ادرار نکردن نوزاد، یک زنگ خطر!

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: دختر من شش روز است که وارد هفت ماهگی شده است. وزن تولد سه کیلو و دویست و الان هفت کیلو و دویست کیلو است. مدتی است که دیر به دیر ادرار می کنه حتی تا پانزده ساعت هم شده است. قبلا این طوری نبود. البته مدفوع روزی دوبار دارد و شیر هم نسبت به قبل خوب می خورد. آب هم بهش می‌دم فقط بعضی اوقات موقع ادرار بی قراری می کند، آیا مشکلی هست ؟وزن گیری خوبی دارد؟

پاسخ از دکتر قمرتاج خان بابایی، متخصص اطفال:

مادر عزیز با توجه به توضیحاتی که دادید باید بگویم که توصیه اکید من این است که حتما به یک متخصص اطفال مراجعه کنید. فرزند شما باید یک آزمایش ادرار دهد تا مشخص شود که این بی قراری ها و عدم ادرار در ساعت های مناسب به چه دلیل است. قبل از اعلام نتیجه آزمایش نمی توان گفت این مشکل از چیست اما با توجه به این توضیحات احتمال دارد مشکلی وجود داشته باشد. همچنین تا زمان مراجعه توصیه می کنم به او زود به زود شیر دهید و هوای خانه هم گرم نباشد. همچنین یک نوبت به او آب جوشیده سرد شده به او بدهید.

اگر شیرخوار ۱۰ تا ۱۲ ساعت ادرار نکند باید مراجعه شود به خصوص که شما می گویید فرزندتان تا ۱۵ ساعت هم شده ادرار نکند. برای اینکه خودتان بتوانید متوجه رشد مطلوب کودک بشوید باید منحنی رشد او را بر روی کارت واکسن یا همان کارت سلامت رسم کنید. و روی این کارت ها یک نمودار وجود دارد با ترسیم منحنی هم برای وزن هم برای قد و هم برای دور سر می توانید از چگونگی روند رشد فرزندتان مطلع بشوید.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:

خورد و خوراک نوزاد، زمان و مقدار خوابیدنش و کیفیت خوابیدن او، از جمله مسائلی است که والدین به شدت به آن دقت می کنند. آنها حتی در مدفوع نوزاد، تعداد دفعات آن و میزان ادرار نوزاد نیز دقیق اند، مبادا که مشکلی وجود داشته باشد.

مجاری ادراری سیستم تخلیه بدن برای از بین بردن ضایعات و مایعات اضافی است,در کودکان ادرار کردن یکی از مسائل مهمی می باشد که والدین از جمله ماداران باید توجه بسیاری به ادرار نوزادان خود داشته باشند تا نوزادان آن ها به مشکل جدی ای برخورد نکنند.
هر نوزاد به طور متوسط در طول روز 8 تا 10 بار ادرار می کند که کم و زیاد شدن این عدد در کوتاه مدت نمی تواند دلیل محکمی برای مشکل در مجرای ادراری نوزاد باشه اما تداوم آن و ادامه پیدا کردن آن در چند هفته می تواند به مشکل بزرگی منجر شود که ممکن است جبران آن سخت و دشوار باشد.
به همین دلیل در این مقاله اطلاعاتی کامل درباره مجرای ادراری نوزادان و عوامل انسداد آن و ... را در اختیار بانوان و مادران گرامی میگذاریم تا از هر گونه مشکل جلوگیری شود.

انسداد اتصال حالب به کلیه، ریفلاکس ادراری، انسداد خروجی مثانه و سندروم پرون بلی، از علت هایی هستند که باعث می شوند نوزاد ادرار نکند.

مجاری ادراری چیست
مجاری ادراری سیستم تخلیه بدن برای از بین بردن ضایعات و مایعات اضافی است. مجاری ادراری شامل دو کلیه ، دو مجرای ادرار ، مثانه و مجرای ادرار است. کلیه ها که هر یک تقریباً اندازه یک مشت دارند دقیقاً در زیر قفس دنده قرار دارند ، یکی در هر طرف ستون فقرات.
همه روزه کلیه ها حدود 120 تا 150 کوارتز خون را فیلتر می کنند که این امر سبب میشود مقداری از آن ها مواد اضافی و مضر باشد که تولید میکنند. کودکان ادرار کمتری نسبت به بزرگسالان تولید می کنند. مقدار تولید شده به سن آنها بستگی دارد.
ادرار از طریق کلیه ها به مثانه و از طریق لوله هایی به نام مجاری ادرار جریان می یابد. مثانه ادرار را آزاد می کند. هنگام تخلیه مثانه ، ادرار از طریق لوله ای به نام مجرای ادراری در انتهای مثانه از بدن خارج می شود.
کلیه ها و دستگاه ادراری مایعات و مواد شیمیایی طبیعی را در بدن متعادل نگه می دارند.

