درمان سرفه خشک در کودکان، عسل مفیده؟

شنیدن صدای سرفه بچه‌ها هنگام شب، یکی از ناراحت‌کننده‌ترین اتفاقاتی است که بیشتر والدین از آن یاد می‌کنند. این مشکل معمولاً پدر و مادرها را طوری نگران می کند که حاضرند هر کاری انجام دهند تا هر چه زودتر سلامت کوچولویشان را ببینند.

انواع سرفه و راههای درمان آن

سرفه رفلاکس طبیعی بدن است که به دلیل تحریک مژه های برونش و دستگاه تنفس، تحریک و توسط اعصاب مرکزی و تحریک دیافراگم ایجاد شود. توسط سرفه، مقدار زیادی ترشحات خارج می شود تا راه هوایی باز شده و تنفس راحت‌تر انجام شود. سرفه بر اثر مکانیسم تحریک گاهی خفیف و گاهی شدید است اما علت سرفه هر چه باشد راه های درمانی خاصی برای آن وجود دارد که والدین باید به آن توجه کنند.

دکتر اکبر کوشانفر، متخصص کودکان و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، علل گوناگون سرفه در کودکان و راه های درمان آن را تشریح کرده است:

سرفه خروسکی
فرزندتان با گرفتگی بینی به خواب می رود اما فقط چند ساعت می تواند بخوابد چون ناگهان با صدای سرفه ای شبیه خروس از خواب بیدار می شود. علت آن ابتلا به بیماری خروسک است
این سرفه ها معمولاً به دلیل التهاب و تورم در قسمت پایین راه تنفسی، حلق، نای و حنجره و معمولاً بین کودکان ۶ ماه تا ۳ سال اتفاق می افتد زیرا این کودکان مسیرهای تنفسی باریک تری دارند. این مشکل معمولاً دلیل ویروسی دارد. این سرفه ها معمولاً طی روز بهتر می شود اما شب ها دوباره بر می گردد. در این حالت خشونت در صدای کودک به وضوح مشخص است. خروسک می تواند والدین را نگران کند اما در بیشتر مواقع می توان علائم آن را برطرف کرد.
به راهکارهای شماره ۱، ۲، ۴، ۵، ۷، ۸ و ۱۳ مراجعه کنید.

سرفه قطاری
فرزند شما یک هفته است سرما خورده و گاهی اوقات بیش از ۲۰ ثانیه پیاپی سرفه می کند و همین باعث ایجاد مشکل در تنفس او می شود. دلیل آن ابتلا به بیماری سیاه سرفه است که از نوعی باکتری پدید میآید. این باکتری با حمله به راه های تنفسی در راه های هوایی ایجاد التهاب شدید می کند.
معمولاً به دنبال یک حمله شدید سرفه (که حتی می تواند یک دقیقه طول بکشد) کودک یک دم صدادار انجام می دهد که به اصطلاح به آن whoop می گویند که به دلیل ورود هوا به داخل حنجره متورم انجام می شود. در این بیماری، علائم سرماخوردگی مانند تب، آبریزش بینی و درد مشاهده می شود.
به راه کارهای شماره ۱، ۳، ۷، ۸، ۱۰ و ۱۱ مراجعه کنید.

سرفه خلط دار
وقتی فرزندتان سرفه می کند، همراه با خلط است. علاوه بر این، آبریزش بینی، گلودرد، اشک ریزش و بی اشتهایی هم کودک را آزار می دهد. دلیل سرفه‌های خلط‌دار، اغلب سرماخوردگی، سینوزیت و التهاب ریه است.
کودکان مبتلا به سرماخوردگی یا التهاب ریه معمولاً سرفه می کنند که می تواند در بدترین شرایط یک تا ۲ هفته طول بکشد. از آنجایی که کودکان سیستم ایمنی ضعیفی دارند در اثر تماس با ویروس ها مدام بیمار می شوند و گاهی برخی خانواده ها می گویند فرزندشان در سال ۳ تا ۴ بار دچار سرماخوردگی می شود. از آنجا که بیشتر سرفه های کودکان خلط دار است، نباید آنها را سرکوب کرد زیرا باقی ماندن ترشحات ممکن است انسداد مجاری هوایی را در پی داشته باشد.
به راهکارهای شماره ۱، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۲ و ۱۳ مراجعه کنید.

سرفه های خشک شبانه
کوچولوی شما در طول زمستان مدام سرفه خشک می کند و این مشکل شب ها تشدید می شود. دلیل این نوع سرفه ها ابتلا به آسم و سرماخوردگی است.

