درمان کودکان اوتیسمی، امیدی هست؟

درگذشته فقدان درک صحیح درباره ی اختلال اوتیسم منجربه این شدکه کودکانی با نشانگان اوتیسم در دسته ی کودکان آسیب دیده از لحاظ عاطفی و یا کودکان عقب مانده ی ذهنی قرار میگرفتند. جامعه ی پزشکی بر این تصور بود که کودکانی که مبتلا به اوتیسم هستند درحقیقت به نوعی اسکیزوفرنی دچار هستند . بسیاری از والدین دچار عذاب وجدان شدیدی شده و خود را در خصوص ابتلای کودکشان به اوتیسم مقصر بدانند. طی سالهای دهه ۱۹۶۰ بود که درک مردم از واژه ی اوتیسم و علامتها و نشانه های این بیماری و همچنین روشهای مقابله و درمانی آن دقیقتر شد .اوتیسم نوعی اختلال رشدی است که با رفتارهای ارتباطی ، کلامی غیر طبیعی مشخص می شود . علائم این اختلال در سال های اول عمر بروز می کندو علت اصلی آن ناشناخته است. این اختلال در پسران شایع تر از دختران است. وضعیت اقتصادی ، اجتماعی ، سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز اوتیسم ندارد. این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت های ارتباطی تأثیر می گذارد.
کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم در ارتباطات کلامی و غیر کلامی ، تعاملات اجتماعی و فعالیت های مربوط به بازی، مشکل دارند. این اختلال ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می سازد . در بعضی موارد رفتارهای خود آزارانه و پرخاشگری نیز دیده می شود.
در این افراد حرکات تکراری ( دست زدن ، پریدن ) پاسخ های غیر معمول به افراد ، دلبستگی به اشیا و یا مقاومت در مقابل تغییر نیز دیده می شود و ممکن است در حواس پنجگانه ( بینایی ، شنوایی ، لامسه ، بویایی و چشایی )نیز حساسیت های غیر معمول نشان دهند. هسته مرکزی اختلال در اوتیسم ، اختلال در ارتباط است.