چه عواملی مانع ادرار کردن نوزاد می شود

عواملی که مانع ادرار کردن نوزاد می شود عبارتند از: ریفلاکس ادراری (VUR)
بیشتر کودکان مبتلا به ریفلاکس ادراری با مجرای ادراری متولد می شوند که در حین رشد در رحم به اندازه کافی رشد نکردند.
دریچه ای که با فشار دادن مجرای ادرار بر روی دیواره مثانه ایجاد می شود به درستی بسته نمی شود ، بنابراین ادرار از مثانه به مجرای ادرار و درنهایت به کلیه باز می گردد.
ریفلاکس شدید ممکن است از رشد طبیعی کلیه جلوگیری کند و احتمال آسیب در اثر عفونت ها را بعد از تولد افزایش می دهد. VUR معمولاً فقط در یک حالب و کلیه تأثیر می گذارد ، اگرچه می تواند بر هر دو حالب و کلیه تأثیر بگذارد.

انسداد اتصال حالب به کلیه(UPJ)
اگر خارج شدن ادرار با مشکل مواجه شود باعث تورم کلیه می شود که این حالت می تواند فقط در یک کلیه رخ دهد. انسداد UPJ هنگام انسداد ادرار در جایی که مجرای ادرار به کلیه متصل می شود رخ می دهد.

انسداد خروجی مثانه (BOO)
انسداد خروجی مثانه به هرگونه انسداد در مجرای ادرار یا هنگام باز شدن مثانه گفته می شود.
انسداد در دریچه ادرار از رایج ترین شکل BOO می باشد .در نوزادان و هنگام معاینات سونوگرافی قبل از تولد ، ممکن است انسداد خروجی مثانه رخ دهد که یک ضایعه غیر طبیعی بافت در مجرای ادرار باعث می شود که ادرار از جریان آزادانه مثانه خارج شود.
این نقص ممکن است باعث تورم در کل دستگاه ادراری از جمله مجرای ادرار ، مثانه ، مجرای ادرار و کلیه شود.

سندروم پرون بلی
سندروم پرون بلی یک ناهنجاری مادرزادی نادر است که شیوع آن تقریباً یک در هر ۴۰۰۰۰ تولد است. تقریباً ۹۷ درصد موارد نوزادان پسر هستند.
این بیماری یک ناهنجاری سیستم ادراری است که با تریاد شل بودن جدار شکم،کریپتورکیدیسم دو طرفه و اتساع سیستم ادراری به خصوص حالب‌ها مشخص می‌گردد.
این سندروم در هنگام تولد شروع به رشد می کند و باعث تضعیف ماهیچه های شکمی و بزرگ شدن مجرای ادرای و مثانه می شود و سبب می شود پوست شکم چروکیده شود.
این اتفاق همانطور که گفته شد معمولا در پسران رخ می دهد.

بن‌بست مری یا آترزی مری
گونه ای از ناهنجاری مادرزادی در دستگاه گوارش می‌باشد که در آن مری در دورهٔ جنینی رشد و نمو نیافته و پیوستگی مسیر مری تا معده در میانهٔ راه، کور و بن بسته شده و همچون بادکنکی آویزان در پشت نای قرار می‌گیرد.
آترزی مری، شامل انواع مختلفی از نواقص آناتومیکی مادرزادی با ریشه در عدم توسعه یافتگی جنینی در مِری می‌باشد. این عارضه با مشاهده عدم پیوستگی ساختار دیواره مری تشخیص داده می‌شود.
نوزادان متولد شده آترزی مری ممکن است در ستون فقرات ، دستگاه گوارش ، قلب و مجاری ادراری خود مشکل داشته باشند.