در آسم راه های هوایی تنگ شده و ریه ملتهب می شود که همین، ترشح اضافه ایجاد می کند. اگر چه بیشتر والدین فکر می کنند که خس خس سینه علامت اولیه آسم است اما سرفه های خشک شبانه اغلب بارزترین علامت کودک است. از علائم دیگر می توان به سرفه همراه با ورزش، آلرژی، سرماخوردگی یا هوای سرد اشاره کرد. سرفه آسمی زمانی باید مدنظر قرار گیرد که سرفه پایدار (مزمن) به وسیله سرما یا فعالیت تشدید شده یا در شب ها بدتر می شود.
به راهکارهای شماره ۱، ۲، ۳،‌ ۶، ۷، ۸، ۹ و ۱۲ مراجعه کنید

سرفه همراه با خس خس
کودک شما چند روزی است سرماخورده و حالا سرفه اش صدادار است. به نظر می رسد سریع نفس می کشد و تحریک ناپذیر شده است. سرفه های همراه با خس خس از برونشیت خبر میدهد.

برونشیت اصطلاحی است که به التهاب لوله های نایژه ای اطلاق می شود. زمانی که این معابر تحریک می شوند موکوس ترشح می کنند که باعث ایجاد سرفه می شود تا معابر هوایی پاک شود. در عفونت برونش، کودک وقتی آب دهانش را قورت می دهد با ترشحات همراه است و تنفس برایش سخت است. گاهی اوقات علت بیماری میکروب ها هستند که معمولاً با تب و سرفه شدید همراه است. در کودکان کمتر از ۴ سال می توان انتظار گوش درد هم داشت و در افراد ۴ سال به بالا سینوزیت ایجاد می شود که تبدیل به سینوزیت برونشی می شود.
به راهکارهای شماره ۱، ۲، ۷، ۸ و ۹ مراجعه کنید

سرفه مزمن
کوچولوی شما بیشتر از ۱۰ روز است که سرما خورده اما سرفه هایش بهبود پیدا نمی کند.
سرفه های ناشی از سرماخوردگی می تواند یک هفته طول بکشد؛ به خصوص اگر کودک سرماخوردگی قبلی نداشته باشد. آسم، آلرژی یا عفونت های مزمن در سینوس ها یا مسیر تنفسی می توانند باعث سرفه های مزمن شوند.
به راهکارهای شماره ۱، ۲، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۲، ۱۳ و ۱۵ مراجعه کنید

سرفه همراه با استفراغ
فرزندتان آنقدر سرفه می کند که در نهایت به استفراغ منجر می شود. ابتلا به سرماخوردگی یا آسم از دلایل آن است.

سرفه زیاد کودکان باعث تحریک حق می شود و بازتاب آن استفراغ است. خلط بیش از حد در معده باعث تحریک و حالت تهوع می شود که بیشتر در شب اتفاق می افتد و معمولاً این دلیل نگران کننده نیست مگر اینکه استفراغ متوقف نشود.
به راهکارهای شماره ۱، ۲، ۴، ۶، ۷، ۸ و ۱۳ مراجعه کنید.

سرفه به همراه تب
فرزندتان چند روزی است که علائم سرماخوردگی دارد اما همچنان تب دارد و سرفه می کند. سرماخوردگی معمولی، و ابتلا به آنفولانزا از دلایل این نوع سرفه است.

سرفه کودک به همراه تب و آبریزش بینی احتمالاً سرماخوردگی معمولی است، اما سرفه به همراه تب ۳۹ درجه سانتیگراد یا بالاتر گاهی اوقات سینه پهلو است، به ویژه هنگامی که تنفس تند و ضعیف باشد.
به راهکارهای شماره ۱، ۳، ۴، ۷، ۸، ۱۳ و ۱۴ مراجعه کنید.
راهکارهای درمانی انواع سرفه

راهکار شماره ۱
مراجعه به پزشک
در تمام موارد سرفه باید علت آن مشخص شود، بنابراین مراجعه به پزشک اولین و مهمترین راهکار است. برخی والدین بدون هیچ اطلاع و آگاهی ای اقدام به خود درمانی برای کودکان شان می کنند که این بزرگترین اشتباه است زیرا حتی مصرف استامینوفن هم نباید بدون تجویز پزشک و بدون توجه به وزن و سن کودک باشد. حتی قاشق و پیمانه ای که با آن به کودک دارو داده می شود بسیار اهمیت دارد. بنابراین قبل از هر اقدامی بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

راهکار شماره ۲
استفاده از بخور گرم
در سرفه خشک باید از بخور آب گرم به مدت ۵/۱ تا ۲ ساعت در یک آپارتمان ۱۰۰ متری استفاده کرد زیرا هوای خشک ممکن است ایجاد سرفه کند. اگر بیشتر از این زمان از بخور استفاده شود باعث به وجود آمدن مایت ها می شود و خود ایجاد حساسیت می کند. شاید برای بخور از حوله استفاده کنید اما نباید آن را مستقیم روی پوست کودک قرار دهید. استفاده از بخور فواید زیادی دارد و موجب رفع گرفتگی بینی، مرطوب شدن مجاری تنفسی و بهبود سرفه های خشک و همچنین تسهیل خروج خلط می شود. اگر دستگاه بخور ندارید، می توانید یک ظرف آب را روی شعله بگذارید تا به جوش آید.

راهکار شماره ۳
استامینوفن
هرچند هیچ گاه نباید بدون مجوز پزشک و مشورت با او هیچ نوع دارویی مصرف کرد اما برخی افراد خوددرمانی میکنند. این خوددرمانی به هیچ وجه برای کودکان مناسب نیست. بنابراین به نوزاد زیر ۳ ماه به هیچ روی، بدون اجازه پزشک استامینوفن ندهید. مقدار مصرف مناسب کودک براساس وزن او تجویز می شود نه سنش. مصرف استامینوفن در کودکان بالای ۲ ماه ایمن است اما مقدار مصرف باید توسط پزشک تعیین شود، زیرا اثرات زیانبخشی را به همراه دارد. در سرفه خشک و سرفه همراه با تب، معمولاً با تجویز پزشک استامینوفن یا ایبوپروفن تجویز می شود.

راهکار شماره ۴
خوردن عسل
یکی از مواد غذایی که ارزش غذایی بسیار بالایی دارد، عسل است. این ماده مفید در کودکان یک سال به بالا راهکاری خوب برای تسکین سرفه است. می توان یک قاشق مرباخوری عسل را در نصف لیوان شیر حل کرد و روزی ۲ بار آن را مصرف کرد. یکی دیگر از راه های مصرف عسل، حل کردن آن در چای و لیمو ترش است. تحقیقات متعدد نشان داده است این ماده غذایی با ارزش غذایی بالایی که دارد می تواند در تسکین سرفه و بازگرداندن انرژی از دست رفته کودک موثر باشد. این ماده غذایی پر ارزش سبب ضدعفونی شدن راه های تنفسی می شود. پس از بهبود هم می توان شیر عسل را در برنامه غذایی کودک قرار داد.

راهکار شماره ۵
حمام گرم
بهتر است کودکتان را برای ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در حمام مرطوب نگه دارید و آب گرم را باز کنید (دقت کنید ممکن است هوای گرم به رغم رطوبت زیاد، حال او را بدتر کند) یا او را به فضای بیرون از خانه ببرید. کافی است لباس گرم و کلاه به او بپوشانید. آنچه کودک شما نیاز دارد تنفس هوای سرد و مرطوب است. بهتر است او را به صورت قائم یا ایستاده نگه دارید،‌ چون این حالت به آسان شدن تنفس اش کمک می کند.

راهکار شماره ۶
آلرژن ها را حذف کنید
مواد شیمیایی موجود در تمیز کننده ها و ضدعفونی کننده های خانگی و نیز در خوشبوکننده های هوا می توانند مخاط گلو را اذیت کرده، سرفه را بدتر کنند و باعث سوزش چشم ها، گلو و دهان شوند. اگر علت سرفه ها ناشی از آسم یا حساسیت باشد برای بهبود فرزندتان نباید از مواد شیمیایی پاک کننده با بوی تند و زننده استفاده کنید بنابراین هر چیزی که باعث آلرژی کودک می شود باید حذف شود. این می تواند شامل برخی مواد غذایی نیز باشد.

راهکار شماره ۷
استراحت کنید
اصلی ترین درمان برای بسیاری از موارد سرفه که ناشی از بیماری های گوناگون از جمله سرماخوردگی، خروسک، سیاه سرفه و... است، فقط و فقط استراحت است. معمولاً یک هفته استراحت، هم باعث بهبود سریع کودک می شود و هم اگر عامل بیماری ویروس باشد از انتقال آن به دیگر کودکان جلوگیری می شود.

