چربی خون بالا در کودکان، کلسترول چیست؟

اکثر افراد تصور می‌کنند بالا رفتن کلسترول خون تنها مختص به افرادی است که سن بالایی دارند. به همین دلیل، خیلی از والدین نسبت به چربی خون فرزند خود حساسیتی نشان نمی‌دهند. اما چربی خون می‌تواند در سنین کودکی نیز افزایش یابد و سلامت فرد را به خطر بیندازد. اتفاقا تحقیقات بسیاری نشان می‌دهند ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته مغزی در بزرگسالی ریشه در کودکی افراد دارد. مشکلات مربوط به کلسترول معمولا تا سال‌ها مخفی باقی می‌مانند به همین دلیل پی بردن به بالا بودن کلسترول خون کودک با توجه به سلامت عمومی او کار دشواری است. اما لازم است میزان چربی خون کودکان هر چند وقت یکبار اندازه گیری شود، خصوصا اگر ابتلا به چربی خون بالا و سایر بیماری‌های قلبی در خانواده امری شایع است. پی بردن به میزان کلسترول خون کودک می‌تواند به شما و پزشک متخصص کمک کند اقدامات لازم جهت کاهش آن را در پیش گیرید و بدین ترتیب احتمال به خطر افتادن سلامتی کودک در آینده را کاهش دهید.

کلسترول چیست؟

کلسترول نوعی ماده مومی شکل است که توسط کبد تولید می‌شود. این ماده نوعی چربی محسوب می‌شود که برای تولید غشای سلولی و برخی انواع هورمون‌ها ضروری است. اگر شما از این به بعد هیچ گاه مواد غذایی چرب مانند بستنی یا چیز برگر مصرف نکنید، بدن شما با مشکلی مواجه نخواهد شد زیرا کبد به طور طبیعی مقدار کافی کلسترول برای رفع نیاز بدن تولید می‌کند. در واقع کبد روزانه حدود 1000 میلی‌گرم کلسترول تولید می‌کند. میزان مابقی از طریق مواد غذایی وارد بدن ما می‌شود. در حالیکه میوه‌ها، سبزیجات و غلات هیچ کلسترولی ندارد، مواد غذایی حیوانی دارای مقادیر زیادی کلسترول هستند مانند : زرده تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت سفید، غذاهای دریایی و لبنیات (از جمله شیر، پنیر و بستنی).

کلسترول خوب در مقابل کلسترول بد

کلسترول به تنهایی در بدن حرکت نمی‌کند. حتما باید با یک پروتئین ترکیب شود تا بتواند از طریق خون در نقاط مختلف بدن به حرکت درآید. ترکیب کلسترول و پروتئین، لیپو پروتئین نام دارد.

لیپوپروتئین‌ها دو نوع هستند: لیپو پروتئین‌های کم تراکم (LDL) و لیپو پروتئین‌های پر تراکم (HDL). اکثر ما با این دو نوع لیپو پروتئین آشنایی داریم و حداقل نام آنها را شنیده‌ایم.

لیپو پروتئین‌های کم تراکم (LDL)، «کلسترول‌های بد» محسوب می‌شوند. وجود بیش از حد LDL در خون موجب تجمع آن بر دیواره سرخرگ‌ها شده و در نهایت به سکته قلبی یا مغزی می‌انجامد. این تجمع باعث تشکیل نوعی پلاک می‌شود. این پلاک یک ماده سخت و غلیظ و علت اصلی سفت، باریک و مسدود شدن رگ‌ها است. افزایش پلاک در خون، احتمال ایجاد لخته‌های خونی را نیز افزایش می‌دهد. اگر لخته خونی یک رگ باریک را مسدود کند، فرد دچار سکته قلبی یا مغزی می‌شود. سخت شدن سرخرگ‌ها همچنین جریان خون به اندام‌های اصلی از جمله کلیه‌ها و روده‌ها را با مشکل مواجه می‌سازد.

