یبوست در نوزادان شیرخوار، نشانه ها تا علل و روش های درمان

هضم شیر مادر برای بدن نوزادان بسیار آسان است. در واقع این ماده یک ملین طبیعی برای دستگاه گوارش نوزادان محسوب می شود. بنابراین شیوع یبوست در نوزادان شیرخوار که به طور انحصاری از شیر مادر تغذیه می شوند، بسیار نادر است. اما این جمله بدان معنی نیست که نوزادان شیرخوار هرگز به یبوست مبتلا نمی شوند.
هر کودکی ممکن است در دوران شیرخواری به یبوست مبتلا شود. حتی آنهایی که فقط از شیر مادر تغذیه می کنند. در ادامه این مطلب اطلاعات زیادی را در مورد یبوست در نوزادان شیرخوار در اختیارتان قرار می دهیم.

علائم یبوست در نوزادان شیرخوار
پزشکان در چه حالتی می گویند که نوزاد به یبوست مبتلا شده است؟ این سوالی است که قبل از شروع بحث باید به آن پاسخ دهیم. توجه به این نکته که دفعات مدفوع کردن نوزاد در طول روز همیشه نشانه دقیقی از یبوست نیست؛ بسیار مهم است. گاهی نوزاد به دفعات طبیعی مدفوع می کند اما یبوست دارد.
بسیاری از نوزادانی که به این بیماری مبتلا هستند وقتی می خواهند مدفوع کنند زور می زنند. در این حالت نوزاد سعی می کند از عضلات شکمی خود برای دفع مدفوع استفاده کند. ضمن این که اکثر نوزادان مدت طولانی از روز را روی کمر می خوابند و همین موضوع باعث می شود که حرکت مدفوع در بدنشان کند شود.
نشانه های واضحی که نوزادان شیرخوار مبتلا به یبوست دارند عبارتند از:
- سفت، محکم و متورم شدن شکم
- سفت شدن مدفوع و خروج مدفوع به شکل سنگ ریزه
- گریه کردن در زمان دفع
- عدم تمایل به خوردن شیرمادر
- مدفوع خونی که سفت است (در این حالت ممکن است در اثر سفتی مدفوع، بخشی از بافت مقعد دچار پارگی شده باشد)

علل یبوست در نوزادان شیرخوار
در بیشتر مواقع نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند؛ تا زمانی که غذاهای جامد نخورند، یعنی تقریباً تا ۶ ماهگی، دچار یبوست نمی شوند. برخی از غذاهایی که ممکن است یبوست به همراه داشته باشند عبارتند از:
غذاهای کمکی تهیه شده با برنج. این خوراکی ها آب روده را جذب می کنند و باعث می شوند مدفوع سفت شود. اگر کودک شما علائم یبوست را نشان می دهد؛ به جای غلات تهیه شده از برنج از جو دوسر یا جو برای تغذیه او استفاده کنید.
شیر گاو. بیشتر نوزادان بعد از یک سالگی باید شیر گاو مصرف کنند. این ماده ممکن است در همان اوایل کار کودک را دچار یبوست کند.
موز. این میوه یکی از اصلی ترین علل ایجاد یبوست در نوزادان است. برای جلوگیری از این عارضه سعی کنید موز را همراه با آب یا آبمیوه های طبیعی میکس کرده و به نوزاد بدهید.
رژیم غذایی کم فیبر. ماکارونی و نان های تهیه شده از آرد سفید غذاهای کم فیبری هستند. بدون مصرف فیبر کافی، عبور مدفوع از دستگاه گوارش نوزاد دشوار خواهد شد.
سایر علل
موارد دیگری که ممکن است یبوست ایجاد کنند عبارتند از:
- عدم مصرف مایعات کافی. همیشه سعی کنید قبل از خوراندن غذاهای جامد به کودک، کمی آب به او بدهید. مایعات به کودک شما کمک می کنند تا راحت تر مدفوع خود را دفع کند.
- استرس. مسافرت، گرما و حرکت همگی می توانند برای کودک استرس زا باشند و باعث یبوست شوند.
- برخی از بیماری ها. بیماری های گوارشی که باعث ایجاد استفراغ و اسهال می شوند نیز می توانند منجر به کم آبی و یبوست شوند. حتی بیماری ساده ای مانند سرماخوردگی نیز می تواند با گرفتگی بینی که ایجاد می کند؛ باعث کاهش اشتهای کودک شده و یبوست به وجود آورد. مصرف کمتر مایعات به معنای احتمال بیشتر ابتلا به یبوست است. وجود ناهنجاری در دستگاه گوارش نیز ممکن است باعث یبوست شود. اگرچه این موارد به ندرت رخ می دهند.

