علت خارش گوش نوزاد، چیست؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: با سلام. فرزند من از یک ماهگی پشت گوشش را با آرنج دستش می خاراند که باعث سرخ شدن و پوست انداختنش می شود. الانم شش ماهش است و لطفا مرا راهنمایی کنید.

پاسخ دکتر رامین مظفری، فوق‌تخصص نوزادان و کودکان و عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران:
معمولا از بدو تولد به بعد کودک تنها این توانایی را دارد که دستانش را به سمت بالا و پایین و برعکس حرکت دهد. به همین دلیل در مسیر حرکت دست، طبیعی است که دست با گوش در تماس باشد. کار خاصی نمی توانید انجام دهید و معمولا از شش و هفت ماهگی به بعد که کودک این توانایی را به دست می آورد که دستانش را به صورت متقابل حرکت بدهد و دستانش را روی یکدیگر قرار دهد و حتی افقی در نتیجه دست کمتر با ناحیه گوش در تماس است. بسیاری از مادران در سنین یک ماهگی وقتی می بینند که شیرخوار انگشت خود را به سمت گوش می برد یا با دست هایش مدام گوش را لمس می کند، این مساله را به حساب گوش درد، سردرد و میگرن در شیرخوار می گذارند که اصلا این طور نیست. علاوه بر این موضوع دیگری که در این سن می تواند مطرح باشد این است که کودک در حال دندان در آوردن است و چون به دلیل دندان درآوردن و خارش لثه نمی ‌تواند آن را بخواراند، دست‌ هایش را به سمت گوش می‌ برد. برای اطمینان بیشتر با توجه به اینکه شیرخوارتان شش ماه سن دارد، توصیه می‌شود او را نزد یک متخصص گوش و حلق بینی ببرید تا از نظر وجود مشکل در گوش معاینه و بررسی شود در صورتی که احتمال بروز درد گوش مطرح نباشد، به نظر می‌رسد این رفتار در کودک ناشی از خارش لثه به دلیل دندان دراوردن باشد.

مهمترین مطالب در این‌باره:
شما می توانید وظیفه شناس ترین والد در دنیا باشید و در امور مربوط به فرزند خود احتیاط کنید اما نمی توانید از سرماخوردگی نوزاد خود جلوگیری کنید. هنگامی که کودک شما سرما می خورد، احتمال عفونت گوش افزایش می یابد. عفونت گوش امری نگران کننده است، نوزاد شما بهانه گیر و بدخو می شود و از غذا خوردن اجتناب می کند. در این مواقع شما باید تجربه و ذکاوت کافی برای آرام کردن فرزند خود داشته باشید. در این مقاله ما جواب پرسش های شما را می دهیم و راه درست را به شما نشان می دهیم.

عفونت گوش چیست؟
اولین نشانه های عفونت گوش بهانه گیر شدن، گریه کردن بیش از حد معمول و کشیدن گوش می باشد. نوزادان مستعد به عفونت گوش می باشند. مطتبق با انجمن ملی کری و نابهنجاری امریکا، از هر ۶ کودک ۵ نفر پیش از سه سالگی دچار عفونت گوش می شوند.
ممکن است با خود فکر کنید عفونت گوش چیست. آیا مشابه گوش درد است؟ برای شناخت عفونت گوش، باید اول ساختار گوش را بشناسید. گوش از سه قسمت تشکیل شده است. گوش خارجی، میانی و داخلی. هنگامی که گوش میانی که بین گوش خارجی و داخلی قرار دارد، با مایع مسدود شود، ورم می کند و دچار عفونت می شود؛ این مسئله باعث قرمز شدن گوش و برآمدگی پرده گوش می شود که نتیجتا با تب و درد همراه است. این اتفاق عفونت گوش است. مانند سایر عفونت ها، عفونت گوش نیز به دلیل تکثیر باکتری ها یا ویروس در گوش میانی اتفاق می افتد. عفونت یکی از بیماری های رایج در بین کودکان است.

چگونه گوش دچار عفونت می شود؟
همان طور که گفته شد باکتری ها و ویروس ها باعث عفونت گوش در نوزاد و کودکان می شوند و دلایل مستعد بودن کودکان به عفونت در ادامه ذکر شده است:
1- اندازه شیپور استاش
در بدن نوزاد شما لوله هایی وجود دارد که گوش میانی را به پشت گلو متصل می کند. به این لوله ها شیپور استاش می گویند. فرزند شما هنوز در حال رشد است بنابراین این لوله ها در بدن او کوچک می باشند. این مسئله به عوامل بیماری زا کمک می کند از گلو به گوش میانی مهاجرت کنند و باعث عفونت گوش شوند.
2- سیستم ایمنی نابالغ
نوزادان سیستم ایمنی نابالغی دارد که باعث می شود بیشتر در معرض عفونت قرار بگیرند. وقتی سرما می خورند، عوامل بیماری زا از طریق شیپور استاش از گلو به گوش داخلی مهاجرت می کنند و باعث عفونت گوش می شوند.

