انواع سردرد در کودکان، علائم تا درمان
کودکان به همان انواع سردرد مبتلابه بزرگسالان دچار می‌شوند اما علایم سردرد در کودکان ممکن است متفاوت باشد.
سردرد در کودکان شایع است و معمولاً موردی جدی نیست. همانند بزرگسالان، کودکان نیز به انواع مختلف سردرد، شامل میگرن یا سردردهای تنشی دچار می‌شوند. کودکان در عین حال ممکن است به سردردهای مزمن روزانه مبتلاء گردند.
در برخی موارد سردرد در کودک نتیجۀ وجود عفونت، میزان بالای استرس یا اضطراب یا ترومای خفیف سر است. این موضوع مهم است که مردم به علایم سردرد در کودکان توجه کنند و در صورت تشدید سردرد یا بروز مکرر آن کودک را به پزشک ارجاع دهند.
علایم سردرد در کودکان
کودکان به همان انواع سردرد مبتلابه بزرگسالان دچار می‌شوند اما علایم سردرد در کودکان ممکن است متفاوت باشد. برای مثال درد میگرن در کودکان ممکن است کمتر از 4 ساعت ادامه یابد حال آنکه میگرن در بزرگسالان دستکم تا 4 ساعت ادامه دارد.
تفاوت علایم ممکن است مشخص کردن نوع سردرد در کودک را با دشواری مواجه سازد، به ویژه در مورد کودکان خردسال که قادر به توصیف علایم درد خود نیستند.
میگرن
میگرن می‌تواند سبب بروز موارد زیر شود:
- سردرد ضربان‌دار، خفقانی یا کوبشی
- دردی که بر اثر تقلای جسمانی تشدید می‌شود
- تهوع
- استفراغ
- درد شکم
- حساسیت بیش از حد به نور و صدا
حتی نوزادان نیز ممکن دچار میگرن شوند. بچه‌ای که کوچک‌تر از آن است که بتواند مشکل خود را توضیح دهد ممکن است گریه کند و سرش را میان دست‌هایش بگیرد تا شدت درد را نشان دهد.
سردرد نوع تنشی
سردردهای تنشی می‌توانند باعث ایجاد موارد زیر شوند:
- سفتی فشارآور در عضلات سر یا گردن
- درد غیر ضربان‌دار خفیف تا متوسط در هر دو سمت سر
- دردی که بر اثر فعالیت جسمانی تشدید نمی‌شود
- سردردی که با تهوع یا استفراغ همراه نیست، برخلاف این موارد که اغلب با میگرن همراهند
کودکان خردسال ممکن است از بازی‌های معمول و روزمره خود کنار بکشند و تمایل بیشتری به خوابیدن نشان دهند. سردرد نوع تنشی ممکن است از 30 دقیقه تا چندین روز ادامه داشته باشد.
سردرد خوشه‌ای
سردردهای خوشه‌ای در کودکان زیر سن ده سال ناشایع است. این سردردها معمولاً:
- در گروههایی شامل 5 دوره یا بیشتر بروز می‌کنند، که طیفی از یک سردرد به صورت یک روز در میان تا 8 مورد سردرد در یک روز را شامل می‌شود
- شامل درد تند و تیز و نیشداری در یک سمت سر است که کمتر از 3 ساعت ادامه پیدا می‌کند
- با گریه، احتقان، آبریزش بینی یا بیقراری یا حالت تلاطم همراه است
سردرد مزمن روزانه
پزشکان این اصطلاح را برای آن دسته از سردردهای میگرنی به کار میبرند که بیش از 15 روز در طول ماه بروز می‌کنند. سردرد مزمن روزانه ممکن است بر اثر عفونت، ضربه خفیف وارد شده به سر یا مصرف بیش از حد داروهای ضد درد بروز کند (حتی داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای).
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
اغلب موارد سردرد جدی نیست اما در صورتی که سردرد کودک دارای مشخصات زیر باشد باید به پزشک مراجعه شود:
- سردرد باعث بیدار شدن کودک از خواب می‌شود
- سردرد تشدید می‌شود یا تعداد موارد بروز آن افزایش می‌یابد
- سردرد باعث ایجاد دگرگون شدن شخصیت بچه می‌شود
- سردرد به دنبال آسیب دیدگی مثل موارد ضربه خوردن سر ایجاد می‌شود
- سردرد با استفراغ مداوم یا تغییرات بینایی همراه است
- سردرد با تب و درد یا خشکی گردن همراه است
علل سردرد در کودکان
برخی عوامل شامل فهرست زیر می‌توانند باعث ایجاد سردرد در کودک شوند:
- بیماری و عفونت. بیماریهای شایع مثل سرماخوردگی، آنفولانزا، و عفونت‌های گوش و سینوس برخی از شایع‌ترین علل بروز سردرد در کودکان هستند. عفونت‌های جدی‌تر مثل مننژیت یا انسفالیت نیز می‌توانند باعث ایجاد سردرد شوند، اما آنها معمولاً با نشانه‌ها یا علایم دیگر مثل تب و خشکی گردن همراه هستند.
- ترومای سر. ضربه‌ها و کبودی‌ها می‌توانند باعث ایجاد سردرد شوند. اگرچه اغلب موارد ضربه به سر خفیف است، در صورتی که بچه دچار سقوط شدید شده یا ضربه محکمی به سر وی خورده باشد، او را به دکتر ارجاع دهید. همچنین در صورتی که پس از ضربه به سر سردرد در کودک به شکل مداوم تشدید شود به دکتر مراجعه کنید.
- عوامل عاطفی. اضطراب و استرس - شاید به تحریک مشکلات مرتبط به همس و سال‌ها، معلمان یا والدین - می‌توانند نقشی در ایجاد سردرد در کودک داشته باشند. کودکان دچار افسردگی ممکن است از سردرد شکایت داشته باشند به ویژه اگر آنان در بازشناسی احساس اندوه و تنهایی دچار مشکل باشند.
- پیش‌زمینه ژنتیکی. در انواع سردرد به ویژه در سردردهای میگرنی نوعی گرایش به ادامه سردرد در نسلهای مختلف خانواده مشاهده می‌شود.
- برخی غذاها و نوشیدنی‌ها. نیتراتها - یک نگهدارنده غذایی موجود در انواع گوشت کنسروی مثل بیکن، بولونگا و هات داگ - می‌تواند محرک سردرد شود، و همین موضوع در مورد افزودنی غذایی MSG مصداق دارد. در عین حال مصرف بیش از حد کافئین - موجود در سودا، شکلات، قهوه و چای - می‌تواند باعث ایجاد سردرد شود.
- مشکلات مغزی. در موارد نادر تومور مغزی یا وجود آبسه یا خونریزی در مغز می‌تواند باعث ایجاد فشار بر برخی نواحی مغز شود و نتیجۀ آن بروز سردردی مزمن و تشدید یابنده خواهد بود. به هر حال به طور معمول در این مورد علایم دیگری مثل مشکلات بینایی، سرگیجه و فقدان هماهنگی اعضاء بدن نیز مطرحند.
ریسک فاکتورهای سردرد در کودکان
هر کودکی ممکن است دچار سردرد شود اما سردرد در گروههای زیر شیوع بیشتری دارد:
- دختران، پس از رسیدن به دوره بلوغ
- کودکان دارای تاریخچه خانوادگی سردرد یا میگرن
- نوجوانان در سنین بالاتر
پیشگیری از سردرد در کودکان
موارد زیر ممکن است به پیشگیری از سردرد یا کاهش شدت سردرد در کودکان کمک کند:
- داشتن رفتارهای سالم. رفتارهای تقویت کنند سلامت کلی در عین حال به پیشگیری از بروز سردرد در کودکان کمک می‌کنند. این مقیاس‌های مربوط به سبک زندگی شامل برخورداری از خواب کافی، داشتن فعالیت جسمانی، خوردن غذاها و میان وعده‌های غذایی سالم، نوشیدن چهار تا هشت لیوان آب در روز و اجتناب از مصرف کافئین است.
- کاهش استرس. استرس و زندگی شلوغ روزانه می‌تواند میزان سردرد را در کودک افزایش دهد. مردم باید در مورد علت سردرد در زندگی روزمره کودک مثل دشواری تکالیف درسی یا فشار ارتباطی مرتبط به همسن‌ها هشیار باشند. اگر سردردهای کودک به اضطراب یا افسردگی مرتبط باشد باید مراجعه به مشاور در دستور کار قرار گیرد.
- یادداشت‌برداری از علایم سردرد به صورت روزانه. داشتن دفترچه یادداشتی در این مورد به تعیین علت بروز سردرد در کودک کمک می‌کند. مردم باید زمان آغاز سردرد، مدت ادامه آن و نیز عوامل احتمالی مرتبط به تخفیف سردرد را یادداشت کنند.
والدین باید نوع واکنش بچه به داروهای سردرد را ثبت کنند. به مرور زمان این ثبت و ضبط موارد به درک علایم سردرد در کودک کمک می‌کنند به طوری که بر مبنای آنها می‌توان از مقیاس‌های پیشگیرانه خاصی کمک گرفت.
- اجتناب از محرکهای سردرد. باید از مصرف هر غذا یا نوشیدنی مثل موارد حاوی کافئین که محرک بروز سردرد به نظر می‌رسند، اجتناب شود. دفترچه یادداشت روزانه مورد اشاره در این مورد کمک کننده خواهد بود.
- دنبال کردن پلن ارائه شده از سوی پزشک. در صورت شدید بودن سردردها، بروز آنها به صورت روزانه و ایجاد اختلال در سبک زندگی نرمال کودک، پزشک ممکن است یک پلن پیشگیرانه توصیه کند. در این مورد برخی داروها به فواصل معین مصرف می‌شوند که از جملۀ آنها می‌توان داروهای ضد افسردگی و ضد تشنج را نام برد، که می‌توانند تواتر و شدت سردردها را کاهش دهند.
تشخیص سردرد در کودکان
برای درک سرشت سردرد در کودک، پزشک ممکن است به موارد زیر بپردازد:
- تاریخچه سردرد. پزشک از والدین و نیز خود کودک خواهد خواست تا سردردها را به صورت مشروح توضیح دهند تا بتواند به یک الگو یا محرک عام در مورد سردردها برسد. در عین حال این امکان هست که پزشک از والدین بخواهد تا در مورد علایم و سایر موارد مرتبط در طول یک دوره یادداشت‌برداری کنند.
- معاینه بالینی. دکتر معاینه بالینی شامل اندازه‌گیری قد، وزن، اندازه دور سر، فشار خون و نبض انجام خواهد داد و وضعیت چشم‌ها، گردن، سر، شانهها و ستون فقرات بچه را معاینه خواهد کرد.
- آزمون مغز و اعصاب. پزشک هر مشکل مطرح در مورد حرکت، هماهنگی اعضاء بدن یا حس‌ها را بررسی می‌کند.
اگر کودک از لحاظ دیگر سالم بوده و سردردها تنها علایم مطرح باشند، به طور معمول به بررسی بیشتری نیاز نخواهد بود. به هر حال در برخی موارد اسکن‌های تصویربرداری و دیگر انواع ارزیابی‌های پزشکی می‌توانند به تأیید تشخیص یا از تشخیص خارج شدن دیگر اختلالات پزشکی مسبب بروز سردرد کمک کنند.
درمان سردرد در کودکان
معمولاً مردم می‌توانند سردرد کودکان را در محیط خانه و با استفاده از استراحت، کاهش میزان سر و صدا، مصرف فراوان مایعات، تنظیم برنامه غذایی و استفاده از داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای درمان کنند. اگر کودک خردسال نباشد و دچار سردردهای مکرر شود، آموختن روشهای ریلکس شدن و مدیریت استرس از طریق اشکال مختلف درمان نیز کمک کننده خواهد بود.
داروها
- داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای. استامینوفن (تاینلول) یا ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB) به طور معمول می‌توانند به تخفیف سردرد در بچه کمک کنند. این داروها باید در هنگام بروز اولین نشانه سردرد مصرف شوند.
در مورد تجویز آسپیرین برای کودکان و نوجوانان باید احتیاط کرد. اگرچه مصرف آسپیرین در مورد کودکان سنین بالای دو سال تأیید شده است، کودکان و نوجوانان در دوره بهبود علایم شبه آنفولانزا یا آبله مرغان هرگز نباید آسپیرین مصرف کنند. آسپیرین با سندرم رایه مرتبط شده است، نوعی بیماری نادر اما تهدید کننده زندگی که در برخی کودکان بروز می‌کند. در صورت وجود نگرانی در این مورد باید با پزشک مشورت شود.
- داروهای نسخه‌ای. تریپتان‌ها، داروهای نسخه‌ای مورد استفاده برای درمان میگرن، داروهای مؤثری هستند و می‌توان از آنها در مورد کودکان سنین بالای 6 سال استفاده کرد.
اگر کودک به همراه میگرن دچار تهوع و استفراغ باشد، پزشک ممکن است یک داروی ضد تهوع توصیه کند. به هر حال راهکارهای درمانی از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. مردم باید در مورد تسکین تهوع با داروساز یا پزشک مشورت کنند.
هشدار. استفاده بیش از حد از دارو خود یک عامل تقویت کننده ایجاد سردرد (سردرد ریباند) است. به مرور زمان این امکان هست که داروهای ضد درد و دیگر انواع دارو اثربخشی خود را از دست بدهند. به علاوه، تمامی داروها دارای عوارض جانبی هستند. اگر کودک به طور مداوم دارو، شامل داروهای غیر نسخه‌ای مصرف می‌کند، در مورد فواید و مضرات این داروها با پزشک مشورت کنید.