لیپو پروتئین‌های پر تراکم، یا «کلسترول‌های خوب»، کلسترول را از سرخرگ‌ها دور می‌کند و به کبد بر می‌گرداند. در کبد، این لیپو پروتئین‌ها فراوری شده و از بدن خارج می‌شود. این لیپو پروتئین‌ها حتی می‌توانند در کاهش پلاک‌های موجود موثر باشند. در حالیکه افزایش LDL در خون احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و انواع سکته‌ها را افزایش می‌دهد، HDL می‌تواند از سیستم گردش خون محافظت کند.

افزایش کلسترول سه علت عمده دارد:

تغذیه: تغذیه ناسالم، خصوصا برنامه غذایی سرشار از چربی‌های اشباع شده و ترانس (روغن جامد)، در افزایش کلسترول نقش به سزایی دارد.

وراثت: داشتن والدین یا فردی در خانواده با کلسترول بالا احتمال افزایش کلسترول را بیشتر می‌کند.

چاقی: چاقی که خود نتیجه تغذیه نامناسب و فعالیت کم است، در افزایش کلسترول نقش به سزایی دارد.

با توجه به علل مذکور، داشتن رژیم غذایی مناسب و اصلاح الگوی زندگی یکی از بهترین و موثرترین راه‌های کاهش چربی خون است. معمولا وقتی از اصلاح الگوی غذایی صحبت می‌شود، والدین به فکر کاهش چربی دریافتی توسط فرزندشان می‌افتند. هرچند چربی دریافتی باید کاهش یابد، اما لازم است مصرف برخی دیگر از مواد غذایی نیز افزایش یابد. توجه داشته باشید که پزشکان معتقدند چربی از رژیم غذایی کودکان زیر دو سال نباید حذف شود. سرعت رشد در این سال‌ها نیازمند کالری و چربی بیشتر است.

برای کمک به کاهش کلسترول، میوه، سبزیجات و غلات کامل را در برنامه غذایی فرزندتان افزایش دهید. این مواد غذایی حاوی فیبر محلول هستند. این نوع فیبر جذب کلسترول و چربی در خون را کاهش می‌دهد. همچنین حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی است که می‌تواند در مبارزه با بیماری‌ها و بهبود روند رشد کودک موثر باشد. چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس میزان کلسترول خون را افزایش می‌دهند. میزان مصرف چربی‌های اشباع شده باید محدود شود و چربی‌های ترانس باید به طور کلی حذف شوند یا میزان آنها شدیدا کاهش یابد. چربی‌های اشباع شده معمولا در مواد غذایی حیوانی وجود دارد. برای کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده بهتر است از لبنیات و گوشت کم چرب استفاده شود. همچنین مصرف ماهی نظیر ماهی سالمون افزایش یابد. جدا کردن پوست مرغ پیش از مصرف آن نیز توصیه می‌شود. همچنین بهتر است از پروتئین‌های گیاهی، نظیر سویا و حبوبات بیشتر استفاده شود. چربی‌های ترانس نیز در هر غذایی که از روغن‌های هیدروژنه یا نیمه هیدروژنه تهیه شده باشد وجود دارد. برخی مواد غذایی دارای چربی‌های ترانس عبارتند از:کره قالبی، تمام انواع شیرینی جات، بیسکویت، چیپس و سیب زمینی سرخ کرده. برای حذف چربی‌های ترانس از رژیم غذایی کودک، قبل از مصرف هر ماده غذایی، اطلاعات مندرج بر آن را بخوانید. همچنین توصیه می‌شود کودکان از میوه‌ها و سبزیجات تازه به عنوان میان وعده استفاده کنند و استفاده از شیرینی‌جات به شدت کاهش یابد. همچنین مصرف غذاهای آماده و فست فود باید تا حد امکان محدود شود. اگر قصد صرف غذا در خارج از منزل را دارید، بهتر است حتما بخش عمده‌ای از سفارش شما را سبزیجات، مانند سالاد، تشکیل دهد. همچنین سعی کنید همیشه گوشت سفید را به گوشت قرمز ترجیح دهید. همچنین اجازه ندهید فرزندتان در کنار سالاد از سس‌های پرچرب استفاده کند.