چگونه کودکان را به مطالعه علاقه مند کنیم؟
تأثیر تلویزیون بر تـوانایی خواندن و دیگر مهارت های تحصیلی نه تنها به مـیزان وقت صـرف شـده برای تماشای تلویزیون بلکه به نوع بـرنامه‌ای کـه کودک تماشا می‌کند هم بستگی دارد.
هـر کودک و نوجوان به طور متوسط بین ۲۱ تا ۲۸ ساعت در هفته را صرف تماشای تلویزیون می‌کند. کودکان بیشتر از هر فـعالیت دیـگری، به جز خواب، وقتشان صرف تماشای تلویزیون می‌کنند. تأثیر تلویزیون بر تـوانایی خواندن و دیگر مهارت های تحصیلی نه تنها به مـیزان وقت صـرف شـده برای تماشای تلویزیون بلکه به نوع بـرنامه‌ای کـه کودک تماشا می‌کند هم بستگی دارد.
کودکانی که برنامه های بـه دقـت تهیه شدۀ آموزشی مخصوص سـن خود را بـه طور مـنظم تـماشا مـی‌کنند از مهارت های خواندن بهتری نسبت به کودکانی بـرخوردار هـستند که این برنامه‌ها را به طور نامنظم تماشا می‌کنند. کودکان بین ۳ تا ۵ سـالگی از نـظر رشد مغزی به جهت رشد توانایی زبـانی و دیگر مهارت های شناختی در مـرحله‌ای بـحرانی قرار دارند. احتمال می‌رود میزان تـماشای تـلویزیون بر شبکه‌های عصبی مغز تأثیر گذارد. همچنین میزان جایگزین شدن تماشای تلویزیون به جـای دیـگر فعالیت ها و تبادل کلامی ممکن است رشـد شـناختی اولیـه کودک را تحت تـأثیر قـرار دهد.
الف. کودکان در سال های اولیـه مدرسه
کودکان اگر از طریق خواندن والدین تجاربی در زمینۀ کتب و رسانه‌هاینوشتاری داشته باشند به موفقیت های بـیشتری در مـهارت های اولیه خواندن دست می‌یابند. تلویزیون به دو صـورت کـسب مهارت های اولیـه خـواندن را تـحت تأثیر قرار می‌دهد:
۱- تـسلط بر خواندن تنها از طریق تمرین حاصل می‌شود. بیشترین کودکان پیش از آن که مطالب خواندنی برایشان لذت بخش شـود نیازمند تمرین های مکرر در مورد خواندشان هستند. وقـتی زمـانی تـماشای تـلویزیون جـایگزین زمانی شود کـه کـودکان صرف مهارت خواندنشان می‌کنند،در این صورت کسب مهارت های خواندن به تعویق می‌افتد.
۲- کـودکانی کـه کـارتون ها و برنامه‌های تفریحی بیشتری را تماشا می‌کنند احتمال کمی دارد بـه کـتب و رسـانه‌های نـوشتاری علاقه‌مند شـوند.
ب. تأثیر تلویزیون بر کودکان در سنین بالا
کودکانی که مدت زمان طولانی تلویزیون تماشا می‌کنند به طور مثال ۳ تا ۴ ساعت در روز ضعیف ترین مهارت های خواندن را داشته‌اند. اگر در زمان انجام تکالیف، تلویزیون باز باشد، با توسعه مهارت ها و اطلاعات تداخل می‌کند. تأثیر مخرب الگو های تماشای تلویزیون بر مهارت های خواندن در سال ها پیش از دبستان با افزایش سن کودک و سخت‌تر شدن تکالیف وی بـیشتر مـی‌شود. کودکانی که در سال های پیش‌دبستانی برنامه‌های تلویزیونی حاوی اطلاعات آموزشی را تماشا می‌کنند با افزایش سنشان نیز برنامه‌های حاوی اطلاعات به عنوان مکمل تحصیلی مورد استفاده قرار می‌دهند. کودکانی کـه برنامه‌های سـرگرم کنندۀ تلویزیون را تماشا می‌کردند با افزایش سنشان نیز برنامه‌های حاوی اطلاعات را کمتر تماشا کرده و بیشتر تمایل به استفاده از تلویزیون برای سرگرمی و گذراندن اوقات فراغت نـشان مـی‌دادند.
راه‌حل های پیشنهادی
۱- کل مدت تـماشای تـلویزیون باید به یک یا حداکثر دو ساعت در روز محدود گردد.
۲- برنامه‌های تلویزیون باید مطابق با سن کودک و ماهیت های مسالمت‌آمیز و تقویت کنندۀ زبان و مهارت های اجتماعی باشد.
