نحوه مراقبت از نوزاد، هفته های اول تولد

حال که خداوند آن‌قدر شما را دوست داشته که نوزادی زیبا و سالم به شما هدیه کرده است، مطمئننا شما هم برای مراقبت از نوزاد خود سنگ تمام خواهید گذاشت. بعد از به دنیا آمدن نوزاد، مغز مادر به گریه نوزاد واکنش نشان می‌دهد و نسبت به او حساس می‌شود.
نوزاد در هفته اول و هفته های اول نیاز به مراقبت بیشتری دارد؛ زیرا باید خود را با شرایط جدید زندگی‌اش تطبیق دهد. خیلی خوب است که از تجربه بزرگ‌ترها برای مراقبت از نوزاد خود استفاده کنید؛ اما گاهی ممکن است بعضی از آن‌ها صحیح نباشند. در این مقاله اصول صحیح مراقبت از نوزاد در هفته های اول را برایتان شرح خواهیم داد. پس مادران و پدران عزیز! با ما همراه باشید.

به نوزادتان کمک کنید تا به خوبی استراحت کند
اولین نکته برای مراقبت از نوزاد هفته اولی این است که بدانید آن‌ها برای رشد مناسب و رسیدن به قدرت بدنی نیاز به استراحت دارند. بعضی از نوزادان ممکن است ۱۸-۱۶ ساعت در روز بخوابند. بعد از تولد و با رشد و تکامل بیشتر مغز نوزاد، الگوی خواب نوزاد به شکل صحیح ایجاد خواهد شد.
- نوزادان زمانی که به سه ماهگی و بالاتر از آن برسند، می‌توانند برای ۸-۶ ساعت پشت سر هم بخوابند؛ اما نوزاد هفته اولی و حتی در هفته های اول، معمولاً هر ۳-۲ ساعت از خواب بلند می‌شود خصوصاً اگر از آخرین وعده غذایی‌اش بیش از ۴ ساعت گذشته باشد.
- این نکته را بدانید که نوزاد در هفته اول و حتی ماه اول ممکن است، شب و روز را تشخیص ندهد. بنابراین ممکن است شب‌ها بیدار باشد و روزها بخوابد. شما می‌توانید با تغییر شرایط نظیر کم کردن نور در شب، کم کردن صداها و آرام صحبت کردن و غیره، ریتم شبانه‌روزی را به او بیاموزید. اما در عین حال این شرایط نوزاد در هفته های اول را بپذیرید و صبور باشید. او به مرور زمان سیکل خواب را می‌آموزد.
- برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول ترجیحا او را به پشت بخوابانید. خواباندن نوزاد به روی شکم احتمال سندروم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) را افزایش می‌دهد.
- برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول حتماً موقعیت سر او را هر چند وقت یک‌بار تغییر دهید. گاهی او را به سمت چپ بخوابانید و گاهی به سمت راست. در صورتی که نوزاد زمان بیشتری را به یک سمت بخوابد احتمال تغییر شکل و صاف شدن سر او در همان سمت وجود خواهد داشت.
- خوابیدن نوزاد روی بالش نه تنها نیاز نیست بلکه می‌تواند خطرناک باشد؛ او را در یک جای مسطح بخوابانید؛ و هرازگاهی موقعیت بدن او را تغییر دهید