نوزادنی که با شیر مادر تغذیه می شوند باید چند بار در روز دفع داشته باشند؟
تعداد دفعات طبیعی دفع مدفوع برای شیرخواران بستگی به سن و رژیم غذایی آنها دارد.
روز اول تا چهارم تولد در این بازه زمانی کودک شما ۱ بار در روز دفع مدفوع دارد. مواد خارج شده از بدن نوزاد ممکن است سبز تیره، سیاه مایل به سبز یا قهوه ای تیره باشد. وقتی کودک شروع به مصرف شیر مادر می کند قوام مدفوعش شل تر می شود.
روز پنجم تا سی ام تولد در این بازه زمانی کودک بین ۳ الی ۸ بار در روز دفع دارد. رنگ مدفوعش ممکن است سبز تیره، سبز مایل به سیاه و قهوه ای باشد. با شروع تغذیه کودک با شیر مادر علاوه بر شل شدن قوام مدفوع، رنگش نیز کم کم در این چند روز زردتر می شود.
۱ الی ۶ ماهگی بعد از یک ماهگی دیگر بدن نوزاد می تواند تمام ترکیبات موجود در شیر مادر را جذب کند. به این ترتیب ممکن است روزی چند بار یا هر چند روز یک بار دفع داشته باشد. ولی معمولا در این بازه زمانی کودک هر روز مدفوع می کند.
ماه ششم به بعد با ورود کودک به ۶ ماهه دوم زندگی باید دادن غذاهای جامد به او را شروع کنید. بیشتر متخصصان توصیه می کنند که غذاهای کمکی را از ۶ ماهگی به بعد و شیر گاو را از ۱۲ ماهگی به بعد به نوزاد بدهید. با ورود این مواد به برنامه غذایی کودک؛ ممکن است روند دفع در بدنش دچار مشکل شود. این بدان دلیل است که دستگاه گوارش کودک هنوز نابالغ است و طول می کشد تا بفهمد چگونه باید این غذاهای جدید را هضم کند. بنابراین ممکن است در طول این دوره کودک شما زیاد دچار یبوست شود. برخی غذاها به طور طبیعی یبوست زا هستند و گنجاندنشان در برنامه غذایی کودک موجب سفت شدن مدفوع آنها می شود.

روش های درمان این عارضه
در اینجا به چند نکته برای جلوگیری و درمان یبوست در نوزادان شیرخوار اشاره می کنیم:
در صورت شروع غذاهای جامد، فیبر بیشتری به رژیم غذایی کودک اضافه کنید. مثلا به جای غذاهای کمکی تهیه شده از برنج از غذاهای کمکی تهیه از جو که فیبر بیشتری دارد استفاده کنید. هنگامی که خوراندن میوه و سبزیجات را شروع می کنید؛ بیشتر از میوه هایی استفاده کنید که دارای فیبر زیادی هستند. توصیه می کنید پوره آلو و نخود فرنگی را امتحان کنید.
پاهای کودک را نرمش دهید. برای این کار کافی است که خیلی آرام چند بار در روز زانوهای کودک را به داخل شکم فشار دهید. انگار که کودک در حال دوچرخه سواری است. ضمن این که او را تشویق کند تا با اسباب بازی ها بازی کند. فعالیت می تواند حرکت روده را ترغیب کند.
ماساژ شکمی بدهید. با دست دقیقاً زیر ناف کودک را با حرکت دایره ای به آرامی ماساژ دهید.
آیا رژیم غذایی مادر می تواند بر روی یبوست در نوزاد تأثیر بگذارد؟
آیا رژیم غذایی مادر می تواند باعث یبوست در نوزاد شود یا آن را تسکین دهد؟ پاسخ کوتاه احتمالاً خیر است.
مطابق یک مطالعه که در سال ۲۰۱۷ بر روی ۱۴۵ زن شیرده انجام شد و نتایج آن در یک مجله کره ای منتشر شده است، هیچ غذایی وجود ندارد که مصرف آن توسط مادر بتواند روی بدن نوزاد تاثیر گذاشته و یبوست ایجاد کند، مگر اینکه کودک نسبت به آن غذای خاص واکنش منفی داشته باشد.
باد معده و فیبر از بدن مادر به بدن نوزاد منتقل نمی شود. اسید موجود در غذاهای اسیدی مانند مرکبات و گوجه فرنگی نیز از همین قانون پیروی می کنند. بنابراین مادران شیرده می توانند تقریباً هر غذایی را که می خواهند در حد اعتدال استفاده کنند.
مطابق گفته متخصصان در La Leche League International، هیچ غذا و نوشیدنی وجود ندارد که بتواند از طریق شیر مادر، بدن نوزاد را تحریک کند. یادتان نرود که شیر مادر از مواد موجود در جریان خون تولید می شود نه آن چیزی که در دستگاه گوارش تان وجود دارد.
با این وجود رعایت رژیم غذایی سالم و متعادل، مهم تر از این که بر روی سلامت بدن مادر تاثیر می گذارد؛ می تواند برای نوزاد نیز سودمند باشد.

چه زمانی باید به متخصص کودکان مراجعه کنیم؟
در صورت وجود موارد زیر، مراجعه به پزشک متخصص کودکان ضروری است:
روش های درمانی ساده ای که ذکر کردیم برای یبوست مؤثر نیستند.
کودک شما پریشان به نظر می رسد.
کودک از خوردن غذا و شیر امتناع می ورزد.
تب دارد.
استفراغ می کند.
شکمش حسابی متورم و سفت شده است.
با مراجعه به پزشک، او کودک را معاینه خواهد کرد و حتی ممکن است آزمایشات ویژه ای مانند تصویر برداری اشعه ایکس از شکم را برای بررسی انسداد روده تجویز کند. می توانید از پزشک در مورد استفاده از شیاف ها و اینکه کدام یک از آنها ایمن و موثر هستند نیز سوال بپرسید. اگرچه این موارد اغلب توصیه نمی شوند یا نیازی به استفاده از آنها نخواهید داشت. هرگز قبل از مراجعه به پزشک معالج، ملین یا شیاف به کودک ندهید.

نکته آخر
اکثر نوزادان شیرخوار تا شروع مصرف غذاهای جامد، دچار یبوست نمی شوند. حتی پس از تغییر برنامه غذایی نیز لزوما نباید یبوست رخ دهد. اما در صورت وقوع، ایجاد تغییرات ساده در رژیم و فعالیت بدنی اغلب در رفع آن مؤثر است. البته اگر این عارضه ادامه پیدا کند، برای دریافت مشاوره پزشکی باید به متخصص کودکان مراجعه کنید.