۳- والدیـن بـاید عادت سالم تماشای تـلویزیون را در سـال های پیش‌دبستانی در کودکان ایجاد کنند. تماشای تلویزیون کودکان باید به دقت به برنامه‌های هدفمند وآموزشی محدود گردد.
۴- برای تقویت مهارت های خواندن کودک بهتر است والدین وی را بیشتر در تماس باکتاب قرار دهند. بیشتر بـرایش کـتاب بخوانند و در این راستا فرصت تمرین خواندن را با محدود کردن وقت تماشای تلویزیون فراهم آورند.
۵- ترتیبی اتخاذ کنند که کودک تکالیف مدرسه‌ای را به همراه تماشای تلویزیون انجام ندهد.
نکاتی اساسی در مورد آموزش کـتابخوانی بـه کودکان
کـارهای خاصی را برای آماده‌سازی کودک جهت موفقیت در امر کتابخوانی باید انجام داد. ابتدا باید کتاب های داستانی متنوعی را تهیه کرد سـپس باید در امرخواندن کتاب استمرار ورزید، صبور بود و منتظر تأثیر معجزه‌آسای آن شـد.
کار را بـاید از چـند ماهگی شروع کرد؟
نوزاد چند ماهه می‌تواند به تصاویر نگاه کند، به صدای شما گوش کند و به اشیاء روی صـفحات مـقوایی اشاره کند. کودک را می‌توان با اشاره به تصاویر راهنمایی کرد و نام اشیاء مختلف را گـفت. بـا جـلب توجه به تصاویر و هماهنگی کلمات با تصاویر به همراه اشیاء در دنیای واقعی کودک به اهمیت زبـان پی می‌برد. کودکان پیش از آنکه متوجه کلمات چاپ شده بشوند یاد می‌گیرند که صداهای یـک زبان را دوست داشته بـاشند. خـواندن کتاب با صدای بلند برای کوکان قوۀ تخیل آن ها را تحریک کرده و به فهم آن ها از دنیا وسعت می‌بخشد.
خواندن کتاب به کودکان کمک می‌کند مهارت های شنیداری و گفتاری را وسعت بخشند. این کار آن ها را بـرای فهم کلمات نوشتاری آماده می‌کند. وقتی وزن و آهنگ یک زبان بخشی از زندگی کودک می‌شود، یادگیری کتابخوانی همانند یادگیری راه رفتن و صحبت کردن برای کودک امری طبیعی جلوه خواهد کرد. حتی بعد از آنکه کودکان یـاد گـرفتند که خودشان کتاب بخوانند باز حائز اهمیت است که هنوز هم به همراه کودک و با کودک کتاب خوانده شود. با خواندن کتابهایی که مورد علاقه کودک است اما فراتر از میزان قدرت خـواندن اوست می‌توان قدرت فهم کودک را افزایش داده و انگیزه‌ای برای بهتر شدن مهارت ها فراهم آورد.
چگونه می‌توان لذت بردن از خواندن کتاب را برای کودکان تبلیغ کرد؟
هدف ایجاد انگیزه در کودکان برای تمایل به خواندن کتاب اسـت بـه گونه ای که به طور مستقل کتاب بخوانند و در کار کتابخوانی ماهر شوند. این امر زمانی تحقق می‌یابد که کودکان از خواندن کتاب لذت ببرند. آنچه والدین برای این کار می‌توانند انجام دهند خواندن کتاب، خـواندن داسـتان ها و اشـعار معروف برای کودکان است. مـی‌توان بـه کـودک کمک کرد تا ابزار مورد نیاز خود را پیدا کند. دسترسی به اطلاعات از طریق واژگان چاپ شده یک ضرورت است. دانش توانایی اسـت و کـتاب ها پر از مـقوله‌های دانش هستند. اما مهارت خواندن چیزی بیش از ابـزار عـلمی است. از طریق کتاب ها می‌توان مغز را غنی ساخت.
با کمک به کودک می‌توان ارتباط مادام العمری بین او و واژگان چاپ شده ایجاد کـرد. بـدین تـرتیب همین کودک وقتی بزرگ شد تا تبدیل به فردی مـی‌شود که به طور مستمر و به آسانی به جهت شغلش یا کسب دانش و یا لذت بردن از مطالعه، کتاب می‌خواند. بـین سـنین ۴ تـا ۷ سالگی بیشتر کودکان کلمات روی صفحۀ کاغذ را تشخیص می‌دهند. اما طولی نـمی‌کشد کـه آن لحظه طلایی فرا می‌رسد که کودک کتاب را در دستش می‌گیرد و به رمزگشایی راز کلمات نوشتاری پی می‌برد.