نقایص مادرزادی قلب
نقایص قلب می تواند خفیف ترین تا تهدید کننده ترین عامل به خطر افتادن زندگی باشد. کودکان متولد شده با نقایص قلبی نیز در مقایسه با کودکان در جمعیت عمومی میزان بیشتری از مشکلات در مجاری ادراری را نشان می دهند و این نشان می دهد که برخی از انواع نقص های قلبی و ادراری ممکن است یک علت ژنتیکی مشترک داشته باشند.
انسداد ادرار همچنین می تواند در اثر اسپینا بیفیدا و سایر نقایص هنگام تولد ایجاد شود که روی نخاع تأثیر می گذارد.
این نقایص ممکن است سیگنال های عصبی بین مثانه ، نخاع و مغز را که برای ادرار کردن لازم هستند ، قطع کند و منجر به احتباس ادرار و عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه در نوزادان شود.
ادرار که در مثانه مانده است می تواند به مجاری ادرار و کلیه رفلکس شود و باعث تورم شود.
انسداد ادرار همچنین می تواند در اثر اسپینا بیفیدا و سایر نقایص هنگام تولد ایجاد شود که روی نخاع تأثیر می گذارد.
این نقایص ممکن است سیگنال های عصبی بین مثانه ، نخاع و مغز را که برای ادرار کردن لازم هستند ، قطع کند و منجر به احتباس ادرار , عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه در نوزادان شود. ادرار که در مثانه مانده است می تواند به مجاری ادرار و کلیه رفلکس شود و باعث تورم شود در نتیجه از خروج ادرار جلوگیری کرده و می تواند با خطراتی نیز همراه باشد.

علائم انسداد ادرار در نوزادان چیست
قبل از ترک بیمارستان بعد از تولد ، کودک مبتلا به انسداد ادرار ممکن است تنها مقدار کمی ادرار کند یا ممکن است اصلاً ادرار نکند.
به عنوان بخشی از معاینه معمول نوزادان ، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی ممکن است یک کلیه بزرگ شده را احساس کند یا مجرای ادراری بسته پیدا کند ، که ممکن است نشان دهنده انسداد ادرار باشد.
برخی اوقات انسداد ادرار تا زمانی که کودک علائم عفونت ادراری را از خود نشان ندهد ، آشکار نیست.
اما بعضی از علائم آشکار آن عبارت اند از تب,تحریک پذیری,عدم تمایل به تغذیه,حالت تهوع,اسهال,استفراغ,ادرار خونین که اگر این علائم تا مدتی نیز باقی ماند نوزاد باید به یک پزشک مراجعه کند همچنین کودک 2 ماهه یا کمتر که در او علائم تب مشاهده شد باید فوراً به یک خدمات بهداشتی مراجعه کند.

عوارض انسداد ادرار قبل و بعد از تولد چیست
هنگامی که نقص در مجاری ادراری جریان ادرار را مسدود می کند ، ادرار برگردانده می شود و باعث تورم حالب ها به نام هیدروتر و هیدرونفروز می شود.تورم در کلیه هیدرونفروز نامیده می شود.هیدرونفروز شایعترین مشکلی است که در زمان سونوگرافی پیش از تولد نوزاد در رحم مشاهده می شود.
تورم ممکن است به راحتی قابل مشاهده باشد یا به سختی قابل تشخیص باشد. نتایج هیدرونفروز ممکن است خفیف یا شدید باشد ، اما نتیجه بلند مدت برای سلامتی کودک نمی تواند همیشه با شدت تورم پیش بینی شود.
انسداد ادرار ممکن است به کلیه های در حال توسعه آسیب برساند و توانایی فیلتر شدن آنها را کاهش دهد. در شدیدترین موارد انسداد ادرار ، جایی که ادرار کم و یا هیچ نشانه ای از ادرار در مثانه کودک وجود ندارد ، میزان مایع آمنیوتیک به حدی کاهش می یابد که منجد به تهدید ریه کودک می شود.
پس از تولد ، انسداد ادرار ممکن است خطر ابتلا به عفونت ادراری کودک را افزایش دهد.

انسداد ادرار در نوزادان چگونه تشخیص داده می شود
نقص دستگاه ادراری ممکن است قبل یا بعد از تولد نوزاد تشخیص داده شود که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.

