برنامه شیردهی به نوزاد، کلیدهای موفقیت کجاست؟

تجربه شیردهی به نوزاد، به دلیل برقراری پیوند نشاط آور با نوزاد، صرفه جویی در هزینه ها و دارا بودن فواید سلامتی برای مادر و نوزاد، یک تجربه منحصربفرد برای مادران محسوب می شود. از نظر سازمان بهداشت جهانی شیر مادر همواره آماده،‌در دسترس، با حرارت مناسب، دور از آلودگی، ارزان و به صرفه است و سبب افزایش هوش کودک و پیشگیری از برخی از بیمارهای دوران کودکی و بزرگسالی میشود. در این مقاله سعی شده است کلیدهای مهم موفقیت در شیردهی به نوزاد را در اختیار خوانندگان قرار دهیم.

چند نکته مهم برای یک شروع خوب
بعد از تولد نوزادتان، این مراحل می تواند به شما کمک کند که یک شروع خوب در شیردهی با پستان داشته باشید:
- شروع شیردهی بلافاصله یا در اسرع وقت پس از تولد
- درخواست کمک و راهنمایی از یک "مشاور تغذیه با شیر"
- در نظر داشته باشید که کودک شما به مواد غذایی دیگر و یا شیر خشک هیچ نیازی ندارد، مگر اینکه از نظر پزشکی لازم باشد.
- در تمام مدتی که در بیمارستان هستید نوزاد را در اتاق خودتان نگهداری کنید تا بتوانید در تمام ساعات به راحتی شیردهی را انجام دهید.
- برای موفقیت در شیردهی سعی کنید از دادن هرمدل پستانک و یا نوک سینه مصنوعی، به نوزاد خودداری کنید تا او فقط سرسینه مادر را شناخته و به دهان بگیرد.

علائم سینه گرفتن خوب نوزاد
لازم به ذکر است:در این مقاله "در دهان گرفتن نوک پستان مادر توسط نوزاد به منظور تغذیه از شیر مادر" را به اختصار "سینه گرفتن نوزاد" می نامیم.
- سینه گرفتن صحیح نوزاد، برای داشتن یک شیردهی موثر و همچنین احساس راحتی مادر بسیار مهم است. در روزهای اولیه تغذیه با شیر مادر، سینه گرفتن نوزاد زمان و حوصله زیادی را می طلبد.
- سینه گرفتن صحیح نوزاد، احساس راحتی به شما می دهد، بدون آزار و یا فشار، اینکه چگونه آن را احساس می کنید از اینکه چگونه به نظر می رسد مهم تر است.
- اگر در هنگام شیردهی قفسه سینه نوزاد شما در مقابل بدنتان قرار گیرد، او مجبور به چرخاندن سر خود در حین نوشیدن نمی باشد.
- ممکن است در حین شیردهی قسمت کمی از آرئول (هاله قهوه ای دور نوک سینه) و یا هیچی از آن را نبینید که بستگی به اندازه آرئول و به اندازه دهان نوزادتان دارد. اگر آرئول دیده شود در حالتی که نوزاد خوب سینه گرفته باشد باید بیشتر هاله آرئول را بالای لب شیرخوار و مقدارکمتری را در قسمت لب زیرین او ببینید.
- هنگامی که شیرخوار در وضعیت صحیحی هنگام شیردهی قرارگرفته باشد، دهان او با پستان مادر پر شده است و زبانش زیر سینه گود شده است هر چند شما ممکن است آن را نبینید.
- ممکن است شما بلع کودک خود را ببینید یا بشنوید ولی برخی از نوزادان بی سر و صدا شیر را فرو می برند و وقفه در تنفس او، ممکن است تنها نشانه ی بلع باشد.
- ممکن است ببینید در هنگام شیرخوردن گوش نوزاد مختصری تکان می خورد.
- لبان شیرخوار مانند لب ماهی به بیرون (و نه به داخل) برمیگردد، حتی ممکن است قادر به دیدن لب پایین نباشید.
- چانه نوزاد در تماس با پستان شما قرار دارد.

