دروغ گفتن کودکان، قابل تشخیص است؟

آیا واقعا می توان دروغگویی کودکان را تشخیص داد؟ آیا کودکان دروغگویان قابلی نیستند؟ آیا فکر می کنید دروغگویی کودکان به آسانی قابل شناسایی است؟ کانگ لی، پژوهشگر علوم رشد، فرایندهایی را که هنگام دروغگویی در ذهن کودکان رخ می دهند، بررسی کرده است. کودکان دروغگویی را از دوسالگی شروع می کنند و به دفعات به این حربه روی می آورند. واقعیت این است که کودکان، دروغگوهایی ماهر هستند. کانگ لی، در سخنرانی اش، ما را با سازوکار دروغگویی در کودکان و روشهای شناسایی آن آشنا می کند.

باورهای رایج اشتباه درباره دروغگویی در کودکان
سلام، در همین ابتدا میخواهم از تماشاگران سوالی بپرسیم. آیا، در دوران کودکی، دروغ گفته اید؟ درصورتی که پاسختان مثبت است، دست هایتان را بالا ببرید. فوق العاده است. شما صادق ترین گروهی هستید که تا به حال دیدهام. در ۲۰ سال اخیر، به بررسی و مطالعه روند یادگیری دروغگویی در کودکان مشغول بودم و امروز، قصد دارم تعدادی از کشفیاتم را با شمابه اشتراک بگذارم. اما، اول از همه، می خواهم داستان یکی از دوستانم را که مدیر مدرسه ابتدایی است، برایتان بازگو کنیم. روزی، آقای مسینا، تماس تلفنی دریافت میکند.

تماس گیرنده به او میگوید که پسرش، جانی، مریض است و نمیتواند آن روزبه مدرسه بیاید. مدیراز تماس گیرنده نامش را می پرسد و تماس گیرنده در پاسخ میگوید «من پدرم هستم!» سه باوری که درباره دروغگویی کودکان داریم، به صورت خلاصه در این داستان جمع شدهاند. براساس باور شماره یک، دروغگویی کودکان پس از ورود به مدرسه ابتدایی آغاز میشود.

نکته دوم برعدم مهارت کودکان در دروغگویی و آسان بودن تشخیصی دروغ هایشان توسط بزرگسالان اشاره دارد. برمبنای باورسوم، اگر کودکان از سنین پایین شروع به دروغگویی کنند در آینده، به صورتی بیمارگونه به دروغگویی اعتیاد پیدا خواهند کرد و این امر نشان دهنده وجود نقص های شخصیتی در آنهاست. راستش را بخواهید، باید بگویم که هرسه باورفوق اشتباه هستند.

دروغگویی کودکان نشان های از فرایند عادی رشد
طی پژوهشمان، یک بازی حدس زنی را با کودکان اجرا می کنیم. از کودکان می خواهیم تا عددهای روی کارتها را حدس بزنند. در ادامه، به کودکان می گوییم که اگر برنده بازی شوند، جایزه فوق العادهای در انتظارشان خواهد بود. در اواسط بازی، به بهانه ای ساختگی از اتاق خارج می شویم. قبل از خارج شدن، متذکر میشویم که نباید به کارت ها دست بزنند. دوربینهای مخفیای دراتاق قرار دارند که همه حرکات این کودکان را ثبت می کنند.

ازآنجا که میل به برنده شدن در کودکان بسیار قدرتمند است، بیش از ۹۰ درصد از آن ها، به محاضی خروج ما از اتاق، به کارتها دست میزنند و اعداد ثبت شده روی آنها را نگاه میکنند. مساله مهم زمانی است که به اتاق برمیگردیم و از کودکان می پرسیم آیا درغیابمان به کارتها دست زدهاند و مخفیانه اعداد نوشته شده روی انها را دیده اند یا خیر. به نظرشما، کودکان به کارشان اعتراف می کنند و یا دروغ می گویند؟ یافته ها نشان میدهند که ۳۰ درصد از کودکان دوساله در این باره دروغ میگویند و ۷۰ درصد به اشتباهشان قرار می کنند.

این آمار برای کودکان سه ساله ۵۰ درصد درمقابلی ۵۰ درصد است. اما امار نشان میدهد که در این مورد، بیش از ۸۰ درصد از کودکان چهارساله به ما دروغ گفته اند؛ پس همان طور که میبینید، دروغگویی یکی از بخشهای عادی فرایند رشاد است و برخی از کودکان دروغگویی را از دوسالگی شروع می کنند.

