تاثیر استرس بر شیردهی، جلوگیری از ترشح اکسی‌توسین

تغذیه با شیر مادر، بهترین روش تغذیه نوزاد است، زیرا به او کمک می‌کند تمام نیاز‌های غذایی‌اش برطرف شود؛ در دوران شیردهی همانطور که حفظ سلامت جسمی مادر بسیار اهمیت دارد و بر کیفیت شیردهی اثر می‌گذارد، توجه به سلامت روانی مادر هم بسیار ضروری است.

استرس از چه طریقی بر شیردهی اثر می‌گذارد؟

حمیده حجازی‌بخش روانشناس و مشاور خانواده، کودک و نوجوان درباره تاثیر استرس بر شیردهی، اظهار کرد: استرس اثر مستقیم بر کم یا زیاد شدن شیر مادر ندارد. اما می‌تواند بر رفتار‌های مادر اثر منفی گذاشته و از توجه کافی جسمی و روانی به کودک جلوگیری کند.

او بیان کرد: استرس در تأخیر و جلوگیری از ترشح هورمون اکسی‌توسین (هورمون تخلیه شیر از سینه‌ها) موثر است، به طوری که در هر بار تغذیه نوزاد با شیر مادر، مقدار شیر کمتری از سینه‌ها جاری می‌شود، البته این اتفاق کوتاه مدت است و با برطرف شدن ناراحتی و استرس، جاری شدن شیر به حالت عادی بر می‌گردد، اما ناراحتی و احساس منفی مکرر ممکن است اثر‌های منفی بلند مدت بر میزان تولید شیر بگذارد.

این مشاور خانواده، کودک و نوجوان افزود: استرس می‌تواند در کاهش جریان خون و شیر موثر باشد، ولی اغلب به حدی نیست که شیر مادر را قطع کند؛ در شرایط استرس‌زا فرصت کافی برای شیردهی منظم به کودک داده نمی‌شود که این موضوع مقدار تولید شیر را کاهش می‌دهد؛ در شرایط استرس‌زا، غذا خوردن و نوشیدن آب هم تحت تأثیر قرار می‌گیرند که این عوامل هم می‌توانند در کاهش تولید شیر مادر موثر باشند؛ هنگامی که مادر آرامش نداشته باشد به میزان کافی برای شیردهی کودک وقت نمی‌گذارد؛ در استرس طولانی‌مدت به علت تحریک‌‌پذیری روانی زیاد، بی‌حوصلگی مادر و نبود رابطه عاطفی مناسب با کودک، کیفیت شیردهی کاهش پیدا می‌کند که این موضوع موجب می‌شود کودک به خوبی از شیر مادر تغذیه نکند.

حجازی‌بخش تأکید کرد: استرس دائمی مادر می‌تواند مشکلات جسمانی در کودک مانند دل‌پیچه و استفراغ را ایجاد کند و موجب گریه طولانی او شود؛ کودکان علاوه بر شیر از طریق چشم هم حالات منفی مادر مانند غم و خشم را احساس می‌کنند؛ هنگام استرس هورمون کورتیزول، اپی‌نفرین و نور اپی‌نفرین در بدن ترشح می‌شوند تا توانایی مقابله با استرس را ایجاد کنند، ولی میزان زیاد این هورمون‌ها در طولانی مدت بر جسم و روان فرد اثر‌های منفی می‌گذارد؛ هنگامی که مادر تحت فشار‌های جسمی و روانی قرار می‌گیرد، کورتیزول در بدن او ترشح شده سپس به شیر وارد می‌شود، بنابراین می‌تواند بر ترکیبات شیر اثر بگذارد و آن را تغییر دهد؛ کودکی که از این شیر تغذیه می‌کند، به حالاتی مانند بی‌قراری، خشم و ناراحتی بیشتر دچار می‌شود.

روش‌های مدیریت استرس مادران شیرده

او تصریح کرد: مادران در شرایط بسیار ناراحت کننده مانند سوگ عزیزان یا در موقعیت‌های اضطراری می‌توانند شیردهی به نوزاد را ادامه دهند، زیرا هر چه نوزاد شیر بیشتری بنوشد، شیر بیشتر تولید و هورمون اکسی‌توسین که هنگام شیر دادن در بدن مادر آزاد می‌شود، اثر‌های آرام‌بخش برای مادر دارد؛ به همین علت با شیر دادن به نوزاد و آزاد شدن این هورمون، کم‌کم آرامش جایگزین استرس می‌شود، بنابراین جریان شیر دوباره به حالت طبیعی خود بر می‌گردد و استرس نمی‌تواند شیر مادر را خشک کند.

این مشاور خانواده، کودک و نوجوان گفت: مادران باید بدانند که در هر شرایطی از شیر دادن به نوزاد خود خودداری نکنند. ورزش کردن، گوش دادن به موسیقی، تنفس عمیق و آرام بخش، نیایش و مناجات با خدا، مصرف غذا‌های سالم، نوشیدن آب، معاشرت با دوستان و انجام کار‌های مورد علاقه فرد به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در روز مانند کتاب خواندن، در ترشح هورمون اندورفین (هورمون آرام‌بخش) موثر هستند.