علائم و نشانه های عفونت گوش در نوزاد
عفونت گوش در نوزاد باعث ایجاد علائم زیادی می شود:
1- درد
نوزاد شما در اثر عفونت گوشی درد می کشد. تا زمانی که فرزند شما قادر نباشد به شما بگوید درد می کشد، از طریق گریه کردن ناراحتی خود را اعلام می کند. در هنگام غذا خوردن، گریه بیشتر می شود زیرا مک زدن و قورت دادن به گوش میانی فشار وارد می کند.
2- از دست دادن اشتها
هنگامی که درد می کشید، غذا آخرین چیزی است که به آن فکر می کنید. بنابراین در هنگام عفونت گوش از فرزند خود انتظار نداشته باشید اشتهایی به غذا خوردن داشته باشد.
3- مشکل در خوابیدن
از آن جایی که گوش درد وجود داشته باشد، کودک شما به راحتی نمی خوابد. بنابراین تا زمانی که عفونت از بین برود باید برای بیدار ماندن های شبانه آماده باشید.
4- خروج مایعات از گوش
ممکن است مایعی سفید یا زرد مشاهده کنید که از گوش فرزند شما خارج می شود. این مایع ممکن است آغشته به خون باشد یا بوی بدی بدهد. هنگامی که مایع از گوش خارج شود، درد کاهش می یابد اما این به معنی از بین رفتن عفونت نیست.
5- تب
مانند سایر عفونت ها، عفونت گوش نیز باعث تب می شود. ممکن است در اثر عفونت دمای بدن کودک شما به ۳۷ تا ۳۸ درجه فارنهایت برسد.

دلایل عفونت گوش در نوزادان
همان طور که گفته شد عفونت گوش در نوزادان به دلیل ویروس و باکتری در گوش میانی است. در برخی موارد عفونت گوش به دلیل بیماری های دیگر مثل سرماخوردگی، حساسیت یا آنفولانزا اتفاق می افتد که باعث گرفتگی و تورم گلو ، بینی و شیپور استاش می شود.

چگونه شیپور استاش باعث عفونت گوش می شود؟
در بدن انسان دو لوله باریک وجود دارد که گوش میانی و گلو (پشت گذرگاه بینی) را به یکدیگر متصل می کند. این لوله ها هوای تازه را به گوش انتقال می دهد، به تراوش مایعات طبیعی از گوش کمک می کند و فشار را در گوش میانی تنظیم می کند.
اگر فرزند شما دچار عفونت تنفسی یا آلرژی شود، لوله های استاشی ورم کرده و جرم می گیرد. این مسئله باعث مسدود شدن گوش می شود. بنابراین تراوش طبیعی از گوش اتفاق نمی افتد و مایعات تجمع می کنند. از آن جایی که این لوله ها در کودکان باریک تر و افقی تر است، احتمال مسدود شدن و عدم خروج مایعات از گوش میانی افزایش می یابد.

چگونه غدد لنفاوی باعث عفونت گوش می شوند؟
غدد لنفاوی بافت های کوچکی هستند که در انتهای بینی در نزدیکی ابتدای لوله های استاخی قرار دارند. این غدد قسمتی از سیستم ایمنی بدن هستند و از ورود گرد و غبار و جرم به داخل بدن جلوگیری می کنند.
هنگامی که غدد لنفاوی کودک شما متورم می شود، لوله های استاش مسدود می شود بنابراین خروج مواد از گوش داخلی دشوار می شود. این عفونت می تواند از غدد لنفاوی به گوش منتقل شود. کودکان نسبت به بزرگسالان غدد لنفاوی بزرگ تری دارند به همین دلیل احتمال عفونت گوش در آن ها بیشتر است.