اوتیسم، عقب‌ماندگی ذهنی نیست!
امروزه در عصری زندگی می‌کنیم که تعاملات و روابط اجتماعی اهمیت بسیاری پیدا کرده است و زندگی در تنهایی و انزوا، بدون برقراری ارتباط با دیگران تقریباً غیرممکن است. اما بیماری اوتیسم باعث اختلال در ارتباطات اجتماعی و تعامل آن‌ها با دیگران می‌شود. کودکانی که به این بیماری دچار می‌شوند از جامعه کناره‌گیری نمی‌کنند بلکه از ابتدا هرگز به طور کامل به جامعه وارد نمی‌شوند ولی می‌توان با استفاده از شناخت به موقع و روش‌ درمانی مناسب، آن‌ها را وارد اجتماع کرد. اوتیسم یا «درخودماندگی» نام نوعی اختلال رشدی است که در کودکان ایجاد می‌شود. هسته‌ی مرکزی اختلال اوتیسم، اختلال در برقراری ارتباط با دیگران است. کودکان اوتیسمی معمولاً در تقابل‌های اجتماعی و رفتارهای هیجانی خود در مواجهه با اطرافیان دچار مشکل هستند به طوری که در پاسخ به دیگران عکس‌العمل‌های غیرمعمول از خود بروزمی‌دهند و قادر به برقرار کردن تماس چشمی مناسب نیستند.
علائم او تیسم:علایم اوتیسم در افراد مختلف دارای شدت و ضعف گوناگونی است .به این معنی که در برخی ازبیماران برخی از علایم بیماری بارزتر از بقیه بیماران است ولی به طور کلی علایم مربوط به اوتیسم را می توان از جنبه های زیر مورد بر رسی قرار داد:
-مهارتهای اجتماعی: این بیماران معمولا نسبت به دیگران همانند افراد سالم واکنش نشان نمی دهند .اغلب آنها از تماس های چشمی با دیگران پرهیز می کنند و اغلب مایلند که تنها باشند .آنها در درک احساسات دیگران مشکل دارند.و اغلب نمی توانند در باره احساسات خود صحبت نمایند. زمانی که دیگران با آنها صحبت می کنند توجه ای به آنها نشان نمی دهند .برخی از آنها علا قه ای به مردم نشان نمی دهند ولی برخی دیگر برعکس بسیار علا قه مند به مردم هستند اما نمی دانند چگونه با دیگران صحبت کرده و با آنها بازی نمی کنند وقادر به برقراری ارتباط با آنها نیستند .
-اختلالات زبان ، تکلم ، و برقراری ارتباط: حدود ۴۰ % کو دکان مبتلا به اوتیسم اصلا حرف نمی زنند. برخی دیگر مبتلا به عارضه اکولالیا(تکرار کردن حرفهایی که دیگران به آنها می زنند) می باشند. به طور مثال اگر شما به او بگو یید "چرا نهارت را نمی خوری" او هم به جای آنکه جوابت را بدهد می گوید "چرا نهارت را نمی خوری" یا اینکه مکرراً تبلیغات تلویزیون را بدون کم و کاست تکرار می کنند.
تن صدای ثابتی دارند و به نظر می رسد که نمی توانند در مواقع شادی یا غمگینی تن صدای خود را بالا و پایین ببرند .این کودکان ممکن است از لحاظ فاصله مکانی به افرادی که با آنها صحبت می کنند خیلی نزدیک شوند و یا ممکن است به یکی از موضوعات صحبت خود بچسبند و رهایش نکنند . برخی از آنها می توانند به خوبی صحبت نمایند و لغات بسیار زیادی را می دانند ولی حوصله گوش دادن به حرفهای دیگران را ندارند .هم چنین ممکن است در باره افرادی که بسیار به آنها علا قه مند هستند خیلی زیاد صحبت نمایند.
-انجام حرکا ت تکراری، مقاومت در برابر تغییرات محیطی ویا مقاومت در برابر تغییرات روزانه کار ها ی معمولی ، و عدم پاسخ دهی به صورت غیر طبیعی نسبت به تجارب حسی: آنها یک سری از کا رها را بارها و بارها تکرار میکنند. اگر عادات روزانه آنها تغییر نماید به شدت نا راحت می شوند .به عنوان مثال اگر کودک هر روز ابتدا دستش را می شسته و سپس لباسش را می پوشد، در صورتی که از او خواسته شود که عکس اعمال فوق ر ا انجام دهد، به شدت ناراحت خواهد شد. اوتیسم یک ناتوانی رشدی در تمام عمر بوده و به طور تیپیک در اوایل دوران کو دکی ظاهر می شود .