تغذیه صحیح نوزاد، شش ماهگی تا یک سالگی

همه بچه ها از الگوی ثابتی برای غذا خوردن پیروی نمی کنند. بعضی کودکان وقتی غذاخور می شوند، با دور شدن قاشق از دهان شان به گریه می افتند و بعضی ها هم آنقدر به غذا خوردن بی میل هستند که مادر را به گریه می اندازند.
اما همیشه عادت های عجیب و غریب غذایی بچه ها نیست که والدین را نگران می کند؛ گاهی خود پدر و مادرها هستند که بی اطلاع از نیازها و شرایط کودک شان، برای خود نگرانی هایی غیرواقعی دست و پا می کنند.
برای کمتر کردن نگرانی های بی موردتان، برای اینکه بدانید کودک تان از تولد تا یک سالگی چطور و چقدر رشد می کند و برای اینکه از میزان غذا و شیری که نیاز دارد باخبر شوید، در این زمینه با دکتر خدیجه رحمانی، استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی به گفتگو نشسته که در ادامه می‌خوانید:
وی در ابتدا گفت : تغذیه کودک بعد از شش ماهگی به دلیل اینکه وزن کودک دو برابر شده و ترکیب شیر مادر هم تغییرکرده، شیر مادر کفایت نمی کند و غذای تکمیلی باید به کودک داده شود زیرا اگر کودک از لحاظ منابع غذایی تامین نشود از لحاظ رشد جسمی و ذهنی دچار آسیب می شود و زیر بنای سوء تغذیه کودک از همین زمان آغاز می شود. مصرف غذاهای تکمیلی حتی در تکامل حرکات بدن از شش ماهگی به بعد مانند تکامل جویدن حیاتی است.
این استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به این پرسش که بعد از شش ماهگی تغدیه کودک چگونه آغاز می شود ، اظهار کرد : از شش ماهگی به لحاظ روانی اجتماعی و تکاملی کودک آماده نوع غذاها با بافت نرم و تغذیه جدید است.
بعد از شش ماهگی تغذیه کودک را ابتدا با غلات غنی شده با آهن مانند آرد برنج به صورت فرنی یا حریره بادام (بهتر است برای تهیه فرنی از شیری که می خورد استفاده شود نه از شیر پاستوریزه ) آغاز می کنیم وبا 1-2 قاشق( معادل 5-10 میلیگرم) برحسب گرسنگی بچه شروع کنیم در ابتدا ممکن است روزانه 2-3 قاشق یا 30-45 میلیگرم نیاز باشد و به تدریج آن را افزایش می دهیم.
بعد از غلات، سبزی ها را به غذای کودک اضافه می کنیم مانند کدو، هویج، جعفری و شوید به صورت کاملا پخته و میکس شده و سپس گوشت و حبوبات به این غذا اضافه می شوند البته در مورد حبوبات باید کاملا خیسانده و پوست گیری شده و سپس پخته شود (اگر از حبوبات به جای گوشت استفاده می کنید حتما در کنار آن از یک منبع غنی از ویتامین سی مانند لیمو ترش و گوجه فرنگی استفاده کنید تا جذب آهن غیر گوشتی بیشتر شود.)
در همین زمان به تدریج تخم مرغ اضافه می شود ابتدا کاملا پخته با زرده در حد یک نخود شروع و آن را با شیر یا اب جوشیده ولرم یا با کره نرم کرده به کودک می دهیم و به تدریج افزایش می دهیم تا به نصف تخم مرغ برسد.
همچنین از ماست و پنیر نیز در برنامه غذایی کودک بهره ببرید. به طور مثال یک تکه نان تست را با پنیر به عنوان صبحانه در برنامه غذایی کودک قرار دهید.
رحمانی خاطرنشان کرد : همزمان با شروع تغذیه تکمیلی میوه های نرم بدون پوست وهسته (موز، سیب، گلابی و انگور ) هم به برنامه غذایی کوک اضافه می شوند ابتدا با آب میوه طبیعی (و آب میوه را هم در ابتدا با کمی آب جوشیده خنک شده رقیق کنید و در اختیار کودک قرار دهید )سپس به صورت له شده یا رنده شده در حد 1-2 قاشق شروع تا به3-5 قاشق در روز برسد.
این استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی عنوان کرد : کودک قبل از دندان در آوردن از غذاهای انگشتی که با دست به دهان می برد لذت
می برد ولی اجازه دهید خودش غذا بخورد در ابتدا ممکن است کثیف کند و آهسته بخورد و این اولین مرحله یادگیری غذا خوردن است و به تدریج بهتر می شود
سعی کنید در اندازه هایی که خودش می تواند به دهان ببرد، بدهید. از ۸-۹ ماهگی به بعد غذاهای جامد را شروع کنید : یک تکه نان، بیسکوئیت، کراکر، سیب و غیرو البته مراقب گیر کردن تکه های غذا در گلو و خفگی کودک باشید. برای بهتر جویدن از تکه های کمتر در هر بار استفاده کنید برای غذا دادن از قاشق کوچک استفاده کنید .
وی بیان کرد : از هشت تا دوازده ماهگی غذای بیشتری به کودک بدهید در این سن کودک می تواند خودش غذا بخورد گرچه ممکن است مقدار زیادی از غذا را بریزد ولی اشکالی ندارد زیرا تکامل استخوان زند زیرین از زند زبرین تا قبل از 3 سالگی تکمیل می شود.
در ۱۰ -۱۲ ماهگی می تواند با فنجان و قاشق کوچک غذا بخورد.به یاد داشته باشید که از ۶-۸ ماهگی همچنان غذای اصلی کودک شیر است در وعده های غذایی ابتدا شیر داده می شود ( روزانه ۵-۶ بار شیر مادر و یا ۷۲۰-۱۲۰۰ میلی لیتر شیر شیرخوار) و سپس غذا ولی از ۹-۱۲ ماهگی مقدار غذای کودک بیشتر شده بطوریکه غذادر وعده های اصلی داده میشود و شیر در بین وعده ها.
رحمانی با بیان این نکته که در برنامه ریزی تغذیه تکمیلی کودک باید برخی نکات را رعایت کرد ، به شرح آنها پرداخت : دقت کنید که هر بار یک ماده غذایی را اضافه کنید و 3-5 روز صبر کنید بعد غذای دیگر را بدهید و مراقب حالت آلرژی مانند ورم دهان، حلق، گلو ویا بلع و تنفس سخت، اسهال، راش های پوستی، سرفه یا استفراغ غیر عادی باشید.
نکته قابل توجه تغییر بافت غذای کودک است که به تدریج از مایع کامل مانند شیر کم کم غلیظ تر شده به شکل سوپ رقیق بعد غلیظ و سپس حلیم و آش و در آخر غذای سر سفره مانند انواع پلوها داده شود در مورد میوه ها و سبزی ها ابتدا آب آنها بعد پوره و یا له شده و سپس به شکل رنده شده و در نهایت تکه های کوچک آنها.
بعد از شش ماهگی همزمان با شروع غذای تکمیلی آب دادن را شروع کنید ، با استفاده از آب جوشیده و سرد شده در لیوان مخصوص به دست کودک بدهید تا بدین گونه آب میل کردن را بیاموزد. سیری و گرسنگی را کودکان با برخی از علایم نشان می دهند مانند اینکه وقتی کودک گرسنه است دهان را باز می کند و به سمت قاشق می برد و در صورتی که سیر باشد دهان را می بندد و از خوردن غذا امتناع می کند و به هیچ عنوان نباید به اجبار به کودک غذا داد.
رحمانی با بیان این نکته که "زمان ، نوع غذا ، بافت غذا، مقدار ، تنوع غذا در برنامه غذایی کودک بسیار مهم است زیرا پایه طعم غذاها و آستانه چشایی شور و شیرین در سال های بعد خواهد بود"، اشاره کرد :در حد امکان از شکر و نمک در برنامه غذایی کودک، کم استفاده شود.استفاده از ادویه ها و طعم ها بعد از ۹ ماهگی و به میزان خیلی کم باشد و هرگز به کودک غذاهای پر ادویه ندهید. از ۹ ماهگی به بعد بافت غذای کودک تغییر می کند .
این استاد تغذیه دانشگاه شهید بهشتی عنوان کرد : کودک نیز در کنار والدین سر سفره حضور داشته باشد و غذای مخصوص خود را میل کند تا کودک آموزش های لازم را برای چگونگی غذا میل کردن را ببیند و تجربه کند .
آموزش غذا خوردن را در محیط شاد و به دور از هرگونه مجادله برای کودک صورت گیرد و حتی کودک غذا را بریزد اشکالی ندارد ، در این مورد دخالت نکنید.وی در پایان گفت : این یک قضیه حیاتی است از ۹ ماهگی به بعد از همه گروهای غذایی می توان استفاده شود زیرا در صورت عدم بهره مندی ، کودک دچار سوءتغذیه ، کم خونی وفقر آهن و... می شود.