سندرم نوزاد تکان خورده، آنچه باید بدانید

سندروم کودک تکان خورده یک آسیب مغزی جدی است که به علت تکان دادن شدید نوزاد یا کودک نوپا ایجاد می‌شود. این آسیب سلول‌های مغزی کودک را تخریب می‌کند و مانع از این می‌شود که اکسیژن کافی به آن‌ها برسد. از آنجایی که سندروم کودک تکان خورده ناشی از سوءرفتار است؛ نوعی کودک آزاری نیز محسوب می‌شود که می‌تواند به آسیب دائمی مغز یا مرگ منجر شود. بروز این سندروم از طریق آموزش به والدین و اطرافیان قابل پیشگیری است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

سندروم کودک تکان خورده چیست؟
این سندروم یک آسیب مغزی جدی است که به دلیل تکان دادن شدید و پرخاشگرانه در نوزاد ایجاد می‌شود. ممکن است این تکان دادن تنها به مدت چند ثانیه طول بکشد اما همین چند ثانیه می‌تواند سلامت کودک را برای همیشه به خطر بیندازد چرا که نوزادان مغز نرم و عضلات گردن ضعیفی دارند. تکان‌های شدید باعث می‌شود که مغز آن‌ها به طور مکرر به جمجمه برخورد کند و مشکلاتی نظیر تورم، کبودی و خونریزی در مغز ایجاد شود. علاوه بر آسیب مغزی ممکن است که چشم، گردن و ستون فقرات نوزاد نیز آسیب ببیند.
این سندروم بیشتر در کودکان زیر 2 سال شایع است اما احتمال بروز آن تا 5 سالگی نیز وجود دارد. در اکثر موارد این مشکل برای نوزادان 6 تا 8 ماه اتفاق می‌افتد. تعامل بازیگوشانه با کودک نظیر تکان دادن در آغوش یا به آرامی بالا انداختن او باعث آسیب به سر نمی‌شود بلکه این سندروم معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که کسی از سر خشم و با پرخاشگری به عمد کودک را به عقب و جلو تکان دهد.

علائم سندروم کودک تکان خورده
علائم و نشانه‌های این سندروم موارد زیر را شامل می‌شود
- بی‌قراری و گریه بسیار شدید نوزاد
- ناتوانی در بیدار ماندن
- بروز مشکلات تنفسی
- ناتوانی در خوردن
- استفراغ
- کبودی یا رنگ پریدگی صورت
- تشنج
- فلج شدن دراندام‌های مختلف
- به کما رفتن
توجه کنید در برخی مواقع ممکن است کودکی که دچار این سندروم شده هیچ گونه علامت جسمانی از خود نشان ندهد. از جمله صدماتی که ممکن است هیچ نشانه ظاهری فوری نداشته باشد، می‌توان به خونریزی در مغز و چشم، آسیب نخاع، شکستگی دنده‌ها و سایر استخوان‌ها اشاره کرد. در کودکانی که آسیب مغزی به طور خفیف اتفاق می‌افتد نیز ممکن است که تا مدت‌ها همه چیز نرمال به نظر برسد اما آسیب‌های سلامتی و رفتاری به مرور خود را نشان خواهند داد.

علل بروز آسیب سر ناشی از بدرفتاری با کودک
نوزادان عضلات گردن ضعیفی دارند و معمولاً در نگه داشتن سر خود دچار مشکل هستند. در این شرایط وقتی کودک به زور و با خشم تکان داده می‌شود مغز او که هنوز در حال رشد و تکامل است به داخل جمجمه برخورد کرده و دچار خونریزی، کبودی و تورم می‌شود. این اتفاق معمولاً زمانی می‌افتد که والدین از گریه کودک عصبانی هستند، نمی‌توانند او را آرام کنند و در نهایت با تکان دادن شدید نوزاد عصبانیت خود را نشان می‌دهند و این اتفاق باعث سندروم کودک تکان خورده می شود.

عوامل خطر مهم
نوزادان برخی والدین بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به سندروم تکان دادن هستند. از جمله ویژگی‌هایی که وجودشان در والدین می‌تواند برای کودک خطرساز شود باید به موارد زیر اشاره کرد
- داشتن انتظارات غیرواقع بینانه از نوزاد
- کم سن و سال بودن والدین
- وجود استرس و افسردگی در والدین یا مراقبان اصلی کودک
- رایج بودن خشونت‌های خانگی
- دچار بودن والدین به اختلالات سوءمصرف الکل یا مواد
- وجود سابقه بدرفتاری با کودکان در خانواده

عوارض ابتلا به سندروم کودک تکان خورده
بسیاری از کودکان دچار این سندروم در همان سنین کم می‌میرند اما آن‌هایی که زنده می‌مانند در طول عمر خود با مشکلات پزشکی متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند که موارد زیر مهم‌ترین آن‌هاست
- نابینا شدن یک چشم یا هر دو چشم
- بروز تاخیرات رشدی، مشکلات رفتاری و یادگیری
- ناتوانی ذهنی
- ابتلا به صرع و تشنج
- فلج مغزی

روش‌های پیشگیری از سندروم کودک تکان خورده
برگزاری کلاس‌های آموزشی برای والدینی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند و آگاهی بخشی به آن‌ها در مورد عواقب تکان دادن خشونت آمیز کودک می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش آمار مبتلایان به این سندروم داشته باشد. همچنین والدین با مراجعه به روانشناس و یادگیری روش‌های مدیریت استرس و کنترل خشم می‌توانند در زمان عصبانیت برخورد سالم‌تری با فرزند خود داشته باشند. اگر به دلیل مشغله‌های کاری یا هر مسئله دیگری فرزند خود را برای ساعاتی با مراقبان دیگری نظیر پرستار تنها می‌گذارید قبل از هر چیز اطمینان حاصل کنید که آن‌ها در مورد این سندروم و آسیب‌های ناشی از آن اطلاع داشته باشند.

سؤالات متداول درباره سندروم کودک تکان خورده
آیا ممکن است که در حین بازی با کودک این اتفاق بیفتد؟
همان طور که در متن مقاله اشاره شد این سندروم نوعی کودک آزاری است و در نتیجه با تکان دادن عمدی و خشن نوزاد یا کودک نوپا ایجاد می‌شود. انجام بازی‌های معمول با کودک و تکان‌های عادی به بروز این سندروم منجر نمی‌شود.
آیا سندروم کودک تکان خورده قابل درمان است؟
هنگامی که این آسیب اتفاق می‌افتد مراجعه فوری به اورژانس بسیار اهمیت دارد. هر لحظه تأخیر در این امر می‌تواند به بروز مشکلات بسیار مهمی بیانجامد. اگر کودک به موقع به اورژانس برسد و جلوی خونریزی مغزی گرفته شود احتمال آسیب‌ها کم‌تر خواهد شد. اما پس از رخ دادن آسیب‌ها در ادامه تنها با درمان‌های توانبخشی می‌توان به مدیریت و کنترل علائم پرداخت.