوها ۳۶-۳۵ هفته، برای سه قلوها ۳۳ هفته و برای چهارقلوها ۲۹ هفته و وزن هنگام تولد برای دوقلوها هر کدام ۲۵۰۰ گرم، برای سه‌قلوها هر یک ۱۸۰۰ گرم و برای چهارقلوها هر کدام حدود ۱۴۰۰ گرم می‌باشد. در بررسی انجام شده در کانادا ۵۵ درصد دوقلوها و ۹۹ درصد سه قلوها نارس متولد شدند. خطر مرگ و میر نوزاد نیز در حاملگی‌های چندقلو نسبت به یک قلو، بیشتر است؛ به طوری که اگر در جامعه‌ای مرگ‌ومیر زیر یک سال حدود ۶ در ۱۰۰۰ تولد زنده در یک قلو باشد، مرگ‌ومیر برای دوقلوها به ۲۹، برای سه‌قلوها به ۶۵ و برای چهارقلوها به ۱۰۷ در ۱۰۰۰ تولد زنده افزایش می‌یابد.

تغذیه چندقلوها با شیرمادر
در بعضی کشورها از سال 2000 به بعد شروع تغذیه با شیر مادر در چندقلویی رو به افزایش گذاشته، به طوری که در دوقلویی از 64 درصد به 89 درصد و در بیشتر از دوقلویی از 55 درصد به 86 درصد رسیده است. متاسفانه در حال حاضر به دلیل ناآگاهی والدین، اطرافیان و حتی کادر بهداشتی و درمانی در زمینه راهنمایی مادران شواهد نشان می‌دهند که شیرخواران رسیده و نارس حاصل چندقلویی به طور مشخصی نسبت به شیرخواران یک قلویی به مدت کوتاه‌تری از شیر مادر بهره‌مند می‌شوند و این در حالی است که تغذیه با شیر مادر برای این شیرخواران (که اکثراً نارس یا کم‌وزن متولد می‌شوند) به دلیل ارزش غذایی بالاتر و همچنین داشتن مواد حفاظتی منحصر به فرد آن، حیاتی و ایده‌آل است. برای بهبود این وضعیت، آگاهی در مورد خواص تغذیه‌ای شیر مادر و آموزش مادران در مورد چگونگی شیردادن چندقلوها ضروری است تا بتوانند به‌طور موفق تغذیه انحصاری با شیر مادر را تا شش ماهگی و سپس ادامه آن تا دو سال یا حتی بیشتر برای شیرخواران خود فراهم آورند.

توانمندی مادر
مادر می‌تواند برای دوقلوها و حتی سه‌قلوها به اندازه کافی شیر تولید کرده و آنها را به‌طور انحصاری از شیر خود تغذیه کند؛ به‌طوری که در قرن ۱۷ در فرانسه هر دایه قادر بود به‌طور همزمان شش شیرخوار را شیر بدهد. نکته مهم،‌ اینکه تولید شیر مادر کم نیست، بلکه آگاهی، صرف وقت و حمایت مادر و تشویق خانواده و مراقبان بهداشت و دوستان لازم است. در چنین مواردی تغذیه مناسب مادر، کالری مورد نیاز و استراحت کافی او باید مدنظر باشد و تامین شود. مادر در طی شیردهی به چندقلوها، با رشد آلوئول‌های تولید کننده شیر قادر است شیر زیادی تولید نماید و در حقیقت برحسب نیاز چندقلوها، سینه مادر ظرفیت تولید شیر را تنظیم می‌کند. از عواملی که سبب کاهش تولید شیر در مادر چندقلوها می‌شود، می‌توان به تولد نوزاد نارس (با ناتوانی در مکیدن‌های قوی جهت تخلیه سینه و تحریک تولید شیر) همچنین عملکرد نادرست مادر و عدم آگاهی از نحوه صحیح مکیدن سینه توسط شیرخوار در روزهای اول تولد که نهایتاً همراه با اختلال در تولید شیر می‌شود اشاره نمود. از طرف دیگر این مادران به دلیل عدم احساس بهبودی در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول بعد از زایمان (درست زمانی که تحریک سینه‌ها اهمیت دارد) یا به علت استراحت طولانی مدت در بستر و یا مصرف دارو (جهت کاهش فشارخون، یا زایمان نارس و عموماً عمل سزارین) با تأخیر در تولید شیر مواجه هستند.

