دلیل چاقی در کودکان، اطلاعاتی که بد نیست بدانید

چاقی به عنوان عامل مرگ سالیانه ۲.۸ میلیون نفر در جهان شناخته شده است و بررسی ها نشان می دهد که اگر از این روند پیشگیری نشود، تا سال ۲۰۲۵، حدود ۱۸ درصد افراد دنیا مبتلا به چاقی با BMI بالای ۳۰ خواهند بود. در ایران نیز بر اساس آمار منتشر شده، بیش از ۲۴ میلیون نفر از جمعیت حدود ۷۵ میلیونی ایران مبتلا به اضافه وزن یا چاقی هستند. این همه در حالی است که تاثیر چاقی بر کیفیت زندگی و تبعات آن مانند بیماری های قلبی عروقی، دیابت و فشار خون بالا به حدی زیاد است که به درستی از آن به عنوان یک بیماری نام برده می شود. با ما همراه باشید.

با وجود شیوع بالای چاقی در کشورهای پیشرفته، آنها توانسته اند با اتخاذ تدابیری در زمینه آموزش و ارائه آگاهی های عمومی و همچنین اجرای برنامه هایی در زمینه تولید موادغذایی سالم طی سال های اخیر، افزایش شیوع چاقی را کنترل کنند اما به گفته یک فوق تخصص غدد و مسئول آموزش پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم، در کشورهای در حال توسعه مانند ایران این بیماری در حال گسترش است. یکی از تدابیر کشورهای پیشرفته در این زمینه اجرای برنامه های آموزشی از دوران کودکی به منظور تربیت افراد برای داشتن عادات غذایی سالم است؛ چراکه دوران کودکی به عنوان تاثیرگذارترین دوران برای کسب عادات صحیح در همه زمینه ها به ویژه در زمینه غذایی مطرح است. این فوق تخصص در این خصوص توضیح داد:هر مزه و طعم جدیدی که پس از پایان شیرخوارگی به کودک داده می شود، ابتدا تعجب را در او برمی انگیزد زیرا طعم جدید برای او ناشناخته است و پذیرش آن در ابتدا برایش سخت است اما به تدریج با خوراندن آن در دفعات مختلف، نوزاد به این طعم جدید عادت می کند؛ بنابراین در ابتدا این والدین هستند که باید با دادن موادغذایی کم چرب و کم نمک و کم شیرین، مزاج فرزندان خود را به رژیم صحیح غذایی عادت دهند. همچنین لازم است که والدین به ویژه در سال های ابتدایی زندگی فرزندانشان، از دادن تنقلات و انواع نوشابه ها به انها پرهیزکنند تا مزاج کودکان به این گونه مواد غذایی عادت نکند.

نبود تحرک بدنی کافی در بین کودکان را از دیگر عوامل شیوع چاقی در کودکان عنوان کرد و گفت:از سوی دیگر با گسترش زندگی شهرنشینی و ماشینی تحرک بدنی کودکان حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد کاهش داشته و همین امر سبب شیوع ۴۰ درصدی چاقی و اضافه وزن در بین کودکان شده است. این مساله سبب شده که دیابت نوع ۲ نیز در بین کودکان شایع شود، درحالی که در گذشته دیابت نوع یک (در اثر عوامل ژنتیکی و مادرزادی) در بین کودکان شیوع بیشتری داشت. ایشان در زمینه چاقی به طور خاص در کودکان تهرانی گفت: به دلیل کاهش میزان تحرک بدنی، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد کودکان تهرانی اضافه وزن دارند.

هرچه سن ابتلا به چاقی پایین تر باشد، مدت زمانی که فرد دچار عوارض چاقی است، طولانی تر است و این مساله سبب آسیب های جدی تر به سیستم های مختلف بدن می شود؛ فرد ۶۰ ساله ای که از کودکی چاق است، در واقع ۶۰ سال عوارض چاقی بر او تحمیل شده و به ناچار با عوارض و بیماری های ناشی از چاقی گذران عمر می کند و کیفیت زندگی اش تحت تاثیر این مساله است. همچنین چاقی در سنین نوزادی و دوران بلوغ در اثر افزایش دریافت کالری سبب می شود که تعداد سلول های محل ذخیره چربی در بدن، افزایش یابد در حالی که با چاق شدن افراد در سنین بالا، تعداد سلول های چربی در بدن زیاد نمی شود بلکه حجم آنها در اثر وارد شدن میزان زیاد چربی، بیشتر می شود. چاقی ناشی از افزایش تعداد سلول های چربی برگشت پذیر است در حالی که چاقی پس از این دو دوره زندگی (نوزادی و بلوغ)، اگر حتی فرد رژیم بگیرد و لاغر شود، باعث می شود که سلول های چربی همچنان باقی بمانند و هرگونه کالری اضافی را دریافت و ذخیره کنند و منجر به چاقی مجدد شوند.

چاقی یکی از موثرترین عوامل در بروز بیماری دیابت است، نه تنها در کشورهای درحال توسعه بلکه در کشورهای توسعه یافته نیز شیوع دیابت همگام با افزایش دیابت نوع ۲ روبه افزایش است. بیش از ۹۰ درصد جمعیت دیابتی ها را افراد دارای دیابت نوع ۲ تشکیل می دهند و ۸۰ درصد از این تعداد افراد چاق هستند. همچنین چاقی عامل ایجاد دیابت و عوارض ناشی از آن مانند بیماری های قلبی، کلیوی و چشمی است و با انواع سرطان ها مانند سرطان معده و روده، سنگ کیسه صفرا، فشار و چربی خون بالا در ارتباط است و همه این موارد سبب می شود که کیفیت زندگی بیماران مبتلا به چاقی و طول عمر آنها کاهش یابد.

هرچه جوامع صنعتی گسترش یابند، چاقی نیز افزایش می یابد و این مساله در ایران نیز قابل مشاهده است به طوری که در شهرهای صنعتی شیوع چاقی بیشتر از شهرهای کوچک و روستاها است. در عین حال، میزان چاقی در روستاها نیز به تدریج رو به افزایش است، حدود دو سوم جمعیت تهران اضافه وزن دارند و حدود یک سوم تا نیمی از تهرانی ها چاق هستند.

شاخص توده بدنی (BMI) و تعیین وزن مناسب برای هر فرد بالغ از طریق این فرمول که وزن بدن بر حسب کیلوگرم تقسیم بر قد بر حسب متر به توان دو شود، به دست می آید؛ عدد به دست آمده اگر بین ۱۸ تا ۲۵ باشد، فرد دارای وزن طبیعی است، بالای ۲۵ تا ۳۰ دارای اضافه وزن، بالای ۳۰ مبتلا به چاقی، بالای ۳۵ مبتلا به چاقی مرضی و بالای ۴۰ چاقی است که به درمان و مداخلات پزشکی نیاز دارد. روش ساده تری نیز وجود دارد به این صورت که عدد سمت چپ میزان قد را برداشته و عدد باقی مانده برای مردان و برای زنان عدد باقی مانده منهای عدد پنج، وزن مناسب به شمار می رود.