حجازی‌بخش اظهار کرد: هنگام فشار روانی یا جسمی، تولید هورمون اکسی‌توسین کاهش پیدا می‌کند؛ مادران می‌توانند با گوش دادن به موسیقی‌های ملایم یا مشاهده تصاویر آرام بخش، استرس خود را کنترل کنند و در یک اتاق خلوت و با تمرکز بر ارتباط عمیق با کودک، به او شیر بدهند، زیرا این رابطه عاطفی هنگام شیر دادن، مادر را آرام می‌کند و از سوی دیگر شیردهی در ترشح هورمون‌های اکسی‌توسین و پرولاکتین موثر بوده که این هورمون‌ها آرام‌بخش هستند.

او بیان کرد: اگر مادر تصور می‌کند که میزان شیرش کاهش پیدا کرده است، می‌تواند با دوشیدن، میزان شیر خود را افزایش دهد؛ یادگیری مهارت‌های ۱۰ گانه زندگی به کنترل مشکلات بسیار کمک می‌کند، بنابراین مادران باید تلاش کرده تا مشکل را شناسایی و آن را برطرف کنند؛ اگر فرد امکان تغییر شرایط را نداشته یا در حال حاضر بر آن کنترل ندارد، نباید خود را در معرض آن قرار دهد.

اثر‌های استرس بر ترشح هورمون اکسی‌توسین

همچنین در ادامه نسیم رزمخواه دکترای روانشناسی درباره تغییرات هورمونی که به واسطه استرس در بدن مادر ایجاد می‌شود، اظهار کرد: استرس در تأخیر و جلوگیری از ترشح هورمون اکسی‌توسین موثر است؛ وقتی این هورمون به اندازه کافی ترشح نشود بر مقدار، حجم و کیفیت شیر اثر می‌گذارد؛ اگر مادر آرامش و استراحت کافی نداشته باشد و همواره درگیر استرس بوده، مشکلاتی مانند کاهش مدت زمان مکیدن سینه‌ها و مقدار شیر ایجاد می‌شود همچنین نوزادانی که مادران آنها در دوران شیردهی به استرس دچار بوده، اغلب از خواب آلودگی، تحریک پذیری و بی‌قراری رنج می‌برند؛ همچنین به علت کاهش شیر مادر، کودک هم علاقه‌اش به شیر خوردن کمتر می‌شود.

او بیان کرد: کودکانی که مادران آنها در دوران بارداری به استرس دچار بودند، اغلب هنگام تولد وزنی کم داشته همچنین آنها به مشکلاتی مانند دل‌پیچه، دل درد، بی‌خوابی، حالات عصبی و گریه‌های طولانی دچار می‌شوند؛ اگر مادر با علاقه فراوان به نوزاد خود شیر بدهد، اعتماد به نفس مادر افزایش پیدا می‌کند همچنین کودک هم آرام بوده و به خوبی رشد می‌کند.

استرس مادر چگونه وارد شیر می‌شود؟

این دکترای روانشناسی افزود: وقتی مادر به استرس و تنش دچار می‌شود، سطح هورمون کورتیزول در بدن او افزایش پیدا کرده که این هورمون از طریق خون به شیر مادر و نوزاد منتقل شده، بنابراین نوزاد به عصبانیت و استرس دچار می‌شود.

رزمخواه تأکید کرد: اغلب مادرانی که به استرس زیاد دچار هستند، موقع شیردهی این استرس را به نوزاد خود منتقل می‌کنند، بنابراین این نوزادان اغلب ترسوتر بوده و بیشتر نگران هستند؛ احساسات منفی مادر به فرزندش از طریق تماس چشمی هم منتقل می‌شود.

راه‌های مقابله با استرس

او تصریح کرد: ورزش کردن نقش موثری در کاهش استرس دارد، زیرا فعالیت بدنی هورمون اندورفین را در بدن ترشح می‌کند که این هورمون میزان شادی را در مادر افزایش می‌دهد، بنابراین او بهتر با استرس مقابله می‌کند؛ تنفس عمیق هم از دیگر روش‌های مدیریت استرس است. اگر میزان اکسیژن در بدن کافی باشد، استرس کاهش پیدا می‌کند.

این دکترای روانشناسی گفت: مادران باید زمانی را با دوستان خود سپری کنند؛ مادرانی که با وجود داشتن نوزاد، زمانی را با دوستان و اقوام خود می‌گذرانند، استرس کمتر و نوزادان شاد‌تری دارند.

رزمخواه یادآوری کرد: مادران باید خواب کافی داشته باشند، برای این منظور به آنها پیشنهاد می‌شود ساعات خواب خود را با ساعات خواب فرزندشان تنظیم کنند؛ دوش آب گرم، پیاده‌روی، مطالعه و انجام کار‌های لذت‌بخش از دیگر راهکار‌های کاهش استرس است، اما اگر با انجام این کار‌ها همچنان استرس ادامه داشت، مادران می‌توانند به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنند.