خون در ادرار کودکان، نشانه چیست؟

اختلالات دفع ادرار در کودکان هرساله باعث مراجعه تعداد زیادی از کودکان به مراکز درمانی می شود. خون در ادرار در کودکان ( هماچوری ) به عنوان بخشی از ارزیابی سلامت معمول مشخص می شود. این مشکل می تواند نشان دهنده علل زمینه ساز جدی باشد. بنابراین مطمئن شوید که تمام تست های پیگیری که پزشک درخواست کرده است را انجام داده اید.

این که کودک بیش از حد نیاز به ادرار دارد، این که ادرارش همراه با درد است و احساس درد در ناحیه بین لگن و دنده ها در کمر و دو طرف ستون فقرات، از علائم هماچوری هستند.

علل احتمالی خون در ادرار در کودکان ( هماچوری ) کدامند؟

هماچوری می تواند در اثر بیماری هایی در مثانه یا کلیه ایجاد شود. بیماری های مثانه مثل عفونت مجرای ادراری یا سنگ های مثانه، همراه با اضطرار و درد در ادرار کردن است. بیماری های کلیه شامل تورم کلیه، عفونت ها، ناههنجاری های ساختاری، سنگ های کلیوی، سطوح کلسیم افزایش یافته ادرار و کیست ها می باشد.

تورم کلیه به طور معمول در این شرایط رخ می دهد و می تواند در نتیجه عفونت استرپتوکوکوس اخیر گلو یا پوست (گلومرولونفریت بعد از استرپتوکوکوس) اتفاق بیفتد. خون در ادرار می تواند صورتی، قرمز یا قهوه ای تیره به نظر بیاید. این مشکل می تواند به مقدار اندک هم وجود داشته باشد به صورتی که رنگ ادرار را تغییر ندهد.

آیا هیچ علت بالقوه خطرناکی برای کودک من وجود دارد؟

پست استرپتوکوکال گلومرولونفریت توسط فشار خون بالا تشدید می شود و ممکن است نیاز به بستری برای درمان فشار خون افزایش یافته داشته باشد.

علت خطرناک دیگر هماچوری ، سنگ های کلیوی است. سنگ های کلیه بسیار دردناک هستند و نیاز به توجه پزشکی برای درمان درد و برداشت سنگ خواهند داشت. اورولوژیست کودکان با استفاده از جراحی سنگ را بر می دارد. بعد از برداشتن سنگ کلیه، کودک شما نیاز به ارزیابی بیشتری برای مشخص کردن علت آن و دریافت درمان خواهد داشت.

بدون درمان، بسیاری از سنگ های کلیوی عود خواهند کرد. عفونت های کلیه نیاز به آنتی بیوتیک های داخل وریدی یا خوراکی دارند. با درمان تاخیری، عفونت های کلیه ممکن است منجر به اسکار های کلیه، عملکرد کاهش یافته کلیه و هایپرتانسیون تاخیری شود.

آیا هیچ درمان خاصی برای خون در ادرار در کودکان وجود دارد و آیا محدودیت های فعالیت که باید اعمال شود وجود دارد؟

هماچوری به خودی خود برای کلیه مضر نیست و نیاز به درمان خاصی ندارد. با این حال شرایط خاص مرتبط با هماچوری ممکن است آسیب رسان باشد و نیاز به درمان داشته باشد. برای مثال، سنگ های کلیه نیاز به درمان فوری دارند. بیماری های کلیه که همراه با از دست دادن پروتئین در ادرار هستند ممکن است نیاز به داروهای خاص برای بازدارندگی از دست دادن پروتئین داشته باشند.

در کل، هیچ محدودیت فعالیتی برای بیمارانی که هماچوری دارند، وجود ندارد. هر بیماری که قادر باشد و بخواهد در فعالیت های فیزیکی شرکت کند، اجازه دارد که در حد بی خطری در فعالیت ها شرکت کند.

چه تست های تشخیصی باید برای بررسی بهتر علل مسئله انجام شود؟

تست های تشخیصی تعیین شده توسط پزشک شما برای کودک مبتلا به هماچوری به تعیین منبع خون در ادرار کمک خواهد کرد. تست ادراری در مطب و ارزیابی میکروسکوپی به تعیین این مسئله کمک می کند که آیا منشاء خون از کلیه است یا مثانه. تست های خون به تعیین علت اصلی و شدت بیماری کلیه همراه کمک خواهد کرد. اولتراسونوگرافی کلیه اغلب برای تعیین اندازه و شکل و ساختار کلیه استفاده خواهد شد.