والدین چـیزهایی را مـی‌توانند بـه کودک بدهند که کلاس درس نمی‌تواند.دیده شده کودکانی که والدین برایشان کتاب مـی‌خوانند، در بـزرگسالی کـتاب را دوستدارند. پس از گذشت سال ها این کودکان از قدرت حافظۀ خوبی برخوردار بوده‌اند. آنان داستان هایی را به یـاد داشـتند کـه موجب خنده شان شده و داستان هایی را به خاطر می‌آورند که موجب گریه‌شان شده است. والدین در کمک و یـاری کـودکان به لذت بردن از خواندن و درک ارزش خواندن در موقعیت خاصی قرار دارند. آنان می‌توانند این کار را از طـریق خـواندن کـتاب با صدای بلند، ارائه مثال ها و انجام فعالیت هایی از این قبیل به انجام رسانند.
خواندن کتاب بـه هـمراه کودک
چگونه والدین می‌توانند به کودک در خواندن کتاب کمک کنند؟ فعالیت ها و ایده‌هایی وجود دارند کـه مـی‌توانند بـه پدر یا مادر در غنی‌سازی اوقات ارزشمند کودکان کمک کنند. کودکان وقتی کتاب خوان می‌شوند که والدین برایشان کـتاب بخوانند. مـسئله به همین سادگیست. انجام این کار خیلی ساده و لذت بخش است. با کـمی مـمارست مـی‌توان بهترین خاطرات دوران کودکی را برای کودک رقم زد. بهترین کار این است که کار با کودک را هـرچه زودتـر شـروع کرده و مرتبا کتاب خواند. اما هیچوقت دیر نیست. می‌توان از همین امروز شـروع کـرد. بویژه فعالیت های زیر درمورد کودکانی که در سطح پیش دبستانی هستند مفید است و یا آن هایی که کتابخوان های مبتدی هـستند. هـیچ سنی برای شروع دیر نیست. در مورد کودکان کم سن و سال باید توجه داشـت کـه کار خواندن کتاب کاری فیزیکی و نیز ذهـنی اسـت کـه نیازمند هماهنگی دست و چشم است. از این‌رو، به هـنگام خـواندن باید به روش زیر در مشارکت کودک کوشید:
۱- به اشیاء موجود در تصاویر اشاره کرد.
۲- واژگـان را بـا انگشت دنبال کرد و بدین تـرتیب کـودک می‌فهمد کـلمات روی صـفحه در زبـان فارسی از راست به چپ حرکت مـی‌کنند.
۳- از کـودک خواست که در ورق زدن کمک کند تا بیاموزد که صفحات از چپ به راست بـرگردانده مـی‌شوند.
چگونه دنبال کتاب مناسب کودک بگردیم؟
کـتاب های مناسب به برداشت های اولیـه کـودک از دنیای کتابخوانی شکل خواهد بخشید. بـه مـنظور یافتن کتاب های مناسب می‌باید به شیوه های زیر عمل کرد:
۱- باید از دوستان، همسایگان و مـعلمان خـواست که کتاب های مناسب معرفی کـنند.
۲- والدیـن بـاید به یکی از کـتابخانه‌های عـمومی محلی رفته و در حداقل زمـان مـمکن کارت عضویت کودک در کتابخانه تهیه کنند و از کتابدار بخواهند که در انتخاب کتاب مناسب به آن ها کمک کـند.
۳- بـعضی از مجلات و روزنامه‌ها بخشی را به مرور کـتاب های کـودکان که گاها جـایزه کتاب کـودک هم به آن ها تـعلق گرفته، می‌پردازند و خواندن آن ها را توصیه می‌کنند. بررسی این بخش از روزنامه‌ها و مجلات می‌تواند مفید باشد.
۴- اگـر والدیـن و کودک از خواندن کتابی لذت نمی‌برند بهتر اسـت آن را کـنار گـذاشته و یـکی دیـگر را انتخاب کنند.
بـاید بـه خاطر داشت سطح خواندن و سطح شنیداری کودک با هم متفاوتند. وقتی والدین کتاب های آسان را برای کـودک مـی‌خوانند طـولی نمی‌کشد که کودک به همراه آن ها شروع بـه خـواندن مـی‌کند. وقـتی کـه کـتاب های سطح پیشرفته را می‌خوانند عشق و علاقه به داستان ها را در کودک القاء کرده به وی انگیزه می‌بخشند تا در طول عمرش مطالعه برایش عادت شود.
منبع:
کودک پرس
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