یرقان در نوزادان چیست؟
یرقان نوزادان [زردی در نوزاد] اختلالی است که در آن پوست نوزاد و سفیدی چشمها به رنگ زرد درمیآیند.
یرقان نوزادان [زردی در نوزاد] اختلالی است که در آن پوست نوزاد و سفیدی چشمها به رنگ زرد درمیآیند. یرقان اختلالی شایع در نوزادان است که بیش از ۵۰ درصد آنان به آن مبتلاء میشوند.
یرقان مشخصاً در نوزادان دچار تولد زودرس عمومیت دارد و میزان آن در پسران بیش از دختران است. یرقان به طور معمول در هفته نخست زندگی نوزاد بروز میکند.
در نوزادان سالم از لحاظ دیگر و فول ترم ، یرقان نوزادان در موارد نادر علتی برای نگرانی محسوب میشود. در این موارد یرقان گرایش به رفع خود به خودی دارد. در هر حال، اگر به درمان نیاز باشد، گرایشی به جواب دادن به درمانهای غیر تهاجمی در نوزادان دیده میشود.
در موارد نادر یرقان نوزادان درمان نشده ممکن است به آسیب دیدگی مغزی و حتی مرگ نوزاد منتهی شود.
علل یرقان نوزادان
یرقان نوزادان بر اثر کثرت میزان بیلیروبین ایجاد میشود. بیلیروبین یک فرآوردۀ زائد محسوب میگردد که بر اثر درهم شکستن سلولهای قرمز خون به وجود میآید. بیلیروبین به طور نرمال در کبد خرد شده و به همراه مدفوع از بدن خارج میگردد.
بچه پیش از به دنیا آمدن شکل دیگری از هموگلوبین را دارد. وقتی بچه به دنیا میآید به سرعت هموگلوبین قدیمی درهم شکسته میشود. این درهم شکسته شدن به سرعتی بیش از آنچه بتوان از طریق جریان خون توسط کبد آن را فیلتر و به واسطه روده از بدن خارج کرد، اتفاق میافتد.
به هر حال کبد در حال نمو قادر نیست تا بیلیروبین را به سرعتی که تولید میشود فیلتر کرده از بدن خارج کند که نتیجه آن هیپربیلیروبینمی (افزایش میزان بیلیروبین) است.
یرقان نوزادان در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه میکنند شایع است. در این گروه از نوزادان یرقان به دو شکل مجزا بروز میکند:
- یرقان شیردهی از پستان - در صورتی که نوزاد به خوبی تغذیه نشود یا میزان تولید شیر مادر کم باشد در طول هفته اول زندگی نوزاد بروز میکند
- یرقان شیر پستان - به علت چگونگی فعل و انفعال میان مواد موجود در شیر مادر با فرآیند درهم شکستن بیلیروبین بروز میکند. این نوع یرقان پس از هفت روزگی نوزاد بروز کرده و در طول 2 تا 3 هفتگی عمر نوزاد به بالاترین حد خود میرسد.
برخی موارد شدید یرقان نوزادان با برخی اختلالات زیربنایی شامل موارد زیر مرتبط است:
- بیماری کبد
- آنمی سلول داسی شکل
- خونریزی زیر جمجمه (سفالوهماتوما) که بر اثر زایمان دشوار ایجاد میشود
- سپسیس
- ناهنجاری سلولهای قرمز خون در نوزاد
- انسداد مجرای صفرا در روده
- رسوس یا ناسازگاری ABO - وقتی مطرح است که خون مادر و نوزاد از انواع مختلف است و آنتیبادیهای مادر به سلولهای قرمز خون نوزاد حمله میکند
- بالا بودن میزان سلولهای قرمز خون که بیشتر در نوزادان دارای جثه کوچک و دوقلوها مطرح است
- کمبود آنزیم
- عفونتهای باکتریایی یا ویروسی
- هیپوتیروئیدیسم
- هپاتیت
- هیپوکسی
- برخی عفونتها شامل سیفلیس و سرخجه
ریسک فاکتورهای یرقان نوزادان
ریسک فاکتورهای شایع برای یرقان نوزادان شامل موارد زیر است:
- تولد زودرس. نوزادان نارس دارای کبدی به شدت رشد نیافته بوده و حرکات روده در آنها کمتر است، که این به معنی کند شدن روند فیلتر شدن بیلیروبین و دفع غیر مکرر آن است.
شیردهی از پستان. نوزادانی که مقدار کافی مواد تغذیهای یا کالری را از طریق شیر پستان دریافت نمیکنند یا دچار کمآبی بدن میشوند در ریسک بالاتری برای ابتلاء به یرقان نوزادان قرار دارند.
- رسوس یا ناسازگاری ABO. وقتی گروه خون مادر و بچه متفاوت باشد، آنتیبادیهای مادر وارد جفت میشود و به گلبولهای قرمز خون جنین حمله میکند که این سبب شتاب گرفتن روند درهم شکستن این سلولها میشود.
- کبودی در هنگام تولد. این وضعیت میتواند باعث تسریع روند خرد شدن سلولهای قرمز خون شود، که نتیجه آن بالا رفتن میزان بیلیروبین خواهد بود.
علایم یرقان نوزادان
فراگیرترین نشانه یرقان نوزادان زرد شدن پوست و سفیدی چشمها است. این وضعیت به طور معمول در ناحیه سر شروع میشود و به قفسه سینه، شکم، دستها و پاها گسترش مییابد.
علایم یرقان نوزادان در عین حال میتواند موارد زیر را شامل شود:
- خوابآلودگی
- رنگپریدگی مدفوع. نوزادان شیرخوار از پستان ممکن است دارای مدفوع به رنگ سبز و زرد باشند در حالی که نوزادان تغذیه شده با شیر خشک ممکن است مدفوع به رنگ سبز و خردلی دفع کنند.
- ضعف در مکیدن پستان یا تغذیه
- تیره رنگ شدن ادرار. این احتمال وجود دارد که ادرار نوزاد بیرنگ شود
علایم یرقان نوزادان شدید عبارتند از:
- زرد شدن شکم یا اندامهای دور از قلب
- خوابآلودگی
- ناتوانی در وزنگیری
- ضعف در تغذیه
- بیقراری
تشخیص یرقان نوزادان
پزشکان توصیه میکنند که نوزادان پیش از ترخیص از بیمارستان در مورد یرقان تست شوند و بار دیگر به فاصله ۳ تا ۵ روز از زمان تولد که بیلیروبین به بالاترین مقدار خود میرسد تست مزبور تکرار گردد.
پزشکان در اغلب اوقات یرقان را صرفاً بر مبنای نمای ظاهری ایجاد شده تشخیص میدهند. در هر حال، شدت یرقان از طریق اندازه‌گیری سطح بیلیروبین در خون تعیین میشود. سطح بیلیروبین را میتواند بر اساس تست بیلیروبین سرم یا دستگاه بیلیروبینسنج ترانسکوتانئوس تشخیص داد.
اگر یرقان نوزادان بیش از دو هفته ادامه پیدا کند، دکتر ممکن است انجام برخی آزمایشهای مکمل خون و ادرار را برای بررسی اختلالات زیربنایی در دستور کار قرار دهد. به هر حال، در نوزادان شیرخواری که از پستان مادر تغذیه میشوند و از جهات دیگر وضعیت سلامت مناسب داشته، خوب تغذیه میگردند و افزایش وزن نرمال دارند این موضوع میتواند نرمال باشد.
درمان یرقان نوزادان
به طور معمول در موارد خفیف یرقان در نوزادان درمان ضرورتی ندارد زیرا این اختلال در طول دو هفته از بین میرود.
اگر نوزاد دچار یرقان شدید باشد، ممکن است نیاز به بستری مجدد آنها در بیمارستان باشد تا درمان لازم برای کاهش میزان بیلیروبین در جریان خون انجام پذیرد. در موارد کمتر حاد درمان را میتوان در محیط خانه انجام داد.
برخی گزینههای درمانی در مورد یرقان شدید عبارتند از:
- فوتوتراپی (نوردرمانی). درمان توسط پرتوهای نور انجام میشود. نوزاد را زیر یک شعاع نوری مخصوص گذاشته با ورقه پلاستیکی مخصوصی میپوشانند تا نور ماوراء بنفش از شعاع نور تابانده شده خارج گردد. نور باعث ایجاد تغییر در ساختار مولکولهای بیلیروبین میشود به طوری که آنها بتوانند از بدن خارج گردند.
- تعویض خون. خون نوزاد مکرراً از بدن خارج شده و با خون اهدایی جایگزین میشود. این اقدام صرفاً زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که نوردرمانی کارآیی نداشته باشد زیرا انجام آن نیاز به بستری کردن نوزاد در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان دارد.
- ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg). در موارد ناسازگاری رسوس یا ABO، برای نوزاد تزریق ایمونوگلوبولین انجام میشود. ایمونوگلوبولین پروتئینی در خون است که سطح آنتیبادیهای نشأت گرفته از مادر را که به سلولهای قرمز خون بچه حملهور شدهاند کاهش میدهد.
اگر یرقان به علتی دیگر بروز کرده باشد، احتمال استفاده از جراحی یا دارودرمانی مطرح خواهد بود.
عوارض یرقان نوزادان
عدم درمان یرقان ممکن است به بروز عوارضی منجر شود.
- انسفالوپاتی بیلیروبین حاد. اختلالی است که بر اثر تجمع بیلیروبین در مغز ایجاد میشود (بیلیروبین برای سلولهای مغز سمی محسوب میشود). نشانههای انسفالوپاتی بیلیروبین حاد در نوزاد دچار یرقان شامل تب، تقلا کردن، گریه خارج از کنترل، ضعف در تغذیه، و کش و قوس رفتن بدن یا گردن است. درمان فوری میتواند مانع بروز صدمات بیشتر شود.
- کرنیکتروس (یرقان هستهای). یک سندرم بالقوه کشنده است که در موارد انسفالوپاتی بیلیروبین حاد بروز کرده سبب ایجاد آسیب دایمی مغز میشود. دیگر عوارض جدی اما نادر در این مورد شامل ناشنوایی و فلج مغزی است.
پیشگیری از یرقان نوزادان
بهترین راه برای کاهش شانس ایجاد یرقان در نوزاد اطمینان از مناسب بودن تغذیه است. در هفته اول زندگی نوزاد یا در ادامه آن نوزادانی که از شیر مادر تغذیه میشوند باید 8 تا 12 بار در روز شیر بخورند، و این رقم در مورد نوزادان تغذیه شده با شیر خشک باید 1 تا 2 اونس شیر خشک هر 2 تا 3 ساعت یک بار باشد.
منبع:
مهرین
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