تشخیص قبل از تولد
آزمایشات در دوران بارداری می تواند به تعیین اینکه کودک به طور عادی در رحم در حال رشد است ، کمک کند.
سونوگرافی از دستگاهی به نام مبدل استفاده می کند که صدای ایمن و بی درد از اندام ها دور می شود تا تصویری از ساختار آنها ایجاد شود. سونوگرافی پیش از تولد می تواند اندام های داخلی درون کودک را نشان دهد.
این روش در مطب ، مرکز سرپایی یا بیمارستان توسط یک تکنسین متخصص آموزش دیده انجام می شود و تصاویر توسط رادیولوژیست , پزشک متخصص در تصویربرداری پزشکی ، یا یک متخصص زنان و زایمان نشان داده می شود.
تصاویر می توانند کلیه ، حالب یا مثانه در نوزادان بزرگ شده را نشان دهند.
آمنیوسنتز روشی است که در آن مایعات آمنیوتیک برای آزمایش از رحم مادر خارج می شود. این روش می تواند در مطب پزشک معالج انجام شود و ممکن است از بی حسی موضعی استفاده شود.
ارائه دهنده خدمات درمانی یک سوزن نازک را از طریق شکم به داخل رحم وارد می کند تا مقدار کمی مایع آمنیوتیک به دست آید. سلولهای مایع در آزمایشگاه رشد کرده و سپس تجزیه و تحلیل می شوند. ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی معمولاً از سونوگرافی برای پیدا کردن محل دقیق کودک استفاده می کند.
این آزمایش می تواند نشان دهد که آیا کودک نقص هنگام تولد دارد و چه اندازه ریه های کودک پیشرفت می کند.
نمونه برداری از ویلای کوریونی حذف یک قسمت کوچک از بافت از جفت برای آزمایش است.
این روش را می توان در مطب ارائه دهنده خدمات درمانی انجام داد. ارائه دهنده خدمات درمانی از سونوگرافی برای هدایت یک لوله یا سوزن نازک از طریق مهبل یا شکم به جفت استفاده می کند.
سلول ها از جفت خارج شده و سپس تجزیه و تحلیل می شوند. این آزمایش می تواند نشان دهد که کودک دارای نقایص ژنتیکی خاصی است یا خیر.
اکثر زنان سالم نیازی به همه این آزمایشات ندارند. معاینات اولتراسوند در دوران بارداری روتین است. آمنیوسنتز تنها در مواردی توصیه می شود که خطر ابتلا به مشکلات ژنتیکی به دلیل سابقه خانوادگی وجود داشته باشد یا مشکلی هنگام سونوگرافی تشخیص داده شود.
آمنیوسنتز خطر اندکی برای صدمه دیدن کودک و مادر یا خاتمه بارداری در سقط جنین دارند ، بنابراین خطرات باید با دقت در نظر گرفته شود.

تشخیص پس از تولد
برای تعیین علت انسداد ادرار می توان از روش های مختلف تصویربرداری در نوزادان و کودکان استفاده کرد.
سونوگرافی برای مشاهده دستگاه ادراری کودک استفاده می شود. برای نوزادان ، این تصویر واضح تر از تصویری است که در رحم گرفته می شود.
صدور سیستروتوروگرام تصویری با اشعه ایکس از مثانه و مجرای ادراری است. این روش در یک مرکز سرپایی یا بیمارستان توسط یک تکنسین پرتونگاری با نظارت رادیولوژیست انجام می شود ، که تصاویر را در حالی که بی هوشی نیازی نیست تفسیر می کند , ممکن است برای برخی از کودکان از آرام بخش استفاده شود. مثانه و مجرای ادرار پر شده از یک رنگ مخصوص به نام محیط کنتراست برای ساختاری که به وضوح روی تصاویر اشعه ایکس قابل مشاهده است.
دستگاه اشعه ایکس تصاویر را از محیط کنتراست ضبط می کند و این کار را در حالی که مثانه پر است انجام می دهد .این تست می تواند ریفلاکس یا انسداد مثانه به دلیل انسداد را نشان دهد.
اسکن رادیونوکلئید یک تکنیک تصویربرداری است که پس از تزریق مواد شیمیایی رادیواکتیوبه فرد ، مقادیر کمی از تشعشع را تشخیص می دهد. دوز مواد شیمیایی رادیواکتیو اندک است.
بنابراین ، خطر ایجاد آسیب به سلول ها کم است. اسکن های رادیونوکلئید در یک مرکز سرپایی یا بیمارستان توسط یک تکنسین متخصص آموزش دیده انجام می شود و تصاویر توسط رادیولوژیست تفسیر می شوند و بیهوشی لازم نیست. دوربین ها و رایانه های ویژه برای عبور تصاویر از مواد شیمیایی رادیواکتیو هنگام عبور از کلیه ها استفاده می شوند.
مواد شیمیایی رادیواکتیو تزریق شده در خون می توانند اطلاعاتی در مورد عملکرد کلیه ارائه دهند.
انسداد ادرار در نوزادان چگونه درمان می شود
درمان انسداد ادرار به علت و شدت انسداد بستگی دارد. هیدرونفروز کشف شده قبل از تولد نوزاد به ندرت نیاز به اقدام فوری دارد ، به خصوص اگر فقط در یک طرف باشد.
این بیماری اغلب بدون هیچ درمانی قبل یا بعد از تولد از بین می رود. ارائه دهنده خدمات بهداشتی باید از طریق سونوگرافی های مکرر وضعیت را پیگیری کند. اما راهکار هایی نیز وجور دارد که در مواقع بهبود هر چه سریع تر آن کمک می کند که بعضی از این راه ها در ادامه معرفی شده است.