هرچند وقت یکبار باید به نوزاد شیرداد؟ هربار شیردهی چه مدت باید طول بکشد؟
زود به زود و اغلب مواقع!! برخی از شیرخواران تمایل به شیردهی تمام وقت دارند نه تنها برای تغذیه بلکه برای اطمینان خاطر و آرامش بیشتر، در حالی که برخی دیگر تنها زمانی که گرسنه باشند سینه را به دهان میگیرند.در اسرع وقت بعد از تولد شیردهی را آغاز کنید ، پس از آن حداقل ۸ تا ۱۲ بار در هر ۲۴ ساعت باید شیردهی انجام شود تا به مقدار کافی شیردر اختیار نوزاد قرارگیرد. این بدان معنی است که در چند روز اول بعد از تولد، نوزاد به احتمال زیاد هر یک تا دوساعت در طول روز و چند بار درطی شب نیاز به شیردهی خواهد داشت.
تغذیه ممکن است 15 تا 20 دقیقه و یا بیشتراز هر پستان طول بکشد. اما هیچ زمانی ثابتی وجود ندارد. طی ماه دوم شیردهی، ممکن است هشت یا نه بار در روز و در ماه سوم هفت یا هشت بار در روز نوزاد تمایل به شیردهی داشته باشد، در ماه چهارم در اغلب مواقع درخواست شیردهی دارد مگر در زمانهای کوتاهی که حواس اورا به چیز دیگری پرت کنید.
پس از ۴ ماهگی مجددا شیردهی دوره ای خواهد شد. در ۶ ماهگی، به احتمال زیاد در حدود پنج تا شش وعده شیردهی در هر ۲۴ ساعت وجوددارد که ممکن است در هر نوبت تا هرزمانی که شما شیردهی را ادامه دهید او همچنان سینه را نگه دارد!!
معمولا شیرخوار به شما اجازه می دهد بدانید چه زمان سیر شده است. اگر نگران این هستید که او به اندازه کافی شیرنمی خورد، با پزشک نوزادان مشورت کنید.

نشانه های یک نوزاد گرسنه چیست؟
- هنگامی که نوزادان گرسنه هستند، هشیار و فعال می شوند. آنها ممکن است دست یا مشت خود را در دهان قرار دهند، با دهان خود حرکات مکیدن را تقلید کنند و یا با چرخاندن سرشان به دنبال پستان بگردند. اگر هر چیزی گونه وی را لمس کند- مانند یک دست- شیرخوار سرش را به همان سمت میچرخاند و آماده خوردن است؛ این نشانه­ی گرسنگی، "رفلکس ریشه­ ای" نامیده می­شود. هنگامیکه نوزاد این رفلکس را نشان میدهد شیرتان را به اوعرضه کنید زیرا گریه کردن می تواند نشانه تاخیری از گرسنگی باشد و ممکن است سینه گرفتن در یک نوزاد ناراحت خیلی سخت تر باشد. هنگامی که نوزاد می خواهد برای شیرخوردن از خواب بیدار شود، چشمانش زیر پلک به سرعت حرکت می کنند. بدنش را می کشد (منبسط می کند) و زیاد تکان می خورد و صداهای آهسته ای از خود در می آورد. با گذشت زمان، شما قادر به یادگیری نشانه های گرسنگی نوزادتان و آمادگی برای شروع تغذیه خواهید بود.

چه زمانی باید نوزاد را برای شیردهی بیدار کرد؟
- در هفته های اول پس از تولد، در صورت گذشت بیش از ۴ ساعت از آخرین شیردهی، مادر باید نوزاد خود را برای تغذیه بیدارکند. برخی از کارهایی که به بیدار کردن او کمک میکند عبارتند از:
تعویض پوشک، قرار دادن نوزاد در تماس پوست به پوست با مادر، ماساژ پشت،شکم و پاهای نوزاد.
اگر در اغلب موارد در طی شیردهی نوزاد به خواب میرود با پزشک او در مورد بررسی وزنگیریش صحبت کنید و در صورت نیاز مشاوره شیردهی دریافت کنید.

چگونه بفهمیم نوزاد به اندازه کافی شیر دریافت میکند؟
بسیاری از نوزادان، اما نه همه، مقدار کمی وزن در چند روز اول پس از تولد از دست می دهند. پس از تولد و قبل از ترک بیمارستان، پزشک کودک را وزن میکند، سپس باید در سه تا پنج روزگی و سپس دوباره در دو تا سه هفتگی ویزیت مجدد صورت گیرد. در این صورت می توانید بگویید که آیا نوزادتان پس از هفته اول تولد به طور پیوسته مقدار کافی شیر دریافت کرده است و بخوبی وزن گرفته است یا خیر. اکثر نوزادان بین ۵ تا ۹ درصد از وزن زمان تولد خود را در طی چند روز اول از دست داده و سپس آن را دوباره در حدود ۲ هفتگی به دست می آورند. بطور معمول در ماه اول ، نوزاد باید حدود ۱۴۰ تا ۲۸۰ گرم در هفته به دست آورد . در ماه های ۲ و ۳ ، او باید ۱۴۰ تا ۲۲۰ گرم در طی یک هفته وزن بگیرد(بطور کلی و بصورت میانگین می توان گفت که از بدو تولد تا سه ماهگی، افزایش وزن معمولی حدود ۱۸ تا ۲۸گرم(یک اونس) در هر روز میباشد)؛در ۳ تا ۶ ماهگی، باید بین ۷۰ تا ۱۳۰گرم در هفته وزن بگیرد؛ از ۶ تا ۱۲ ماه ، او باید ۲۸گرم تا ۸۰گرم در هفته وزن اضافه کند.
پایش رشد یکی از بهترین نشانه های پی بردن به کفایت شیر مادر است .
از راه وزن کردن منظم کودک و رسم منحنی رشد او به وضعیت رشد کودک پی می برید. اگر منحنی رشد شیر خوار بالا رونده و موازی منحنی نرمال رسم شده در کارت سنجش پایش رشد کودک، باشد نشانگر کافی بودن شیر مادر است .

