اسکیزوفرنیا چیست؟

اسکیزوفرنیای دوران کودکی یک اختلال شدید روانی‌ست که در آن طفل واقعیت‌ها را درست درک نکرده و سوء تعبیر می‌کند. دراین بیماری، تفکر، شناخت، رفتار و پاسخ‌های احساسی وعاطفی کودک دچار اختلال شده و با عوارضی از قبیل توهمات و هذیانات همراه می‌باشد. شکایات و علائم اسکیزوفرنیا می‌توانند از یک کودک تا کودک دیگر متفاوت باشند، اما به صورت کُل این اختلال توانایی‌های کودک را محدود می‎سازد.

اسکیزوفرنیای دوران کودکی اساسا همان اسکیزوفرنیای دورۀ جوانی است که در سنین پایین شروع شده و بیشتر از همه رفتارها و رشد کودک را آسیب می‌زند، و این بدین معناست که باید به موقع تشخیص شده و درمان شود تا حتی‌الامکان از مشکلات اجتماعی و آموزشی بعدی پیش‎گیری شود.

علائم عمدۀ این اختلال عبارت اند از

توهم (شنیدن، دیدن، یا حس کردن چیزهایی که وجود ندارند)، هذیان، تفکر آشفته، رفتارهای نابهنجار و یا وجود علائمی که به آن‌ها "علائم منفی" می‌گویند، مانند گوشه‌گیری و بی‌تفاوتی اجتماعی.

شکایات و نشانه‌های اسکیزوفرنیا با شروع در کودکی از نظر کیفی مشابه بزرگسالان است، ولی از نظر کمّی، تفاوت‌هایی وجود دارند. مثلا هذیان‌های سیستماتیک پارانوئید در خردسالان کمتر از بزرگسالان است. شایع‌ترین توهمات در ابتدا شنوایی و سپس بینایی است. در نظر باید داشت که توهم الزاما نشان‌دهندۀ اسکیزوفرنیا نیست و در برخی موارد در کودکان سالم نیز دیده می‌شود.

هذیان‌های گزند و آسیب و هذیان‌های جسمی شایع‌ترین هذیان‌ها در این نوع اسکیزوفرنیا می‌باشند. با افزایش سن هذیان‌ها پیچیده‌تر می‌شوند.

علائم منفی عبارت اند از: کاهش عاطفه، فقردر کلام یا فقر در محتوای کلام، فقدان بهداشت و آراستگی، فقدان انگیزش، نبودِ احساس لذت، گوشه‌گیری و انزوا.

شروع اسکیزوفرنیا در اطفال معمولا تدریجی بوده و شروع حاد و ناگهانی آن معمولا نادر می‌باشد و قبل از بلوغ حداقل شامل دو‌ تا از علائم زیر است: توهمات، هذیان‌ها، انزوای شدید به مدت حداقل یک ماه، تکلم و رفتار آشفته، اختلالات تحصیلی و اجتماعی.

معیارهای تشخیص اسکیزوفرنیا در اطفال مشابه بزرگسالان است، با تفاوت این‌که کودکان به جای این‌که پسرفت در عملکرد اجتماعی و تحصیلی شان داشته باشند، از رسیدن به سطوح مورد انتظار باز می‌مانند.

علایم ابتدایی در اسکیزوفرنیای دوران کودکی

علایم ابتدایی ممکن است شامل اختلال در مراحل رشد کودک باشند، مانند: تأخیر در یادگیری زبان، تأخیر در خزیدن و سپس راه رفتن، و سایر رفتارهای نابهنجار مانند تکان خوردن غیر طبیعی.

متوجه باید بود که برخی از این علایم در کودکانی که آتیزم دارند نیز به مشاهده می‌رسند. به همین دلیل مهم است تا تشخیص تفریقی انجام شود.

شکایات در نوجوان مصاب اسکیزوفرنیا مشابه شکایات اسکیزوفرنیای افراد بالغ است، اما تشخیص آن معمولا دشوار است. دلیل اش این است که شکایات اسکیزوفرنیا با تغییرات روانی و رفتاری دوران نوجوانی اشتباه گرفته می‌شود. این تغییرات رفتاری و روانی شامل: گوشه‌گیری و انزوا از اعضای خانواده و رفقا و دوستان، پایین آمدن درجه در مکتب، تشوش خواب، مخرش بودن و بی‌حوصلگی، مزاج افسرده، و فقدان تحرک و رفتارهای غیرمعمول. این شکایات در نوجوان عادی پس از دورۀ شور و هیجان جوانی به شکل طبیعی و بدون مداخلۀ خاصی برطرف می‌شود. اما این حالت در نوجوان اسکیزوفرینیک پایدار مانده و شدت آن بیشتر می‌گردد. در اسکیزوفرنیای نوجوانی هذیانات معمولا کمتر است، در حالی‌که توهمات بصری/دیداری بیشتر تجربه می‌شوند.