در موارد نادر، بیوپسی کلیه ممکن است برای تعیین علت هماچوری لازم باشد. پزشک شما ممکن است کودک را به نفرولوژیست کودکان (متخصص کلیه) ارجاع دهد که تعیین می کند آیا بیوپسی کلیه لازم است یا خیر.

آیا کودک من از این مشکل رهایی پیدا می کند؟

مدت زمان هماچوری بستگی به علت دقیق آن دارد. در بیشتر موارد هماچوری ناشی از پست استرپتوکوکال گلومرولونفریت، به خودی خود در طی زمان برطرف خواهد شد. با این حال در موارد دیگر بیماری های کلیوی احتمالی شدید تر، هماچوری ممکن است تا زمانی که شرایط التهابی به صورت طبی درمان شود، برطرف نشود. در شرایط خاص، هماچوری ممکن است به صورت مزمن باقی بماند. مهم است که به خاطر داشته باشیم که هماچوری، به خودی خود معمولا برای کودک شما یا کلیه ها مضر نیست.

آیا باید به نفرولوژیست (متخصص کلیه) یا اورولوژیست (متخصص مجاری ادرار) مراجعه کنیم؟

هماچوری که ناشی از بیماری های مثانه است به بهترین شکل توسط اورولوژیست کودکان بررسی می شود در حالی که هماچوری که ناشی از بیماری های کلیه است باید توسط نفرولوژیست کودکان بررسی شود. بیشتر موارد هماچوری در کودکان ناشی از بیماری های کلیه است و به اورولوژیست بزرگسالان ارجاع داده می شود.

کدام علائم در این شرایط نشان می دهد که من باید با پزشک تماس بگیرم؟

ادراری که آشکارا خونی است نشانه بیماری کلیوی شدید تر است و باید توجه پزشکی به آن شود. هر نوع درد در پهلوها یا درد با ادرار، نوعا زمانی که همراه با تب باشد، می تواند سنگ کلیه یا عفونت کلیه را نشان دهد و نیاز به توجه پزشکی فوری دارد. همینطور اگر هماچوری در کودک شما همراه با درد مفصل، درد عضله، جوش، یا تورم صورت، شکم یا پا، باشد، بیماری التهاب سیستمیک ممکن است مرتبط با آن باشد. در این موارد، پزشک کودک شما را به نفرولوژیست ارجاع خواهد داد.

هر چند وقت یک بار شما می خواهید که ادرار را از نظر وجود خون بررسی کنید و چه زمان می خواهید کودک من را دوباره به خاطر این شرایط بررسی کنید؟

تست ادرار در مطب طی هر ویزیت توسط پزشک کودکان یا در صورت ضرورت، نفرولوژیست کودکان انجام خواهد شد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
هماچوری یعنی وجود خون در ادرار. اگر در ادرار خود خون مشاهده می کنید یکی از نشانه های حاد هماچوری است. ولی در بسیاری از موارد با وجود بیماری خونی مشاهده نمیشود.

هماچوری
هماچوری به معنای وجود خون در ادرار می باشد. هما به معنای خون است. به طور معمول خون در ادرار وجود ندارد میزان مشخصی گلبول قرمز در ادرار وجود دارد. این گلبول ها، سلول هایی هستند که اکسیژن را در سرتاسر بدن حمل کرده و به خون رنگ قرمز می بخشند.
وجود خون در ادرار به طور معمول ناشی از نشت گلبول های قرمز از کلیه به درون ادرار است اما با این حال، ممکن است توسط عوامل دیگری نیز ایجاد شود.
اغلب، کودکان مبتلا به هماچوری هیچ گونه علائمی ندارند. در صورتی که مقدار خون زیادی در ادرار وجود داشته باشد، رنگ ادرار می تواند قرمز یا قهوه ای تیره باشد.
در اغلب کودکان، این وضعیت جدی نیست. در برخی کودکان، این وضعیت بیانگر وجود یک مشکل کلیوی در این افراد است و این کودکان ممکن است به درمان ویژه نیاز داشته باشند.

انواع هماچوری
دو نوع هماچوری وجود دارد.
ماکروسکوپیک (قابل دیدن یا شدید):
این نوع هماچوری به این معنی است که می توان خون را در ادرار مشاهده نمود. در این نوع خون به رنگ قرمز یا قهوه ای تیره (رنگی مانند نوشابه) می باشد.
میکروسکوپیک (غیر قابل دیدن):
در این نوع هماچوری، نمی توان خون را در ادرار مشاهده نمود. خون موجود در این ادرار توسط آزمایش ادرار قابل تشخیص است.

علائم هماچوری
اغلب کودکان مبتلا به این بیماری هیچگونه علائمی ندارند و تعداد کودکان مبتلا به هماچوری مشخص نیست. همچنین، وجود خون داخل ادرار قابل دیدن، به ندرت اتفاق می افتد. ولی با این حال علائمی وجود دارد که عبارتند از:
- برخی کودکان به دفعاتی بیش از حد معمول احساس نیاز به دفع ادرار می کنند.
- برخی کودکان همراه با دفع ادرار احساس درد می کنند.
- تعداد بسیار کمی از کودکان، در ناحیه بین لگن و دنده های خود در کمر و دو طرف ستون فقرات (loin area) احساس درد می کنند. این درد هم می تواند به صورت ناگهانی و هم به تدریج به وجود آید.

عوامل بروز هماچوری چیست؟
هماچوری وضعیتی شایع در کودکان بوده و بیش از ۱۰۰ عامل مختلف دارد؛ که مهمترین این عوامل می توانند شامل موارد زیر شوند:
- ناهنجاری های ساختاری در مجاری ادراری
- بیماری های وراثتی
- عدم تعادل مواد معدنی در ادرار
- گلومرونفریت
با این وجود در برخی موارد، هیچ دلیلی برای وجود خون در ادرار پیدا نمی شود. در ادامه به طور مفصل درباره هرکدام توضیحاتی داده می شود.

ناهنجاری های ساختاری
کلیه هایی که حاوی کیست (کیسه های حاوی مایع) بوده و یا دارای انسداد هستند ممکن است هر گونه ای از هماچوری را ایجاد کنند.
در صورتی که یک عامل ساختاری سبب وجود خون در ادرار شود یک آزمایش سونوگرافی از کلیه ها می تواند آن را مشخص کند.

عوامل وراثتی
چندین بیماری مختلف که وراثتی نیز می باشند می توانند سبب هماچوری شوند. این بیماری ها شامل بیماری کلیه پلی کیستیک، سندرم آلپورت، التهاب نفرون ارثی و بیماری چرخه سلول می باشد.

گلومرونفریت
گلومرونفریت یک علت شایع در ایجاد خون در ادرار می باشد که انواع مختلفی دارد. برخی از این انواع خفیف بوده و به صورت خود به خود رفع می شوند در حالی که موارد دیگر شدید تر بوده و نیاز به مصرف دارو دارند.
آزمایش های خون می توانند برخی از انواع گلومرونفریت را نشان دهند؛ اما در برخی موارد ممکن است جهت تشخیص نوع دقیق بیماری به نمونه برداری از کلیه نیاز باشد.

عدم تعادل مواد معدنی در ادرار
سطوح بالای کلسیم در ادرار می تواند سبب هماچوری شود. وجود خون در ادرار هم می تواند بدون درد بوده و هم با درد ناحیه کلیه و یا احساس سوزش هنگام دفع ادرار همراه باشد.
کودکان دارای سطوح بالای کلسیم در ادرار احتمال بیشتری دارد که افرادی با سابقه ابتلا به سنگ کلیه در خانواده خود داشته باشند. کودکانی که به این وضعیت مبتلا هستند در معرض خطر بیشتری جهت ابتلا به سنگ کلیه هستند.
با این وجود کمتر از ۱۰ تا ۱۵ درصد این افراد به سنگ کلیه دچار می شوند. اغلب کودکان مبتلا به هماچوری میکروسکوپیک نیازی به درمان ندارند مگر اینکه به سنگ کلیه دچار شوند.
ضروری است در کودکانی که سطوح بالایی از کلسیم را در ادرار خود دارند، سطح کلسیم در رژیم غذایی کاهش یابد. خطر ابتلا به سنگ کلیه در آینده کمتر از خطر عدم رسوب کافی کلسیم در استخوان های کودکان در حال رشد می باشد.