نوزادتان را با شیر خودتان تغذیه کنید
در صورتی که شرایط مناسب برای شیر دادن به نوزادتان را دارید، بهترین زمان برای شروع، زمانی است که برای اولین بار او را بعد از زایمان در آغوش گرفته‌اید. قفسه سینه نوزاد را به بدن خود نزدیک کنید؛ با نوک پستان لب بالای کودک را لمس کنید و زمانی که دهانش را باز کرد، او را به پستان خود نزدیک کنید. در این شرایط در صورتی که او تمایلی به خوردن شیر داشته باشد، نوک پستان را به طور کامل در دهان می‌گیرد و شروع به مکیدن می‌کند.
در اینجا یکسری از نکاتی که برای شیردهی به نوزاد هفته اولی نیاز است بدانید آورده شده است:
- یکی از نکات مهم برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول، دانستن زمان تعویض پوشک است. در صورتی که نوزاد به اندازه کافی غذا بخورد، به طور میانگین هر ۸-۶ ساعت یک پوشک را کثیف می‌کند.
- معمولاً نوزاد در هفته اول به سختی شروع به غذا خوردن و گرفتن نوک پستان مادر و یا شیشه شیر می‌کند. اصلاً نگران نباشید و سعی کنید صبور باشید. می‌توانید از یک پرستار یا مشاور کمک بگیرید.
- توجه داشته باشید که نباید شیردهی به نوزاد به شما آسیبی بزند؛ بنابراین اگر نوزاد نوک پستان را محکم گرفت، در حالی که داشتید اذیت می‌شدید او را جدا کنید. برای این کار دستتان را بین لثه کودک و پستان حائل کنید تا کودک جدا شود. این کار را چند بار تکرار کنید تا بهترین وضعیت مکیدن برای نوزاد ایجاد شود.
- برای نوزاد هفته اولی نیاز است که ۱۲-۸ بار در روز شیردهی انجام شود. البته نیاز نیست در این مورد خیلی سخت بگیرید. می‌توانید هر زمان که نوزاد علائم گرسنگی (نظیر افزایش فعالیت نوزاد برای پیدا کردن پستان) را نشان داد به او شیر بدهید. برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول، سعی کنید بیش از ۴ ساعت گرسنه نماند؛ بنابراین حتی اگر خواب است او را بیدار کنید و به او شیر بدهید.
- برای شیردهی در وضعیتی راحت قرار بگیرید. شیردهی ممکن است تا ۴۰ دقیقه زمان ببرد. بنابراین در موقعیتی قرار بگیرید که راحت باشید و کمرتان به خوبی حمایت شود تا دچار کمردرد نشوید.
- همچنین از یک رژیم غذایی سالم و متعادل پیروی کنید. آب کافی بنوشید و مصرف الکل و کافئین را محدود کنید؛ زیرا این مواد می‌توانند به شیر شما وارد شوند و نوزاد را تحت تأثیر قرار دهند.

یک شیر خشک مناسب انتخاب کنید
مطالعات نشان می‌دهند که شیر مادر مزایای بیشتری برای سلامت نوزاد و حتی مادر دارد. با این وجود ممکن است برخی از شرایط و عوامل باعث شوند که نتوانید شیر خودتان را به نوزادتان بدهید. برای پیدا کردن شیر خشک مناسب برای نوزاد هفته اولی، شاید نیاز باشد چند شیر خشک با فرمول مختلف را امتحان کنید تا بفهمید کدام‌یک برای نوزادتان بهتر است.
با استفاده از شیر خشک دیگر نیازی ندارید، محدودیتی در رژیم غذایی‌تان داشته باشید. همچنین اندازه‌گیری میزان مواد مغذی که به کودکتان می‌رسانید، برایتان راحت‌تر می‌شود.
- برای آماده‌سازی شیر خشک، از دستورالعمل روی بسته‌بندی آن پیروی کنید.
- شیشه شیر کودک باید استریل و تمیز باشد.
- هر دو تا سه ساعت و یا هر زمانی که کودکتان گرسنه بود به او غذا بدهید.
- اگر کودک شیری که برایش آماده کردید نخورد، تنها برای چند ساعت، آن هم در یخچال می‌توانید آن را نگه دارید. در غیر این صورت آن را دور بریزید. در صورتی که خواستید از شیر آماده شده در یخچال مجدداً استفاده کنید، بهتر است آن را به دقت گرم کنید؛ زیرا بیشتر نوزادان شیر را این‌گونه ترجیح می‌دهند.
- هنگام شیر دادن به نوزاد او را نیمه راست و در زاویه ۴۵ درجه نگه دارید. این کار از ورود هوای اضافی به دهان نوزاد جلوگیری می‌کند. دستتان را طوری پشت سر و گردنش نگه دارید که حمایت کافی از سر او به عمل آید.
- شیشه شیر را طوری نگه دارید که نوک آن کاملاً از شیر پر شود؛ اما هرگز آن را کاملاً وارونه نکنید زیرا می‌تواند باعث خفگی نوزاد شود.