چه زمانی نیاز است با پزشک تماس بگیرید
اگر فکر می کنید نوزاد شما دچار عفونت گوش شده است با پزشک مشورت کنید. اگر علائم زیر را در فرزند خود مشاهده کردید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
1- تب
اگر فرزندتان تب دارد بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. اگر نوزاد شما زیر سه ماه است و دمای بدنش بیش از ۳۸ درجه فارنهایت است به متخصص نوزادان مراجعه کنید زیرا این علامت نشانه عفونت شدید است. اگر فرزند شما بین سه ماهگی و سه سالگی است و دمای بدنش ۳۹ درجه فارنهایت است با پزشک تماس بگیرید. با خوراکی های تب بر برای نوزاد آشنا شوید.
2- هیچ بهبودی در شرایط فرزند خود مشاهده نکردید
اگر فرزند شما آنتی بیوتیک مصرف کند یا مصرف نکند، علائم عفونت گوش پس از ۷۲ ساعت کم می شود. اما اگر این اتفاق نیفتاد به متخصص مراجعه کنید. همچنین در صورتی که فرزند شما بهبود یافت و سپس دوباره عفونت برگشت کرد بهتر است با پزشک تماس بگیرید. این علائم نشانه عفونت گوشی مزمن است و نیاز به درمان سریع تر و جدی تر دارد.
3- خروج خون یا چرک از گوش
اگر خون یا چرک از گوش کودک خارج شود، نشانه تخریب پرده گوش به وسیله عفونت می باشد. پیش از این که بترسید به یاد داشته باشید این مسئله آنقدر که شما فکر می کنید بد نیست. این تخریب باعث کم کردن فشار در گوش میانی میشود و پرده گوش پس از چند هفته بهبود می یابد. اما فرزند خود را به متخصص نشان دهید.

تشخیص عفونت گوش در نوزاد
تشخیص عفونت گوش به وسیله پرسیدن سوال و بررسی گوش انجام می شود. در برخی موارد متخصص آزمایشاتی را توصیه می کند.
1- پرسیدن سوال
متخصص بیشتر در مورد سلامتی کودک می پرسد؛ آیا اخیرا گلو درد یا سرماخورده شده است، آیا گوشش را می کشد، آیا به راحتی می خوابد.
2- بررسی گوش
پزشک با استفاده از دستگاه اتوسکوپ داخل گوش را بررسی می کند. پزشک می تواند با استفاده از این دستگاه پرده گوش را بررسی کند. برای انجام این بررسی پزشک از شما می خواهد فرزند را در آغوش خود بگیرید.
ممکن است از یک اتوسکوپ بادی استفاده کند و هوای کمی به داخل کانال گوش وارد کند. این کار به متخصص کمک می کند اطمینان حاصل کند آیا مایع پشت پرده گوش جمع شده است یا خیر. اگر تراوشی وجود نداشته باشد پرده در اثر جریان هوا جلو عقب می شود اما اگر موادی تجمع کرده باشند پرده به سختی حرکت می کند.
۳- Tympanocentesis
در مواردی نادر، متخصص پرده گوش را با لوله ای بسیار کوچک سوراخ می کند و مایعات جمع شده را خارج می کند به این کار Tympanocentesis می گویند. این مسئله باعث کاهش فشار در گوش می شود و به پزشک اجازه می دهد مایع را برای انجام آزمایش به آزمایشگاه بفرستد و نوع باکتری یا ویروس عفونی را تعیین کند. این آزمایش برای عفونت هایی که به سایر روش های درمانی پاسخ نداده اند انجام می شود.
۴- بازتاب صوتی
این آزمایش به دکتر کمک می کند مقدار مایع موجود در گوش میانی را تعیین کند. این روشی غیر مستقیم برای اندازه گیری می باشد. پرده گوش صدا را جذب می کند. بنابراین متخصص با استفاده از یک دستگاه صدا را به صورت مستقیم به پرده گوش می فرستد، پرده قسمتی از صدا را جذب و باقی را بر می گرداند. براساس مقدار صدایی که پرده گوش بازتاب می کند حجم مایع قابل اندازه گیری است. هر چقدر مایع بیشتر باشد، بازتاب صدا توسط پرده گوش نیز بیشتر است.
۵- آزمایشات دیگر
در زمانی که کودک شما از عفونت رنج می برد، متخصص مشاوره با متخصص شنوایی، گفتار درمانی و متخصص رشد را پیشنهاد می کند. این متخصصان آزمایشات خود را بر روی شنوایی، فهم زبان، مهارت های گفتاری و قابلیت های رشد انجام می دهند.

