شیر آغوز مادر، چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

اولین شیری که از سینه‌های مادر ترشح می‌شود، شیر آغوز است که به دلیل خواص فوق‌العاده‌ای که دارد، پزشکان توصیه می‌کنند تا مادران از این شیر، در همان ساعات ابتدایی تولد، نوزاد خود را تغذیه کنند.
شیری که در ابتدای دوران شیردهی از سینه مادر خارج می‌شود، شیر آغوز نام دارد که آن را با عنوان‌هایی نظیر ماک یا کلستروم نیز می‌شناسیم. این نوع از شیر که محتوای اصلی آن را پروتئین تشکیل می‌دهد، اولین شیری است که پس از فارغ شدن و در آغاز دوره شیردهی در پستان‌های مادر ترشح می‌شود. در این مطلب قصد داریم تا به ویژگی‌های شیر مقوی آغوز بپردازیم.

شیر آغوز، اولین شیر مادر
پس از سپری کردن حدود یک ماه از دوران بارداری، در اثر حجیم شدن سینه‌های مادر و نوسانات در هورمون‌هایی نظیر پروژسترون و استروژن، سینه‌ها برای پذیرش شیر آماده خواهند شد؛ اما شیری که به عنوان اولین شیر از سینه مادر ترشح شده و به عنوان اولین غذا در اختیار نوزاد قرار می‌گیرد، همان شیر آغوز است.

ویژگی ظاهری
اولین هفته تولد نوزاد، زمان ترشح شیر مقوی آغوز از سینه‌های مادر است. این شیر در واقع مایعی با غلظت بالاست که رنگ آن کرم رنگ یا زرد است. اگرچه شیر اولیه خارج شده از سینه‌های مادر حجم کمی دارد، اما دستگاه گوارشی کودک تازه متولد شده تنها گنجایش هضم همین مقدار کم از شیر را داراست؛ اما با گذشت زمان و رشد کودک مقدار این شیر بیشتر خواهد شد‌.

بازه زمانی تولید شیر آغوز
در اغلب موارد، تولید شیر مقوی آغوز، در بازه زمانی هفت ماهگی تا نه ماهگی از دوران بارداری صورت می‌گیرد؛ به‌طوری که غالبا در اواخر حاملگی، فشردن سینه‌ها سبب ترشح این مایع سرم شکل و زرد رنگ از سر سینه‌ها خواهد شد. اما جالب است بدانید که می‌توان در برخی از مادران باردار، شیر زردرنگ آغوز را در اوایل دوره بارداری نیز مشاهده کرد.
همان‌طور که گفته شد اولین هفته تولد نوزاد زمانی است که سینه‌های مادر شیر آغوز را تولید می‌کنند و پس از آن مادر وارد مرحله شیردهی عادی خواهد شد؛ بنابراین تولید شیر آغوز با ورود به دومین هفته تولد نوزاد متوقف خواهد شد.

ترکیبات آغوز
به لحاظ ترکیب، این شیر تمامی فاکتورهای مورد نیاز برای رشد کودک را در همان هفته اول که شیردهی، به بدن نوزاد منتقل می‌کند. اگر محتویات شیر مقوی آغوز را در قیاس با شیرهایی که در هفته‌های بعد نوزاد از آن تغذیه می‌کند، قرار دهیم، باید گفت که محتویات این دو با یکدیگر تفاوت دارد؛ مثلا میزان چربی و شکر موجود در شیر آغوز کمتر از شیری است که در هفته‌های بعد به نوزاد داده می‌شود؛ اما شیر زردرنگ آغوز به نسبت شیرهای عادی، آنتی‌اکسیدان بیشتری را در خود جای داده است.
همچنین این شیر حاوی مقادیر فراوانی از پروتئینی عاری از میکروب، تحت عنوان پروتئین ایمونوگلوبولین است؛ در این شیر پروتئین لاکتوفرین نیز موجود است. در ترکیب این شیر همچنین می‌توان انواع ویتامین‌های محلول در چربی، نظیر ویتامین A و ویتامینE را نیز مشاهده کرد

خواص شیر آغوز مادر
وجود مقادیری از گلبول‌های سفید خون در اولین شیر مادر (آغوز)، به شباهت این شیر با بافت خونی، دامن می‌زند؛ وجود این سلول‌ها در این نوع از شیر سبب پرورش هرچه بیشتر سیستم ایمنی و حفاظتی بدن نوزاد می شود. از آنجا که اولین غذایی که پس از تولد به نوزاد داده می‌شود، همین شیر است، لذا ترکیبات مناسب آن، سبب هضم راحت‌تر و تسهیل در طی شدن روند گوارش نوزاد می‌شود.
لقب "واکسن ابتدایی" نیز به این شیر اطلاق می‌شود، چراکه خوردن این شیر سبب از بین رفتن ترکیب تیره رنگ موجود در لوله گوارش نوزاد خواهد شد و سیستم ایمنی بدن را افزایش می‌دهد.
در ادامه به‌ برخی از مهم‌ترین خواص اولین شیر مادر، اشاره خواهیم کرد.
کمک به دستگاه ایمنی
پروتئین ضد میکروب ایمونوگلوبولین، آنتی بادی‌های مختلف و البته گلبول‌های سفید مذکور، همگی سبب تقویت دستگاه ایمنی و مقابله با انواع عوامل بیماری‌زا و عفونت‌ها می‌شوند. از طرف دیگر نوزادانی که در همان ساعات ابتدایی تولد، از مادر خود شیر آغوز دریافت می‌کنند، کم‌تر دچار زردی شده و می‌توانند زودتر مدفوع خود را دفع کنند.
خاصیت ایجاد ترمیم
برای رشد کافی و همچنین ترمیم آسیب‌های احتمالی که متوجه بدن کودک می‌شود، فاکتورهای رشدی نظیر انسولین نوع ۱ و۲ و نیز دو ماده آلفا و بتا، ضروری است که هر دو در این شیر وجود دارد.
تطبیق و تنظیم عملکرد بدن نوزاد
برقراری هوموستازی و تنظیم تنفس، میزان دما، متابولیسم قندها و نیز عملکرد صحیح عروق، پس از تولد نوزاد و خارج شدن از فضای امن رحم باید در انطباق با محیط خارج از شکم مادر، انجام شود؛ شیر آغوز حاوی ترکیباتی است که این امکان را به طور کامل فراهم می‌سازد.
افزایش اعتماد به نفس در مادرها
جالب است بدانید که خوراندن شیر مقوی آغوز به نوزادان، سبب افزایش اعتماد به نفس در مادران خواهد شد. از سوی دیگر شیر دادن به نوزادان سبب کم‌تر شدن خونریزی پس از زایمان شده و علاوه بر کودک، برای مادر نیز فواید مختلفی دارد.

سخن پایانی
با توجه به خواص بی‌نظیر شیر آغوز، بسیاری از پزشکان به مادران توصیه می‌کنند که حتما نوزادان خود را با این شیر تغذیه کنند. این شیر به مثابه یک واکسن طبیعی برای نوزادان تازه متولد شده عمل خواهد کرد و از سوی دیگر می‌تواند علاقه و مهر مادر و فرزند را به بهترین شکل ممکن برقرار سازد. به همین دلیل برخی از مادران، از راه‌های طبیعی افزایش شیر سینه استفاده می‌کنند تا بتوانند بهتر و بیشتر نوزاد دلبند خود را از خواص این شیر بهره‌مند سازند.