پوشک نوزاد هفته اولی خود را به‌موقع عوض کنید
به طور کلی نوزادان در عرض ۲۴ ساعت بعد از تولد اولین ادرار و در عرض ۴۸ ساعت بعد از تولد اولین مدفوع را از بدنشان دفع می‌کنند. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، تعداد دفعات اجابت مزاج بیشتر خواهد بود. رنگ مدفوع نوزاد هفته اولی سبز تیره و قیری شکل است؛ اما به مرور زمان شل‌تر شده و رنگ آن زرد روشن می‌شود.
اگر می‌خواهید اصول مراقب از نوزاد در هفته های اول را به خوبی رعایت کنید، باید یک متخصص تعویض پوشک باشید! شما باید آماده باشید زیرا نوزادان هفته اولی حتی ممکن است ۱۰ بار در روز اجابت مزاج داشته باشند. بعد از هفته های اول تعداد دفعات اجابت مزاج نوزادان کاهش می‌یابد؛ به طوری که ممکن است هرچند روز یک‌بار اجابت مزاج داشته باشند.
در اینجا نکاتی برای تعویض پوشک نوزاد هفته اولی آورده شده است:
- شما باید از قبل لوازم مورد نیاز خود را آماده کنید: چند بسته پوشک، دستمال مرطوب، کرم‌های ضد سوختن پای نوزاد و چند دستمال نخی.
- پوشک کثیف کودک خود را عوض کنید. اگر پوشک او خیس شده بود، کودک خود را روی پشت قرار دهید و پوشک را برداشته و از آب و دستمال مخصوص برای پاک کردن ناحیه تناسلی کودک استفاده کنید. برای جلوگیری از عفونت مجاری ادرار (UTI) ناحیه تناسلی دختران را از جلو به عقب پاک کنید. اگر جایی دچار زخم یا سوختگی شده بود، روی آن پماد مخصوص سوختگی نوزادان بمالید.
- هنگام عوض کردن پوشک، پاهای کودک را به‌آرامی حرکت دهید. قسمت جلوی پوشک را تا نزدیکی ناف کودک بالا بیاورید. سپس چسب‌های کنار پوشک را ببندید. از محکم بستن چسب‌ها خودداری کنید زیرا پوست کودک بسیار حساس است و ممکن است به بدن او آسیب برسد.
- برای پیشگیری از سوختن پاهای نوزاد به‌موقع پوشک او را عوض کنید. از یک صابون ملایم و آب برای پاک کردن پاهای کودکتان استفاده کنید. می‌توانید هر روز چند ساعت کودکتان را بدون پوشک رها کنید تا هوا در این بخش ردوبدل شود.

نوزادتان را به حمام ببرید
برای حمام کردن نوزاد، می‌توانید ۱۲-۶ ساعت بعد از زایمان که دمای بدن او ثابت شد، اقدام کنید. دمای حمام بهتر است حدود ۲۵ درجه سانتی گراد و دمای آب در حدود ۳۸-۳۷ درجه سانتی گراد باشد.
- بهتر است برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول او را با یک اسفنج نرم بشویید. قبل از اینکه بند ناف نوزاد بیفتد، می‌توان او را به حمام برد اما نباید به دفعات انجام شود. هنگامی که بند ناف نوزاد افتاد، می‌توانید نوزاد خود را به طور منظم و دو تا سه بار در هفته حمام کنید. حمام کردن نوزاد بیش از این تعداد، می‌تواند باعث خشکی پوست نوزاد شده و یک علت خارش سر نوزاد باشد.
- برای حمام کردن نوزاد لوازم مورد نیاز مانند حوله، صابون، پوشک تمیز و غیره را از قبل آماده کنید. از صابون گلیسیرینه و شامپوی مخصوص کودکان استفاده کنید. قبل از شروع حمام، وان یا تشت را با آب گرم پر کنید. هیچ‌گاه نوزاد را مستقیماً زیر دوش نبرید. برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول به نکات زیر توجه کنید:
- در صورت امکان برای حمام نوزاد هفته اولی برای اولین بار، از فردی دیگر کمک بگیرید. به این ترتیب یک نفر می‌تواند کودک را در آب نگه دارد و فرد دیگر نوزاد را حمام کند.
- ابتدا لباس‌های کودک را به دقت از تن او خارج کنید. سپس او را به داخل وان ببرید. هرچند وقت یک‌بار با یک ظرف مقداری آب گرم به داخل وان بریزید تا نوزادتان سرما نخورد.
- از یک صابون ملایم استفاده کنید و بیش از حد آن را به کار نبرید تا به چشمان کودکتان وارد نشود. نوزاد را با دست، با یک دستمال یا اسفنج لطیف شستشو دهید. برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول اطمینان حاصل کنید که کودک را به آرامی از بالا به پایین و از جلو به عقب بشویید. بخش‌های مختلف بدن کودک از جمله ناحیه تناسلی، پوست سر، مو و صورت را به دقت بشویید.
- در نهایت با مقداری آب گرم کودک را آب‌کشی نمایید. کودک را به آرامی از داخل وان بیرون بیاورید و همچنان از یک دست برای حمایت از سر و گردن او استفاده کنید؛ زیرا نوزادان وقتی مرطوب هستند، لغزنده هستند.
- کودک خود را با یک حوله لطیف با پارچه نخی بپوشانید و کودک را خشک کنید. پس از آن، پوشک و لباس کودک را به او بپوشانید و او را ببوسید تا او با حمام رابطه مثبتی پیدا کند.