افراد مبتلا به اوتیسم در اوایل دوران کودکی رفتاری را از خود نشان می دهند که به طور مخربی با فرآیندهای یادگیر ی آنها در موارد زیر تداخل می نماید . روند رشد کودکان مبتلا به او تیسم ممکن است درزمینه های حرکتی (motor) شناختی (cognitive)،هم به تاخیر بیفتد. از طرف دیگر برخی ازآنها ممکن است بتوانند به راحتی مسایل کامپیو تری ویا یک جدول را حل کنند ولی در انجام کارهای بسیار آسان مثل بر قراری دوستی با دیگران و صحبت با دیگران دچار مشکل شوند.
-اختلال در روابط ،مهارتها ،و واکنش های اجتماعی: فرد بیمار ممکن است به صورت بی ادب پر خاشگر ، رک گو، خجالتی ، بی فکر نابالغ نسبت به سن تقویمی خود مشاهده شود. این افراد قادربه عملکرد کافی ومناسب برای بر قرار ی ارتباط با اجتماع نبوده و نهایتاً قادر به ایجاد روابط دوستانه عمیق و ماندگار نمی باشند.شرکت در فعالیتها و بازیهای ساده و تمایل به دوری گزینی از جمع دارند.
-بر قراری ارتباط: کودک در برقراری ارتباط با جنبه های مختلف دچار مشکل میشود . زبان کودک دارای آن قدرت طبیعی برای بر قراری ارتباط نیست و از محتوی و ساختار مناسبی بر خوردار نمی باشد. ضعف کودک هم در زمینه ابراز نظر و هم در زمینه درک نظرات دیگران از طریق کلامی مشهود است کودک در برخوردبا مردم ،اشیا و وقایع زندگی اش دچار مشکل می شود. اغلب کودکان در بر قراری یک ارتباط متناوب با دیگران دچار مشکل هستند . کودک در هنگام مشاهده تغییرات ایجاد شده در اطراف خود ، به استرس شدیدی دچار می شود و اصولا مایل به سکون در محیط اطراف خویش است و از تغییر دادن شرایط و اشیا اطراف خویش نا خرسند می شود . تغییرات ایجاد شده در وقایع معمول زندگی سبب ایجاد وحشت در فرد می شود . این امر می تواند بروز حرکات تکراری در فرد را تو جیه نماید کودک علایق بسیار محدودی را نسبت به اطرافیان یا اشیا ی اطراف ابراز می کند و قادر به شرکت در فعالیت های ذهنی نیست. این کودکان نمی توانند بپذیرند که حالات رو حی - روانی دیگران با آنها متفاوت است و نمی توانند تصور کنند که افراد دیگر جامعه دارای عقاید ، دیدگاه ها و برنامه های خو دشان در زندگی هستند. اگر به او بگویید"آن کار را نکن" یک بیمار اوتیستیکی نمی تواند درک کند که معنی "آن" چیست ؟ عواطف کودکان اوتیستیکی مشابه با سایر افراد جامعه است .
ولی این کودکان نمی توانند عوالم و عواطف خود را به آسانی و به صورت قابل فهم باز گو نمایند. علت این امر این است که آنها نمی توانند از ابزار زبان به اندازه کافی استفاده نمایند. آنها ممکن است بدون ایجاد آمادگی در دیگران با آنها شروع به صحبت نمایند. کودک نسبت به محر ک ها ی شنیداری، دیداری، بویایی، و محرکهای حسی، چشایی و محرکهای حرکتی، پاسخ های غیر طبیعی و تکراری و بی معنی را از خود نشان می دهد و از لحاظ حس تعادل و تنظیم موقعیت بدن دچار مشکل می شود. به عبارت دیگر، برخی از آنها در برخی از حواس پنج گانه بسیار حساس تر از حالت طبیعی بوده ودر برخی دیگر ازاین حس ها از حساسیت کمتری نسبت به دیگران بر خوردار می باشند.
از این رو عکس العمل آنها نسبت به بقیه افراد در یک جمع در قبال یک محرک بویایی، شنوایی، چشایی، و… با دیگران هماهنگ نبوده و عکس العمل آنها سبب ایجاد بی نظمی در جمع می شود. به طور مثال سرو صدای ترافیک ممکن است برای آنها بسیار کر کننده باشد. از لحاظ شناختی کودک ممکن است نا هنجا ری های مختلفی را در فر آیند تفکر از خود نشان داده و در تفکر انتزاعی، هوشیاری و قضاوت دچار مشکل می باشند.