شکایات و نشانه‌های موخر در اسکیزوفرنیای کودکی

- توهم: توهمات می‌توانند از هر نوعی باشند، اما بیشترنوع بصری و شنوایی در کودکان معمول است. کودک ممکن است صدای چند نفر را بشنود که اشارات انتقادی نسبت به او ابراز می‌کنند، یا ممکن است ماهیت آمرانه داشته باشند که به او دستور خودصدمه‌رسانی می‌دهند.

توهمات بینایی را تعدادی از اطفال اسکیزوفرنیک تجربه می‌کنند. این توهمات معمولا ماهیت ترسناک دارند و کودک ممکن است چهره‌های هولناک و موجودات عجیب را ببیند.

- هذیان: هذیانات می‌توانند از نوع اذیت و آزار باشند یا این‌که طفل باور داشته باشد که کدام حادثه رخ می‌دهد، یا این‌که بخشی از وجودش درست کار نمی‌کند، و موارد مشابه دیگر.

- اختلال تفکر: افکار آشفته که از گفتار کودک آشکار می‌شود؛ تشوّش در برقرار کردن ارتباط با اطرافیان، جواب دادن بی‌ارتباط به سوالات، اضافه نمودن کلمات اضافی و بی‌ارتباط در گفتار و "سالاد گفتار".

- اختلال رفتاری-حرکی: این تشوّش با مقاومت کردن در برابر هدایت والدین یا معلمین، گرفتن وضعیت‌های عجیب، فقدان واکنش و حرکات متواتر (کاتاتونیا) در نزد کودک آشکار می‌شود.

- شکایات منفی: شکایات منفی با کاهش یا فقدان توانمندی‌های فعالیت‌های بهنجار و عادی کودک مانند فقدان هیجان وعواطف، از دست دادن تماس چشمی، گفتار سطحی، کم‌حرفی، عدم توجه به حفظ الصحه و بهداشت، از دست دادن علاقه به بازی‌های کودکانه، وانزوا و گوشه‌گیری آشکار می‌شوند. همچنان عواطف کُند و نامتناسب معمولا در کودکان اسکیزوفرنیک مشاهده می‌شوند.

کودکان اسکیزوفرنیک ممکن است بدون دلیل مشخصی، به شکل نامناسبی بخندند یا بگریند.

هرگاه اسکیزوفرنیا در ابتدای دوران کودکی روی دهد، ممکن است به خاطر مغشوش بودن شکایات، به مشکل تشخیص داده شود و اکثرا با مراحل رشد اشتباه گرفته شود. شکایات به تدریج تاسس می‌کنند و با پیشرفت سن واضح‌ترو شدیدتر می‌شوند و ممکن است در این مسیر،علایم تیپک سایکوز یا جنون تاسس کند و کودک توهم، هذیان، تشوش افکار، و عدم انسجام در گفتار را تبارز دهد.

زمانی‌که افکار به شکل فزاینده ی بی‌ارتباطی می‌شوند و از واقعیت موجود، جدا می‌شوند، کودک نیاز به این پیدا می‌کند تا بستری گردیده و تحت درمان با ادویه‌ی مناسب قرار گیرد.

تشخیص تفریقی کودکان مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و کودکان مبتلا به اسکیزوفرنیا مهم است چون با هم شباهت‌های زیادی دارند. عاطفۀ کُند، مردم‌گریزی، تفکرات عجیب و رفتارهای نامتعارف ممکن است در هر گروه مشاهده شوند. در اسکیزوفرنیا علائم سایکوتیک آشکار، مانند توهمات، هذیان‌ها، و بی‌ربطی در گفتار باید در مقطعی از این اختلال وجود داشته باشد، که وجود آنها اختلال شخصیت اسکیزوتایپی را رد می‌کند. توهمات به تنهایی زمینه‌ی از اسکیزوفرنیا نیستند و برای این که مشخص شود که بیمار، اسکیزوفرنیا دارد، باید پسرفت در عملکرد یا ناتوانی در رسیدن به سطح رشد مورد انتظار نیز در او دیده شود.

هم‌چنان توهمات شنوایی و بینایی در کودکانی که به استرس‌های روانی اجتماعی شدید، مانند جدایی از والدین مواجه شده اند و هم کودکانی که تغییر و یا فقدان و و از دست دادن عزیزان را تجربه کرده اند، می‌تواند به عنوان پدیده‌ای غیرسایکوتیک مطرح باشد. این را باید در تشخیص تفریقی در نظر داشت.

درمان

تداوی اسکیزوفرنیای دوران کودکی شامل رویکردی چند وجهی است. ادویه ضد جنون را می‌توان تجویز کرد و ممکن است مفید واقع شوند؛ گرچه تأثیر آن در برخی مریضان ناچیز یا حتی منفی است. در کنار خانواده درمانی و جلسات حمایتی برای اعضای خانواده، فراهم کردن فرصت‌های آموزشی مناسب برای کودک نیز مهم است. اهمیت آن در این است که نقص در مهارت‌های اجتماعی، نقص توجه و مشکلات تحصیلی غالباً با اسکیزوفرنی دوران کودکی همراه اند و توجه به این چالش‌ها برای کودک، کمک‌کننده است.