یاد بگیرید که چگونه کودکتان را نگه دارید
ممکن است به دلیل ظرافت و کوچکی نوزادتان از نگه داشتن و بغل کردن او قدری هراس داشته باشید. برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول لازم است که با اصول نگه داشتن کودک در دستانتان آشنا شوید. به این ترتیب دیگر از در آغوش گرفتن کودکتان هراس نخواهید داشت.
قبل از برداشتن نوزاد، دستانتان را به خوبی بشویید و ضدعفونی کنید. نوزادان هفته اولی به شدت نسبت به عفونت‌ها حساس هستند؛ زیرا سیستم ایمنی آن‌ها هنوز به اندازه کافی قوی نیست. این نکته را هر فرد دیگری که قصد در آغوش گرفتن نوزادتان را داشته باشد نیز باید رعایت کند.
از سر و گردن کودکتان حمایت کنید. هنگامی که کودکتان را به بالا یا پایین می‌برید دستتان را از پشت سر و گردن او برندارید. کودک هنوز توانایی لازم برای حفظ سر و گردن خود را ندارد بنابراین هیچ‌گاه او را بدون حمایت کافی در دستتان نگه ندارید.
از تکان دادن کودکتان خودداری کنید، چه به منظور بازی کردن با او باشد و چه در هنگامی که از دستش کلافه شده‌اید. این کار می‌تواند باعث خونریزی مغزی و منجر به مرگ شود. برای بیدار کردن کودک نیز او را تکان ندهید؛ در عوض پاهایش را غلغلک دهید و یا به آرامی او را لمس کنید.
قنداق کردن نوزاد را بیاموزید. این یک روش فوق‌العاده برای مراقبت از نوزاد در ماه‌های اول است و به او احساس امنیت می‌دهد. شاید بهتر باشد تا قبل از دو ماهگی این کار را ادامه دهید.
هنگام بغل کردن کودک، سر او بهتر است در سمت داخلی آرنج یکی از دستانتان قرار بگیرد و با دست دیگر از پشت بدن، او را حمایت کنید.

با زردی نوزادان چگونه برخورد کنیم؟
زردی نوزادان تنها در صورتی که در ۲۴ ساعت اول بعد از تولد رخ دهد جای نگرانی دارد و باید تحت نظر پزشک، درمان شود. از روز دوم بعد از تولد، بعضی از نوزادان دچار زردی می‌شوند که در روزهای ۵-۳ بعد از تولد به اوج خود می‌رسد. البته جای نگرانی ندارد زیرا ظرف ۱۰-۷ روز بعد از تولد زردی نوزادی به طور خود به خودی کاهش می‌یابد و از بین می‌رود.
در صورتی که زردی نوزاد در این مدت از بین نرفت، ممکن است نشان‌دهنده بیماری خاصی باشد که باید تحت درمان قرار بگیرد. هرگز برای درمان زردی نوزادان از درمان‌های خانگی خودسرانه و یا داروهای گیاهی استفاده نکنید.

به نوزادان هفته اولی چه لباسی بپوشانیم؟
برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول باید لباس‌هایی برای آن‌ها انتخاب کنید که نخی باشند. معمولاً لازم است به نوزادان یک لایه بیشتر از بزرگ‌سالان لباس پوشانده شود. دمای اتاق را با کمک دماسنج در محدوده نرمال نگه دارید.
- قرار گرفتن نوزاد در معرض هوای سرد یا هوای گرم به نفع او نیست. بهتر است دمای اتاق بین ۲۵-۲۲ درجه سانتی گراد نگه داشته شود.
- همچنین برای مراقبت از نوزاد در هفته های اول سر او را کلاه بپوشانید. برای گرم نگه داشتن پاهای نوزاد نیز از جوراب استفاده کنید.

مراقبت از چشم‌های نوزادان در هفته های اول
خروج هرگونه ترشحی از چشم نوزادان غیرطبیعی است و باید تحت نظر پزشک درمان شود. برای تمیز کردن چشم‌ها می‌توانید تکه‌ای از پنبه تمیز را با آب جوشیده سرد شده، خیس کنید. آن را از گوشه داخلی چشم با ملایمت به طرف خارج بکشید. برای هر چشم از یک تکه پنبه جداگانه استفاده کنید.

مراقبت از بند ناف نوزادان در هفته های اول
قسمتی از بند ناف نوزاد که باقی مانده است باید همیشه تمیز و خشک نگاه داشته شود. این قسمت باید در معرض هوا قرار بگیرد و از گذاشتن هرگونه پوشش بر روی آن خودداری شود. کهنه نوزاد نیز باید زیر بند ناف بسته شود.
از دست‌کاری و گذاشتن مواد آلوده بر روی بند ناف نوزادان هفته اولی اجتناب کنید. در شرایط طبیعی استفاده از الکل هم توصیه نمی‌شود. معمولاً باقیمانده بند ناف بعد از یک تا دو هفته (به طور متوسط ۱۰ روز) پس از تولد میافتد.