درمان عفونت گوش در نوزادان
درمان عفونت گوش در کودکان به سن کودک، سلامتی و شدت علائم بستگی دارد. پزشک ممکن است یکی از روش های درمانی زیر را پیشنهاد کند:
1- منتظر بمان و ببین
انجمن بیماری های اطفال امریکا روش منتظر بمان و ببین را پیشنهاد می کند. علائم عفونت گوش بعد از دو روز بهبود می یابد و حجم زیادی از عفونت بعد از یک یا دو هفته بدون استفاده از دارو از بین می رود.
معمولا این روش برای کودکان بین 6 ماه تا 23 ماه که دمای بدنشان کمتر از 38 درجه فارنهایت است و برای مدت زمانی کمتر از 48 ساعت در یک گوش احساس درد دارند و کودکان بین 24 ماه و بزرگتر که کمتر از 48 ساعت درد کشیدند و دمای بدنشان کمتر از 38 درجه فارنهایت است، مناسب است.
۲- مدیریت درد
از آن جایی که عفونت گوش باعث ایجاد درد می شود، پزشک پیشنهاد می کند به فرزند خود مسکن OCT بدهید. شما می توانید استامینوفن یا ایبوفرون به فرزند خود بدهید. آسپرین توصیه نمی شود به خصوص زمانی که کودک شما زیر 6 ماه است. آسپرین باعث تورم در مغز و کبد می شود.
شما همچنین می توانید گوش را گرم کنید. کافی است یک پارچه گرم و نمناک بر روی گوش قرار دهید.
3- آنتی بیوتیک ها
اگر نوزاد شما زیر ۶ ماه است، پزشک مصرف آنتی بیوتیک را پیشنهاد می کند. مراحل مصرف دارو را همان طور که دکتر تجویز کرده است انجام دهید.
پزشک مصرف آنتی بیوتیک را در حالتی توصیه می کند که فرزند شما از عفونت شدید رنج ببرد یا تب داشته باشد.

درمان های خانگی برای عفونت گوش در نوزاد
از زمان های خیلی قدیم برای درمان عفونت گوش از روش های خانگی استفاده می شد. تا زمانی که با پزشک مشورت نکرده اید، روغن و قطره گوش داخل گوش نوزاد نریزید. همچنین پیش از انجام هر گونه روش خانگی با پزشک مشورت کنید.
1- پرس گرم
یک پارچه را در داخل آب داغ مرطوب کنید. آن را فشار دهید و به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بر روی گوش عفونی قرار دهید. این کار باعث کاهش درد می شود.
2- جذب آب
به فرزند خود حجم زیادی مایعات بدهید. این کار به پاک شدن مخاط داخل لوله های استاخی کمک می کند.
3- ارتفاع بالشت را زیاد کنید
بالشت بیشتری زیر سر فرزند خود قرار دهید. اگر با افزایش ارتفاع بالشت، احتمال خفگی افزایش می یابد زیر سر نوزاد خود بالشت نگذارید. در این حالت زیر تشک بالشت قرار دهید. این کار کمک می کند سینوس های کودک خالی از مایعات شود.
4- با استفاده از روغن های مناسب ماساژ دهید
از روغن هایی مثل روغن اسطخدوس، درخت چای، پونه یا اوکالیپتوس استفاده کنید و قسمت بیرونی گوش، فک و گردن را ماساژ بدهید. از حرکات ماساژ به سمت پایین استفاده کنید تا خروج مواد از گوش راحت تر انجام شود.
5- به فرزند خود شربت اقطی بدهید
شربت اقطی آنتی ویروس و ضد تورم است. این شربت باعث توقف عفونت و قوی شدن سیستم ایمنی بدن کودک می شود. برای مقدار مصرف با پزشک مشورت کنید.
6- به فرزند خود روغن کبد ماهی بدهید
برخی متخصصان معتقدند کمبود ویتامین آ باعث ایجاد مشکل در سیستم شنوایی و گوش می شود. روغن کبد ماهی سرشار از ویتامین آ است و می توانید پس از مشورت با پزشک به فرزند خود بدهید.

جلوگیری از عفونت گوش نوزاد
در این جا راه هایی وجود دارد که احتمال ابتلای نوزاد به عفونت گوش را کاهش می دهد:
- فرزند خود را از معرض دود سیگار دور کنید زیرا باعث عفونت گوش می شود.
- فرزند خود را از کودکان بیمار دور نگه دارید زیرا عفونت تنفسی باعث عفونت گوش می شود.
- حداقل به فرزند خود 6 ماه شیر بدهید زیرا شیر شما حاوی پادتن هایی است که فرزند را از عفونت محفوظ نگه می دارد.
- به فرزند خود اجازه ندهید به طور مداوم از پستانک استفاده کند.
- فرزند خود را در یک سالگی از شیر بگیرید.
- واکسیناسیون فرزند را به موقع انجام دهید. در مورد واکسن آنفولانزا با پزشک مشورت کنید.
- پیش از برداشتن نوزاد دست های خود را بشویید. این مسئله باعث می شود آلودگی از شما به فرزند منتقل نشود و از سرما خوردگی کودک جلوگیری شود.