مداوا
اگرچه به نظر نمی‌رسد استرس علت ایجاد سردرد باشد، می‌تواند به عنوان محرک سردرد یا عامل تشدید آن ظاهر شود. افسردگی و دیگر اختلالات سلامت روانی نیز می‌توانند نقشی در این مورد ایفا کنند. در این موقعیتها، پزشک ممکن است برخی انواع رفتاردرمانی به شرح زیر را توصیه کند:
- ریلکسیشن. تکنیکهای ریلکسیشن شامل تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن و ریلکسیشن عضلانی پیشرونده با ایجاد تنش در یک عضله و سپس رهش کامل از تنش همراهند تا تمامی عضلات بدن در حالت آرام‌بخشی قرار گیرند. کودکان بزرگتر می‌توانند تکنیکهای ریلکسیشن را در کلاس یا خانه یا با استفاده از کتاب و ویدیو آزموش ببینند.
- بیوفیدبک (زیست‌بازخورد). بیوفیدیک به بچه چگونگی اعمال کنترل بر برخی پاسخ‌ها را که به کاهش درد کمک می‌کنند، آموزش می‌دهد. در طول یک جلسه بیوفیدبک، کودک به دستگاه‌هایی متصل می‌شود که عملکردهای بدنی مثل تنش عضلانی، ضربان قلب و فشار خون را پایش کرده و در مورد آنها بازخورد میدهند.
آنگاه بچه یاد خواهد گرفت تا چگونه تنش عضلانی خود را کاهش داده و ضربان قلب یا تنفس خود را کُند کند. هدف از زیست‌بازخورد کمک به بچه برای ورود به وضعیتی ریلکس‌تر برای مقابل بهتر با درد است.
- درمان شناختی رفتاری. این درمان می‌تواند به بچه کمک کند تا مدیریت استرس و کاهش فواصل زمانی و شدت سردرد را مدیریت کند. در طول این نوع گفتاردرمانی، یک مشاور به بچه کمک می‌کند تا راه‌های کنار آمدن و مقابله با اتفاقات زندگی به شکل مثبت را آموزش ببیند.
سبک زندگی و مداوای خانگی
داروهای ضد درد مثل استامینوفن و ایبوپروفن به طور معمول در کاهش سردرد مؤثرند. پیش از دادن این داروها به کودکان، موارد زیر را به خاطر بسپرید:
- برچسب مربوط به دارو را به دقت بخوانید و در مورد کودکان دوز مصرف دارو را به دقت رعایت کنید.
- بیش از دوز توصیه شده به کودک دارو ندهید.
- به کودکان در طول هفته بیش از دو یا سه بار داروهای غیر نسخه‌ای ضد درد ندهید. مصرف روزانه این داروها می‌تواند مسبب ایجاد سردردهای ریباند شود، نوعی سردرد که بر اثر مصرف مکرر داروهای ضد درد ایجاد می‌شود.
- در مورد دادن آسپیرین به کودکان و نوجوانان احتیاط کنید.
در کنار داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای، موارد زیر می‌توانند در فروکش سردرد کودک مؤثر باشند:
- استراحت و ریلکسیشن. کودک را به استراحت در اتاق تاریک و آرام تشویق کنید. خواب اغلب اوقات باعث رفع سردرد در کودکان می‌شود.
- از کمپرس سرد و تر استفاده کنید. وقتی کودک در حال استراحت است از یک پارچه نمدار و سرد برای گذاشتن روی پیشانی وی استفاده کنید.
- میانوعده غذایی سالم. اگر کودک مدتی است که چیزی نخورده کمی میوه، کراکرهای تهیه شده از گندم کامل و پنیر کم‌چرب به او بدهید. نخوردن غذا باعث تشدید سردرد می‌شود.
طب جایگزین
اگرچه این موردی است که در باره آن به خوبی مطالعه نشده، عنوان شده است که برخی مکمل‌ها شامل موارد زیر برای سردرد کودکان مؤثر بوده‌اند:
- منیزیم
- کوآنزیم Q10
- ویتامین D
- ملاتونین
برای اطمینان از عدم ایجاد فعل و انفعال با برخی داروهای کودکان یا بروز عوارض جانبی پیش از دادن مکمل به کودک با پزشک مشورت کنید.
برخی درمانهای جایگزین شامل موارد زیر نیز در کمک به رفع سردرد در کودکان مفید نشان داده‌اند:
- طب سوزنی
- ماساژ
منبع:
مهرین
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