باورهای غلط درباره اتیسم :
-کودکان مبتلا به اتیسم هرگز ارتباط چشمی برقرار نمی کنند .
-کودکان اتیستیک نبوغ دارند .
-کودکان مبتلا به اتیسم صحبت نمی کنند .
-کودکان اتیستیک قادر به نشان دادن محبت خود نیستند .
-اتیسم یک بیماری روانی است .
-منظور از پیشرفت این کودکان یعنی اینکه کاملاً شفا یابند .
-کودکان مبتلا به اتیسم نمی توانند به دیگران لبخند بزنند .
-کودکان اتیستیک تماس جسمی محبت آمیز برقرار نمی کنند
هیچ آزمایش پزشکی برای کودکان اتیسم وجود ندارد.
هیچ آزمایش پزشکی برای این افراد وجود ندارد اما آزمایشاتی برای رد مشکلاتی که مربوط به اوتیسم نیست، لازم است از قبیل: آزمایش شنوایی، آزمایش گفتاری، آزمایش رشد و آزمایشاتی برای رد مسمومیت با سرب درمان زودهنگام و قبل از سه سالگی می‌تواند رشد کودک را بهبود دهد.

تشخیص «اوتیسم» کودکان با اسباب بازی هوشمند ایرانی
محققان دانشگاه تهران موفق به ساخت اسباب بازی هوشمندی شدند که به کمک آن می‌توان کودکان مبتلا به اوتیسم را غربالگری کرد.محققان با تحلیل اطلاعات مربوط به نحوه بازی کودک با این اسباب بازی کودکان مشکوک به ابتلا به اوتیسم را غربالگری می‌کنند. اساس این روش بر تفاوت الگوی حرکتی کودکان مبتلا به اوتیسم با کودکان سالم است.در داخل این اسباب بازی هوشمند، سنسور شتاب سنجی وجود دارد که الگوی بازی کودکان با اسباب بازی را به رایانه می‌دهد و با تحلیل آن احتمال ابتلای کودک به اوتیسم تشخیص داده می‌شود.رفتارهای تکراری و توجه به جزییات از رفتارهایی است که در کودکان اوتیسمی شایع است و در بازی آنها با اسباب بازی (خودرو) هوشمند هم تکرار یک حرکت خاص، توجه به جزئیات مثل چرخ خودرو و بازی کردن با آن به جای بازی با خودرو و بازی کردن آهسته از مشخصه‌هایی است که با تحلیل داده‌های اسباب بازی، احتمال ابتلای کودک به اوتیسم را نشان می‌دهد.

حیوانات به کودکان مبتلابه اتیسم توجه میکنند
استفاده از حیوانات کلیدی است برای پیدا کردن چگونگی پیشرفت کودکان اتیستیک که شامل بازدید از باغ وحش ، دیدن حیوانات مزرعه و حیوانات خانگی که دوستان و اقوام در منزل نگهداری می کنند، می شود .تمام این موارد می توانند کمک کنند تا بفهمیم آیا ارتباطی وجود داردیانه .مسائل حسی در میان کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است. فعالیت هایی یکپارچه حسی برای کمک به تعدیل آنها طراحی شده اند ، برای مثال ، در این روش چیزی برای حس کردن پوست آنها قرار داده میشود. یا ممکن است نحوه واکنش آنها به بوی خاص یا صداها باشد. بعضی اوقات سگ و اسب در این فعالیت ها گنجانده میشود. کودکان به طور معمول رابطه با حیوانات را ایمن خواهند یافت. و حیوانات به راحتی به کودکان مبتلا به اوتیسم توجه میکنند.

دیدن کارتون به بهبود علایم اوتیسم کمک می کند
تحقیقات دانشمندان در موسسه تحقیقاتی اوتیسم نشان می دهد که دیدن کارتون نقش مهمی در بهبودی کودکان اوتیسم دارد. همانطور که میدانیم کودکان اوتیسم در درک و تشخیص حالات چهره ی افراد دچار مشکل هستند، ثابت شده که دیدن کارتون به این کودکان کمک می کند تا هیجانات طبیعی را یاد بگیرند. در این تحقیق از کارتون هایی با شخصیت های غیر انسانی که چهره ی انسانی دارند استفاده شده و یک نفر راوی داستان را نقل می کند تا به کودک در درک هیجانات انسانی کمک نماید. او شیوه ی بیان صورت و احساسات شخصیت های داستانی را برای کودکان توضیح می دهد. دکتر سیمون بارون سرپرست مؤسسه تحقیقات اوتیسم در دانشگاه کمبریج، معتقد است کارتون های متحرک نقش مهمی در بهبودی کودکان اوتیسم دارد. همانطور که میدانیم کودکان اوتیسم در درک و تشخیص حالات چهره ی افراد دچار مشکل هستند، ثابت شده که دیدن کارتون به این کودکان کمک می کند تا هیجانات طبیعی را یاد بگیرند. در این تحقیق از کارتون هایی با شخصیت های غیر انسانی که چهره ی انسانی دارند استفاده شده و یک نفر راوی داستان را نقل می کند تا به کودک در درک هیجانات انسانی کمک نماید. او شیوه ی بیان صورت و احساسات شخصیت های داستانی را برای کودکان توضیح می دهد.

آیا امیدی به بهبودی بیماران اوتیسمی هست؟
در حال حاضر امید زیادی به پیشرفت کودکانی است که درمان مناسب و موثری گرفته اند. حتی بسیاری از کودکانی که از نظر ذهنی عقب افتاده اند، در انجام کارهای مشخصی مثل پوشیدن لباس و مهارت هایی نظیر آشپزی، و … قابلیت هایی را از خود نشان داده اند. گروهی دیگر مهارت های تحصیلی مانند خواندن، نوشتن و محاسبات ساده را به دست خواهند آورد. بعضی دبیرستان را تمام می کنند و عده ای حتی به دانشگاه می روند. نکته مهم شروع هر چه سریع تر مداخلات درمانی است و اما نکته مهم تر این که هیچگاه برای شروع درمان دیر نیست.