مواد لازم برای پختن دروغ!
چرا تنها برخی از کودکان کم سال تر دروغ می گویند؟ در آشپزی، برای پختن غذایی خوب به مواد اولیه خوب نیاز داریم. دروغ خوب هم به دو ماده اولیه کلیدی نیاز دارد. نخستین ماده اولیه کلیدی توانایی ذهن خوانی است. ذهن خوانی در فرایند دروغگویی از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ زیرا دروغگویی براین گزاره مبتنی است: «من می دانم که تو چیزی را که من می دانم نمیدانی».
دومین ماده اولیه کلیدی دروغگویی خود کنترلی است. منظور از خود کنترلی توانایی کنترل گفتار، حالات چهره و زبان بدن است.

یافته های ما نشان میدهند کودکانی که از توانایی ذهن خوانی و خود کنترلی بیشتری برخوردار هستند، در سنین پایین تر شروع به دروغگویی می کنند و دروغ هایشان نیز پیچیدهتر است. این دو ماده اولیه از جمله عوامل مهمی هستند که بر عملکرد ما در اجتماع نیز تأثیر مثبت می گذارند.

درواقع، وجود نقصی در این دو توانایی نشان دهنده مشکلات جدی در فرایند رشد فرد است؛ پس هروقت اولین دروغ فرزند دوساله تان را کشف کردید، به جای نگران شدن خوشحال شوید؛ چون این دروغ نشان دهنده رسیدن کوداکتان به مرحله ای حیاتی از فرایند رشدش است!

تشخیص دروغ در کودکان
آیا به نظرتان کودکان دروغگوهای خوبی نیستند و می توانید به راحتی دروغشان را تشخیص بدهید؟ پس بیایید امتحان کنیم. ابتدا، دو ویدئو برایتان پخش می شود. در این دو ویدئو دو کودک به سوالی پژوهشگر جواب داده اند. سوالی از این قرار است: «ایا پنهانی پشت کارت را نگاه کردی؟» تلاش کنید تا تشخیص بدهید کدام کودک دروغ می گوید و کدام یک پاسخش برمبنای حقیقت است؟ خب، اگر فکر می کنید کودک ویدئوی شماره یک دروغ میگوید، دستتان را بالا ببرید. حالا همین درخواست را درباره کودک ویدئوی شماره دو دارم.

خیلی خیاب، راستش را بخواهید، حدسی اکثرتان اشتباه بود. به نظر می رسد بسیاری از شما توانایی چندانی در تشخیص دروغگویی کودکان ندارید. ما این آزمایش را با بزرگسالان مختلفی از دانشجویان رشته حقوق و فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی رشته های مختلف که تجربه چندانی از معاشرت با کودکان نداشتند و مددکاران اجتماعی و پرستاران که با کودکان و رفتارهایشان بیشتر آشنا هستند تکرار کردیم. نتایج آزمایش در همه موارد یکسان و مشابه نتیجه آزمایش فعلیمان در این سالن بود. حتی نتیجه تشخیص، افسران پلیس، قضات و از آن مهم تر، والدین هم درست نبود.

چرا تشخیص دروغگویی کودکان تا این حد دشوار است؟
حالت چهره کودکان هنگام دروغ گفتن معمولا خنثی است. اما پشت این چهره خنثی غلیان احساسات و هیجان در جریان است. احساسی ترس، گناه، خجالت و حتی شاید اندکی سرخوشی ناشی از دروغ در پس حالت خنثی چهره کودکان پنهان شده است. در پنج سال اخیر تلاشهای زیادی کردیم تا راهی برای آشکارسازی این احساسات پیدا کنیم. می دانیم که زیرپوست صورتمان شبکه ای غنی از رگهای خونی وجود دارد.

هنگامی که احساسات مختلف را تجربه میکنیم، جریان خونمان دچار تغییراتی ظریف می شود. یک سامانه خود کار مسئولی پیاده سازی این تغییرات است. این سامانه خارج از کنترل آگاهانه مان قرار دارد. با بررسی تغییرات جریان خون در صورت می توانیم احساسات انسانها را تشخیص دهیم. متأسفانه، این تغییرات چنان ظریف هستند که تشخیص آنها با چشم غیرمسلح ممکن نیست. برای رفع این مشکلی، اقدام به طراحی و تولید فناوری جدیدی در حوزه تصویربرداری با نام «تصویربرداری نوری بین پوستی» کردیم.

این فناوری ارزان، غیرتهاجمی و دردسترس است. نتایج نشان داد که جریان خون زیرپوست گونه های انسانها، هنگام دروغ گفتن، کاهش می یابد. در این شرایط، جریان خون زیرپوست بینی افزایش می یابد. نام بامسینمای «اثر پینوکیو» را برای این تغییرات انتخاب کردیم.

درحال حاضر، این فناوری در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و به احتمال زیاد کاربردهای زیادی خواهد داشت که در این لحظه به ذهنمان هم خطور نمی کنند. اما من از یک چیز مطمئن هستم. در آینده، دروغ و دروغگویی هم تغییر خواهد کرد.