هماچوری ایدیوپاتیک (علت ناشناخته)
ایدیوپاتیک به این معنی است که هیچ علت خاصی نمی توان برای این نوع هماچوری یافت. هماچوری ایدیوپاتیک می تواند به صورت خانوادگی باشد که به آن هماچوری ایدیوپاتیک وراثتی می گویند.
هنگامی که فرد هیچ سابقه ای از ابتلا به نارسایی کلیوی در خانواده خود نداشته و نتایج آزمایش های دیگر منفی هستند معمولا به هیچ گونه درمانی نیاز ندارد.

برای درمان چه آزمایش هایی باید انجام شوند؟
معاینه و ارزیابی کودک مبتلا به هماچوری به نوع آن (میکروسکوپیک یا شدید)، سابقه اخیر، علائم و معاینه جسمانی کودکی بستگی دارد.
در صورتی که کودک به هماچوری میکروسکوپیک مبتلا می باشد اما هیچ علائمی مانند تب، درد و آسیب تازه نداشته و هیچ پروتئینی نیز در ادرارش موجود نیست، آزمایش ادرار چندین بار در طول مدت یک ماه تکرار می شود تا مداومت وجود خون در ادرار مشخص شود.
علاوه بر این آزمایش به انجام هیچ آزمایش دیگری نیاز نیست. آزمایش کلسیم ادرار نیز می تواند جهت تشخیص افزایش سطح کلسیم در ادرار انجام شود.
در صورتی که هماچوری میکروسکوپیک رفع نشود و کودک به بی علامت بودن و نداشتن پروتئین در ادرار خود ادامه دهد، او هم گام با گذشت زمان تحت پایش قرار خواهد گرفت. در صورت ادامه داشتن هماچوری، کودک ممکن است به متخصص کلیه کودکان ارجاع داده شود.
در صورتی که کودکه مبتلا به هماچوری باشد و علائم عفونت کلیوی یا مثانه را نیز نشان دهد، آزمایش هایی جهت تایید تشخیص انجام خواهند شد. این آزمایش ها معمولا شامل آزمایش کشت ادرار نیز می شود.
در صورتی که کودک به هماچوری مبتلا بوده و علائم او بیانگر ابتلا به سنگ کلیوی باشند، جهت تایید حضور و محل سنگ کلیه یک آزمایش تصویر برداری به وسیله سونوگرافی یا سی تی اسکن انجام می شود.
همچنین جهت سنجش موادی که سبب ایجاد سنگ کلیه می شوند یک نمونه ادرار ۲۴ ساعته از فرد گرفته می شود. در صورتی که کودک اخیرا آسیبی دیده است، ممکن است جهت معاینه کلیه ها، میزنای ها و مثانه یک آزمایش تصویر برداری انجام شود.
در صورتی که در ادرار کودک علاوه بر خون، پروتئین نیز وجود داشته باشد، آزمایش های بیشتری انجام خواهند شد. این آزمایش ها شامل آزمایش خون و ادرار جهت ارزیابی عملکرد کلیوی کودک می باشند.
همچنین، فشار خون کودک نیز مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت؛ زیرا فشار خون بالا در کودکان مبتلا به بیماری های کلیوی شایع است. در صورتی که نتایج آزمایش ها غیرعادی باشند کودک به یک متخصص کلیه در کودکان ارجاع داده می شود.
اعضای خانواده کودک مبتلا به هماچوری مداوم نیز آزمایش خواهند شد. هماچوری ارثی که هیچ گونه اثرات دراز مدتی ندارد شایع ترین علت هماچوری میکروسکوپی پایدار در کودکان می باشد.

درمان
اغلب اوقات، هماچوری نیازی به درمان ندارد. در صورتی که هماچوری یک بار اتفاق افتد نیازی به نگرانی نیست.
افرادی که خون در ادرار خود مشاهده می کنند و علامت دیگری از بیماری ندارند ممکن است به مدت یک سال هر چند ماه نیاز به آزمایش ادرار و معاینه فیزیکی داشته باشند اما پس از آن، این آزمایش ها به صورت سالانه جهت احتیاط انجام می شوند.
در صورتی که علت دیگری غیر از موارد بالا هماچوری را به وجود آورده باشد، پزشکان آن علت را درمان خواهند کرد. برای مثال هماچوری که ناشی از عفونت مجاری ادراری می باشد با مصرف دارو های آنتی بیوتیک درمان می شود.
در صورتی که کودک تحت درمان هماچوری قرار گیرد، پزشک از خانواده او خواهد خواست که آزمایش های متعاقب را انجام داده تا از عاری بودن ادرار از گلبول های قرمز خون اطمینان حاصل شود.