عمل جراحی
اگر انسداد ادرار زندگی نوزاد متولد نشده را تهدید کند یکی از راهکار هایی که می توان از آن استفاده کرد انجام عمل جراحی می باشد. شنت یک لوله کوچک است که می تواند در مثانه کودک قرار گیرد تا ادرار داخل کیسه آمنیوتیک شود.
این عمل شبیه به آمنیوسنتز است ، به این ترتیب که یک سوزن از طریق شکم مادر وارد می شود. سونوگرافی قرار دادن شنت را که به انتهای سوزن وصل شده است پیشنهاد می کند.
جراحی جنین خطرات زیادی را به همراه دارد ، بنابراین فقط در شرایط خاص انجام می شود ، مانند زمانی که مایع آمنیوتیک وجود ندارد و ریه های کودک در حال توسعه نیستند یا وقتی کلیه ها به شدت آسیب دیده اند.
اگر نقص ادرار پس از به دنیا آمدن کودک خود را اصلاح نکند و کودک همچنان انسداد ادرار داشته باشد ، ممکن است برای رفع انسداد و بازگرداندن جریان ادرار نیاز به عمل جراحی باشد. تصمیم به کار بستگی به میزان انسداد دارد.
بعد از عمل ، ممکن است یک لوله کوچک به نام استنت در مجرای ادرار یا مجرای ادرار قرار داده شود تا در حین بهبود ، موقتاً باز شود.

آنتی بیوتیک ها
آنتی بیوتیک ها داروهای ضد باکتری هستند. ممکن است به کودک مبتلا به انسداد ادرار آنتی بیوتیک داده شود تا از بروز خطراتی بدتر جلوگیری کند تا فرد بتواند مشکل را به روش های مختلف از جمله جراحی اصلاح کند.

کاتتریزاسیون متناوب
کاتتریزاسیون متناوب ممکن است برای کودک مبتلا به احتباس ادرار به دلیل بیماری عصبی استفاده شود.
والدین یا سرپرست و بعداً کودک یاد می گیرد که مثانه را با قرار دادن یک لوله نازک به نام سوند ، از طریق مجرای ادرار به مثانه تخلیه کند. خالی کردن مثانه از این طریق به کاهش آسیب کلیه ، نشت ادرار کمک می کند.
مجاری ادراری سیستم تخلیه بدن برای از بین بردن ضایعات و مایعات اضافی است, در کودکان ادرار کردن یکی از مسائل مهمی می باشد که والدین از جمله ماداران باید توجه بسیاری به ادرار نوزادان خود داشته باشند تا نوزادان آن ها به مشکل جدی ای برخورد نکنند.
هر نوزاد به طور متوسط در طول روز 8 تا 10 بار ادرار می کند که کم و زیاد شدن این عدد در کوتاه مدت نمی تواند دلیل محکمی برای مشکل در مجرای ادراری نوزاد باشه اما تداوم آن و ادامه پیدا کردن آن در چند هفته می تواند به مشکل بزرگی منجر شود که ممکن است جبران آن سخت و دشوار باشد.
ما در این مقاله به مجاری ادراری و موانعی که ممکن است باعث انسداد آن شود اشاره کردیم همچنین راهکار هایی را بهبود هر چه سریعتر این مشکل ارائه دادیم.