بلوغ زودرس در کودکان، راه تشخیص به موقع

بلوغ به خودی خود، خانواده‌ها را نگران می‌کند، بحران بلوغ، آشفتگی‌های بلوغ، بی‌نظمی‌ها، مشکلات خواب،‌ مشکلات اشتها، بدقلقی‌ها و ... همه و همه برای این که خانواده‌ها با شنیدن کلمه بلوغ نگران شوند کافی است. اما در مواردی، اوضاع از حد معمول نگران‌کننده‌تر هم ‌‌‌می‌شود. گاهی، علائم بلوغ خیلی زودتر از آن‌چه باید سروکله‌شان پیدا می‌شود. البته، بلوغ زودهنگام که بلوغ زودرس خوانده می‌شود، یک بلوغ واقعی و تمام‌عیار نیست. یعنی موضوع فقط این نیست که کودک،‌ در مراحل رشدش، با سرعتی بیشتر از بقیه جلو می‌رود، بلکه بیشتر در سنی که انتظارش را ندارید، با مسایلی مواجه می‌شود که نه خودش، نه دنیایی که در آن زندگی می‌کند، برای‌ آن‌ها آماده نیست. به همین دلیل، هم جسم و روانش آسیب می‌بیند، هم از اجتماع دور می‌ماند و رشد اجتماعی طبیی نخواهد داشت و هم، در معرض خطرهایی قرار می‌گیرد که شاید از عهده‌شان برنیاید.

بلوغ زودرس چیست؟
بلوغ طبیعی، دوره‌ای است که در آن، صفاتی که به اصطلاح صفات ثانویه جنسی نامیده می‌شوند، خودشان را نشان می‌دهند و فرد توان باروری پیدا می‌کند. اغلب این صفات را تغییرات فیزیکی تشکیل می‌دهند که نتیجه‌ مستقیم یا غیرمستقیم بلوغ غده هیپوتالاموس در دستگاه عصبی مرکزی، تحریک اعضای جنسی و ترشح هورمون‌های جنسی هستند. این تغییرات به یک‌باره اتفاق نمی‌افتند و طی چند سال خودشان را نشان می‌دهند. پس چه‌طور می‌گوییم که بلوغ در فردی، زودتر از موقع اتفاق افتاده؟ برای بلوغ زودرس، زمان مشخصی تعریف شده است؛ ظاهر شدن علائم بلوغ‌ فیزیکی و هورمونی زیر 8 سال در دختران و زیر 9 سال در پسران مهم‌ترین ویژگی بلوغ زودرس به شمار می‌رود. البته، این روزها با پیشرفت‌هایی که در زندگی شهری صورت گرفته و با توجه به تغییرات زندگی اجتماعی، این سن‌ها در دختران و پسران گاهی ممکن است کم‌تر هم بشود. نکته مهم این است که این سنین، در مورد شروع بلوغ گفته شده است چون، همان‌طور که گفته شد، بلوغ دوره‌ای چند ساله دارد.

بلوغ زودرس از 2 جنبه اهمیت زیادی دارد؛
اول، علت ایجاد کننده بلوغ زودرس است که پزشک متخصص با انجام آزمایش‌های لازم و پیگیری‌های منظم و دقیق، طی مدت لازم، می‌تواند علت‌های احتمالی را تشخیص دهد. شناسایی علت، به پیدا کردن راه چاره و پیشگیری از مضرات بلوغ زودرس کمک خواهد کرد.
دوم، اثر بلوغ زودرس بر رشد جسمانی و روانی کودک است‌. ‌کودکانی که زودتر از موقع وارد دوره بلوغ می‌شوند، بدون آمادگی‌های لازم، در برابر استرس‌های دوره نو‌جوانی قرار می‌گیرند، در شرایطی که حتی نمی‌دانند با آن‌ها چه کار باید بکنند. آن‌ها از نظر جسمانی،‌ ‌تظاهرات بلوغ را در خود دارند ولی تجربه، توانمندی‌ها و اطلاعات کافی ندارند. حتی ‌ممکن است دچار وحشت و مشکلات روحی هم بشوند.

هرزودهنگامی، زودرس نیست
البته نباید بلوغ تدریجی فرزندان را با بلوغ زودرس اشتباه گرفت. درست است که والدین باید نسبت به تغییرات جسمی و روحی فرزندان خود حساس و دقیق باشند، اما نباید هر تغییری را نشانه بلوغ زودرس قلمداد کنند و نگران شوند. به گفته متخصصین، بلوغ زودرس به مواردی گفته می‌شود که اغلب علائم اولیه و ثانویه بلوغ در سنین پایین ظاهر شوند و بروز یک یا ۲ تغییر، نشانه این نوع بلوغ در فرزندان نیست.

تشخیص به موقع، مسئله را حل می‌کند
تشخیص بموقع و اقدام سریع درمانی اغلب کمک زیادی به رفع مشکل بیمار می‌کند. بروز علایم ثانویه جنسی به طور زودرس یکی از علایم مهم است. یکی از این علایم پرمویی و رویش زودرس موهای زیر بغل و ناحیه زهار است. حتی گاهی رویش مو در صورت هشداردهنده است. اگر چنانچه اعضای تناسلی خارجی دختری مبهم باشد و در تشخیص مذکر و مؤنث بودن او تردید وجود دارد در اسرع وقت باید به پزشک مراجعه شود.
باید در نظر داشت که شواهدی از علایم کم کاری تیروئید و سابقه مصرف داروهای حاوی استروژن عواملی هستند که منجر به بلوغ زودرس کاذب می شوند. رشد نامتناسب و یا متوقف شده طولی استخوان‌ها هم مهم است. همچنین سردردهایی که با تغییرات جنسی زودرس همراهند از اهمیت خاصی برخوردارند. وجود ناراحتی گوارشی همراه مثل پولیپ‌های روده نیز در چنین مواردی قابل توجه‌اند. حتی در مواردی وجود برخی تغییرات مخاطی و تغییر رنگ مخاط و پوست و لکه های شیر قهوه ای پوستی ممکن است در تشخیص بیماری مؤثر باشد. گاهی نیز با وجود ترشح شیر از سینه به طور زودرس یا «گالاکتوره» باید به فکر بلوغ زودرس جنسی باشیم. در کنار علایم جسمانی بلوغ زودرس، آنچه نباید از آن غافل شویم، علایم عصبی و روانی است. اضطراب و افسردگی ممکن است در اثر بروز عدم تعادل هورمونی و یا ناشی از اختلال در هویت جنسی ایجاد شوند؛ بنابراین تشخیص بموقع و درمان سریع و مناسب در پیشگیری از بیماری اعصاب و روان و حفظ بهداشت روانی به طور نسبی مؤثر است.