از کجا بفهمم شیرم برای نوزاد کافیه؟

سازمان جهانی بهداشت و یونیسف تغذیه انحصاری شیرخواران با شیر مادر را برای مدت ۶ ماه توصیه میکنند. اما در سراسر جهان تعداد معدودی از شیر خواران برای بیش از چند هفته اول بطور انحصاری با شیر مادر تغذیه میشوند. حتی در جوامعی که تغذیه با شیر مادر هنوز یک رفتار معمول محسوب میشود، مادران اغلب مایعات یا غذاهای کمکی را در سنین پایین به کودکان خود عرضه میکنند. یکی از شایع ترین دلایلی که مادران در سراسر جهان برای توقف تغذیه با شیر مادر یا عرضه زودرس غذا های کمکی مطرح می کنند این است که فکر می کنند شیر شان کافی نیست یا کیفیت آن مناسب نیست.

تقریبا تمامی مادران می توانند شیر کافی برای یک یا حتی دو شیر خوار تولید کنند که توسط مکیدن موثر شیر خوار و تغذیه مکرر بر حسب میل و تقا ضای او تامین میشود. مقدار شیری که پستان ها تولید می کنند بوسیله مقدار شیری که شیر خوار می خورد تعیین می شود یعنی وقتی بیشتر بمکد شیر بیشتری تولید میشود. حتی در جوامعی که رژیم غذایی زنان مطلوب نیست و حداقل دریافت را ندارد اکثرا قادر به تولید شیر کافی برای رشد مطلوب شیر خوارشان هستند. مادرانی که فکر میکنند شیر کافی ندارند، نیاز به کمک و حمایت فردی آگاه و ماهر دارند.

آیا شیر خوار شیر کافی دریافت میکند یا خیر؟
مادران در مورد اینکه ( چرا فکر می کنند شیرشان کافی نیست ) دلایل مختلفی را ارائه میدهند. دو نشانه معتبر وجود دارد که حاکی از نا کافی بودن دریافت شیر مادر توسط شیرخوار است که عبارتند از :
وزن گیری ناکافی، منحنی رشد وسیله مفیدی برای پی بردن به وزنگیری مطلوب شیر خوار است. اما منحنی های رشد اگر در دسترس نباشد یک قاعده مفید و عملی عبارت است از اینکه : اگر وزن گیری شیر خوار کمتر از ۵۰۰ گرم در ماه در طول ۶ ماه اول عمر باشد یا اگر وزن او پس از ۲ هفته کمتر از وزن تولدش باشد وزن گیری او ناکافی است. به منظور تصمیم گیری در مورد وزن گیری ناکافی، لازم است حد اقل وزن شیر خوار در دو بار توزین با هم مقایسه شود. حد اقل فاصله مفید یک هفته است که شیر خوار باید ۱۲۵ گرم یا بیشتر ظرف این مدت اضافه وزن پیدا کند.

چگونه مطمئن شویم شیر مادر برای نوزاد کافی است
نشانه های دیگری وجود دارد که ممکن است حاکی از دریافت ناکافی شیر مادر توسط شیر خوار باشد که از آن به عنوان نشانه های احتمالی یاد می کنیم :
شیر خوار پس از تغذیه با شیر مادر راضی نیست
شیر خوار اغلب گریه میکند
به دفعات خیلی مکرر با شیر مادر تغذیه میشود
خیلی طولانی مدت در هر وعده شیر میخورد
از گرفتن پستان امتناع می کند
مدفوع او سفت و خشک و یا سبز است
نامکرر و کم مدفوع می کنند
در هنگام دو شیدن پستان، شیر مادر جریان نمیابد
پستان ها بزرگ نشده اند ( در طول بارداری )
شیر جریان نیافته است ( پس از زایمان )

شیر خواری که پس از تغذیه با شیر مادر، راضی بنظر نمی رسد و میل دارد که خیلی مکرر و یا برای مدت طولانی در هر وعده شیر بخورد،پس باید بیشتر از آنچه که معمولا لازم است، پستان را بمکد. گاهی شیر خواران ممکن است از روی عجز از تغذیه با شیر مادر امتناع کند. او ممکن است همچنین زیاد گریه کند. گریه کردن یک دلیل شایع است برای مادرانیکه تصور می کنند شیر کافی ندارند.باید توجه نمود که دلایل دیگری هم برای گریه شیر خوار وجود دارد. گاهی شیر خوار در اثر مصرف برخی غذاها توسط مادر، آشفته میشود. برخی شیر خواران زیاد گریه میکنند چون از بقیه بیشتر نیاز به بغل کردن دارند. دلیل شایع دیگر برای گریه کردن، کولیک است.

یک شیر خوار کولیکی معمولا بطور پیوسته در برخی مواقع روز گریه میکند. او ممکن است پاهایش را جمع کند چون دل درد دارد. شیر خوار کولیکی بخوبی رشد میکند و گریه او معمولا پس از 3 ماهگی کمتر میشود. اگر شیر خوار مدفوع کمی دفع میکند، ممکن است تمام شیری را که نیاز دارد، دریافت نمیکند تکرر دفع مدفوع در شیر مادر خواران کاملا متغیر است. برخی شیرخواران برای چند روز دفع مدفوع ندارند، در حالیکه برخی 8 بار یا بیشتر در روز مدفوع میکنند. به هر حال مدفوع یک کودک شیر مادر خوار معمولا زیاد ونیمه مایع است. بسیار نادر است که مادری قادر به تولید شیر کافی نباشد. به هر حال وقتی مادر تغییری در پستان هایش در طول بارداری یا بلافاصله پس از آن مشاهده نمیکند، یا اگر چند روز پس از زایمان نمی تواند مقداری از شیر خود را بدوشد، فقط ممکن است نشانگر آن باشد که نمیتواند شیر کافی تولید کند، اما قطعی نیست. بنابر این وقتی مادری یکی از این نشانه ها ی احتمالی را بیان میکند، نباید مطمئن باشیم بلکه باید نشانه های معتبر را کنترل کنیم تا بتوان ادعا کرد که واقعا شیر مادر کافی نیست.

دفع مقادیر کم ادرار غلیظ
اگر شیر خوار کمتر از ۶ بار در روز ادرار کند و ادرار او زرد رنگ و بوی تند داشته باشد، میتواند نشانگر دریافت ناکافی شیر مادر باشد. این نشانه برای پایش دریافت روزانه شیر مادر توسط شیر خوار وقتی که منتظر اطلاعاتی در مورد وزنگیری او هستید، مفید است. راندمان ادرار باید به عنوان یک راهنما و نه به عنوان یک قاعده مورد استفاده قرار گیرد. زیرا هنگامیکه شیر خوار در اثر اسهال دچار کم آبی شده باشد و یا در کنار شیر مادر از سایر مایعات نیز استفاده کند و یا کهنه های غیر جاذب ادرار استفاده کند. نشانه خوبی نیست چون در شرایط فوق بر آورد راندمان ادرار مشکل خواهد بود.