از دیگر نشانه های دریافت شیر کافی توسط نوزاد
دفع کافی ادرار به رنگ زرد روشن و یا کم رنگ (در چند روز اول که شیر آغوز ارزشمند را مینوشد ممکن است فقط ۲-۱ پوشک خیس در روز داشته باشد و پس از جاری شدن شیر ۵-۶ پوشک در روز خیس میشود)
اجابت مزاج به اندازه کافی (در ماه اول حداقل 3بار در روز و پس از یک ماهگی در کودکانی که شیر مادر میخورند غیرمعمول نیست که بعضی روزها اجابت مزاج نداشته باشند، پس از شروع تغذیه تکمیلی یک بار در روز دفع مدفوع طبیعی است).
- خواب راحت پس از تغذیه و تغییر بین دوره های کوتاه خواب به دوره های بیداری
- احساس رضایت پس از هربار تغذیه در نوزاد
- نرم تر شدن سینه مادر پس از شیردهی

بطور معمول شیرخواران چقدر شیر در روز می خورند؟
معده نوزاد تازه متولد شده به خصوص در روزهای اولیه بسیار کوچک است. پس از برقراری تغذیه انحصاری با شیر مادر ، نوزادان ۱ تا ۶ ماهه بین ۴۵۰ سی سی تا۷۵۰ سی سی در روز شیر میخورند، لذا اگر ۸ بار در روز شیردهی انجام شود، بطور متوسط کودک در حدود ۷۵سی سی درهر بار تغذیه (در مجموع ۶۰۰ سی سی در روز) شیرمی­خورد. نوزادان بزرگتر با شروع تغذیه تکمیلی حتی کمتر هم شیر میخورند اگرچه درهر کودک متفاوت است.
در هنگام تولد، معده نوزاد می تواند حجمی معادل با آنچه که در یک فندق جای می­گیرد(در حدود 1-2 قاشق چای خوری) را به راحتی هضم کند! در هفته اول، معده کودک رشد می کند و دارای گنحایشی حدود30-50 سی سی یا آنچه که در یک گردو جای میگیرد، میشود.

علائم هشدار دهنده دریافت ناکافی شیر مادر توسط نوزاد
اگر در مورد کفایت میزان دریافت شیر توسط نوزاد خود نگران هستید به این علایم دقت کنید:
- نوزاد همچنان پس از روز پنجم تولد وزن از دست می دهدو شروع به وزن گیری نکرده است.
- اگر در هر زمان پس از آن، نوزاد شروع به از دست دادن و نه بدست آوردن وزن کند.
- اگر کمتر از شش پوشک یکبار مصرف در یک دوره 24 ساعته پس از روز پنجم پس از تولد خیس می­کند.
- اگر پس از پنج روز اول ، همچنان نوزاد دارای مدفوع تیره و کم باشد.
- اگر ادرار نوزاد بسیار تیره و غلیظ است، مانند رنگ آب سیب.
- شیرخوار در اکثر مواقع بسیار بیقرار و داد و بیداد کن است. ممکن است به محض اینکه او را زیر سینه میگذارید به خواب رود ولی با گرفتن سینه از او مجددا بیدار و بیقرار شود.
- شیردهی به طور مداوم و طولانی تر از یک ساعت ادامه یابد ولی در نهایت نوزاد راضی به نظر نمی رسد.
- اگر در هنگام شیردهی به ندرت صدای قورت دادن از او میشنوید. (برخی ازنوزادان بسیار آرام شیر را فرو میبرند، پس اگر تمام نشانه های دیگر خوب هستند، در مورد این یکی نگران نباشید!)

موراد زیر دلیلی برای ناکافی بودن شیر مادر نیست
- گریه زیاد شیر خوار :می تواند بعلت خیس بودن کهنه ،سرد یا گرم بودن ، بیماری کودک ، قولنج و ...باشد .
- زود به زود شیر خوردن : شیر مادر آسان هضم می شود و راحت جذب می شود لذا شیر خوار زود به زود احساس گرسنگی می کند زمان دادن شیر از هر سینه مادر باید 15 تا 20 دقیقه طول بکشد تا شیر خوار سیر شود .
- کم بودن شیر در روزهای اول پس از تولد : مقدار شیر روزهای اول ( آغوز ) کم است اما همین مقدار کم برای نوزاد کافی و ضروری می باشد.
- کوچک بودن پستانها : کوچک بودن پستانها به میزان تولید شیر ربطی ندارد بلکه مکیدن مکرر پستان مادر موجب تولید بیشتر شیر می گردد .
تنها راه افزایش موثر شیر مادر، مکیدن مکرر و مداوم پستان مادر توسط شیر خوار می باشد.