شیردادن به‌طور غیر همزمان
بعضی از شیرخواران در روزهای اول تولد نیاز به کمک هر دو دست مادر جهت نگهداشتن و گرفتن صحیح سینه دارند، بنابراین باید به آنها به تنهایی شیر داده شود. بزرگ‌ترین اشکال این روش آن است که شیرخوار دوم ممکن است صبور نباشد و در طول شیرخوردن شیرخوار اول بی‌قراری کند. از طرف دیگر این روش دو برابر بیشتر وقت می‌برد و مادر ممکن است فرصت کافی برای استراحت خودش نداشته باشد.

نحوه شیر دادن به دوقلوها
تا وقتی که شیرخواران هر دو سینه را کاملاً و بطور موثر تخلیه می‌کنند، نیاز به تعویض سینه در هر شیردهی نیست، ولی باید توجه داشت که شیرخواران متفاوتند و توانایی آنان در تخلیه سینه نیز متفاوت است. برای اطمینان از تحریک مساوی هر دو سینه در تولید شیر، پیشگیری از رشد نامتناسب سینه‌ها، هماهنگی و تحریک بیشتر چشم شیرخواران یا جلوگیری از نگرفتن سینه طرف دیگر و دریافت متناسب از شیر پیشین (Fore milk) و شیر پسین (Hind milk) در شیرخواران چند قلو می‌‌توان سینه را در یک نوبت تغذیه (خصوصاً در نوزاد خواب‌آلود)، یا هر نوبت تغذیه، یا هر چند نوبت یکبار و یا روزانه تعویض نمود. این کار باعث می‌شود سینه‌ای که شیرخوار خواب‌آلود و یا با مکیدن ضعیف از آن تغذیه می‌کند توسط شیرخوار دیگر که مکیدن قوی دارد تخلیه و به تولید بیشتر شیر و همچنین کاهش مشکلات سینه مادر کمک شود.

شیر دادن به طور همزمان
این روش که برای تغذیه چندقلویی، به ویژه دوقلوها از سینه مادر توصیه می‌شود، موجب صرفه‌جویی در وقت مادر می‌گردد. در ضمن شیرخواری که ممکن است به‌طور ضعیف شیر بمکد، به کمک شیرخوار دیگر که به طور همزمان و موثر از سینه دیگر شیر می‌خورد و رفلکس جهش شیر را تحریک می‌کند، او نیز شیر بیشتری دریافت خواهد کرد. پس از آموزش و کمک به مادر در دفعات اول شیردادن، بیشتر مادران متوجه می‌شوند که این روش، ساده‌ترین و بهترین روش تغذیه شیرخواران دوقلو است. استفاده از دو بالش یا بالش‌های مخصوص U شکل بسیار مفید است. به این ترتیب شیرخواران در سطح سینه‌ها قرار می‌گیرند و بالش‌ها وزن آنها را تحمل می‌کنند. به این ترتیب دست‌‌های مادر آزاد است تا سینه را به نحو صحیح به شیرخواران عرضه کند و حتی بتواند هنگام شیردادن، چیزی بخورد یا با تلفن صحبت کند.

طرزبغل کردن دوقلوها هنگام شیردادن همزمان
شیردادن به دوقلوها به طرق زیر و یا هر روشی که برای مادر و شیرخواران راحت‌تر است و دوست دارند، انجام می‌شود:
در طرفین قرار دادن
در طرفین قرار دادن به صورت قیچی
گهواره‌‌ای متقابل در دو طرف
زیر بغل قرار دادن در دو طرف
ترکیبی از گهواره‌ای و زیر بغلی
موازی