راهکار شماره ۸
مصرف مایعات
همیشه برای درمان انواع سرفه بسیاری از مایعات تسکین دهنده هستند. از جمله این مایعات می توان به چای و شیر گرم اشاره کرد. علاوه بر این نباید از سوپ مرغ غافل شد. مصرف غذاهای آبکی و گرم مانند سوپ مرغ، انواع آش و سوپ های ساده همواره در طول بیماری سرماخوردگی، سینه درد و سرفه از جمله تجویزهای پزشکان بوده است، در حال حاضر افزودن ادویه جات تند مانند فلفل، پودر سیر یا خود سیر و پودر کاری به این غذاها نیز توصیه می شود. این ترکیب به واقع یک اکسپوکتورانت طبیعی محسوب می شود زیرا هنگام سرفه های خلط دار اینگونه مواد اخلاط موجود در شش ها را کنده و سبب خروج آنها توسط سرفه می شود. استفاده از هویج و گشنیز در سوپ نیز توصیه می شود چون این مواد آنتی اکسیدان دارند، می توانند به بهبود سریع کودک کمک کنند.

راهکار شماره ۹
مصرف آنتی بیوتیک
آنتی بیوتیک ها، داروی کشنده باکتری ها هستند که در ۹۰ درصد از عفونت های مجاری تنفسی از جمله آنفولانزا موثر بوده و عفونت های سینوسی را بهبود می بخشند. از آنجا که آنتی بیوتیک ها بر ویروس ها بی اثرند، افتراق عامل به وجود آورنده بیماری توسط پزشک نقش مهمی در استفاده موثر از داروها و التیام بیماری ها دارد.

راهکار شماره ۱۰
استفاده از داروهای استروئیدی
برای جلوگیری از تورم و التهاب حنجره در سرفه هایی که اغلب خروسکی هستند، پزشک برای کودک داروهای استروئیدی یا کورتونی تجویز می کند تا کودک بتواند به راحتی نفس بکشد.

راهکار شماره ۱۱
مراجعه به بیمارستان
در سرفه های ناشی از سیاه سرفه یا سرفه های آلرژیک که کودک به صورت مداوم سرفه می کند ممکن است نیاز به اکسیژن درمانی باشد که به این ترتیب کودک باید به بیمارستان برده شود. در سرفه های ناشی از جسم خارجی نیز باید به سرعت به بیمارستان مراجعه شود.

راهکار شماره ۱۲
استفاده از سرم شستشو
از آنجا که سرماخوردگی هایی که عامل آن ویروس است نیاز به آنتی بیوتیک ندارد اگر کودک شما نمی تواند بینی اش را بگیرد از قطره های بینی و سرم شستشو برای تمیز کردن ترشحات و کاهش سرفه او استفاده کنید. این کار را ۲ تا ۳ بار در روز می توانید انجام دهید.

کار دیگری که می توان انجام داد استفاده از کیسه آب گرم است. کیسه آب گرم را روی قفسه سینه کودک قرار دهید تا جریان خون افزایش یابد. علاوه بر این سبب تسکین سرفه او نیز می شود.

راهکار شماره ۱۳
شلغم بخورید
شلغم، گیاهی با ارزش غذایی بالاست و در درمان آسم و سرفه های خلط دار موثر بوده و میکروب کش و ضد باکتری قوی ای است. در واقع شلغم اثر مفید و موثری در درمان بیماری های تنفسی دارد. از آنجا که ممکن است بچه ها از مزه شلغم خوش شان نیاید، والدین می توانند این ماده غذایی را داخل سوپ رنده کنند و آن را به فرزندشان بدهند.

راهکار شماره ۱۴
واکسن آنفولانزا
از آنجا که کودکان ۶ ماه تا ۵ سال ایمنی ضعیفی دارند، می توان برای پیشگیری از آنفولانزا هر سال کودک را واکسینه کرد. خوشبختانه آنفولانزا واکسنی دارد که توسط سازمان جهانی بهداشت تایید می شود و با تزریق هر ساله آن می توان از این بیماری پیشگیری کرد.

راهکار شماره ۱۵
ویتامین های گروه B
کمبود ویتامین ۱۲B هم گاهی منجر به سرفه های مزمن می شود. این ویتامین در تشکیل سلول های خونی و عملکرد بهینه سیستم مغز و اعصاب تاثیر گذار است. در افرادی که مبتلا به کمبود این ویتامین هستند، سرفه های مزمن به دلیل ایجاد حساسیت زیاد در نایژه ها التهاب ایجاد می کند. میوه ها و سبزی های تازه از منابع غذایی سرشار از ویتامین های گروه B هستند.