حافظه فعال کودکان، چیست و چه اهمیتی دارد؟

حافظه فعال توانایی حفظ اطلاعات فعال در ذهن شما برای یک دوره کوتاه مدت را شامل می شود ( ۲-۳ ثانیه ) تا بتوانید برای پردازش بیشتر از آن استفاده کنید .
حافظه فعال ، سیستم ذخیره موقتی است که برای وظایف روزمره ( مثل انجام دستورات ، پاسخ دهی در مکالمات ، شنیدن ، خواندن ، درک مطلب و سازمان دهی ) حیاتی و مهم است .
معمولا ممکن است با حافظه کوتاه مدت اشتباه گرفته شود. حافظه کوتاه مدت به اطلاعات کوتاه مدتی اطلاق می شود که برای تکالیف شفاهی یا تصویری ( مثل به خاطر آوردن شماره تلفن ، تلفیق صداها در کلمات هنگام خواندن ، به خاطر آوردن نام اشیا ، رنگها ، موقعیت و جهت ) لازم است.
حافظه فعال شامل دریافت و تبدیل اطلاعات تصویری و شفاهی ( مثل به خاطر آوردن دستورات و برنامه ایی که باید انجام شود ، به خاطر آوردن آنچه باید گفته شود و یا به خاطر آوردن قسمتی از صفحه که قبلا خوانده شده و توالی معکوس اشیا و اعداد ) می باشد.

حافظه فعال با کاری برای کنار هم گذاشتن اطلاعات و یادگیری بر مبنای علمی ما ( مثل حافظه بلند مدت ) حائز اهمیت است. وقتی ما اطلاعات جدیدی را میشنویم برای حفظ آنها متکی بر حافظه فعال هستیم در نتیجه می توانیم بر مورد خاصی تمرکز کنیم ، آنها را سازمان دهی کنیم و سپس پروسه حل مسئله را انجام دهیم. با اطلاعاتی که به راحتی قابل حفظ هستند ، مهارتها و دانش ما به شکل خودکار در می آیند و نیاز به تفکر فعال برای هر مرحله کاری به حداقل برسد.
حافظه فعال برای فعالیت آموزشی بسیار مهم است از آنجاییکه بخش مهمی از کارایی اجرایی ( مثل برنامه ریزی ، شروع ، کنترل و سازمان دهی وظیفه ) می باشد . در مدرسه حوزه های یادگیری تا حد بالایی تحت تاثیر حافظه فعال است و برای ریاضی ، درک مطلب ، حل مسائل سخت و انجام تست ها ضروری می باشد . بزرگترین تاثیر آن بر کار مدرسه برای مشکلات ریاضی و درک مطلب ، مشهود است.
قیاس: حافظه کاری یا فعال مثل سطلی است که می توانید آن را با یک لیوان آب پر کنید . هر قطره ایی که به آن اضافه می کنید در سطل می ماند مگر اینکه با عدم استفاده مکرر با گذشت زمان ، اطلاعات از بین برود، یعنی آب داخل سطل تبخیر شود . در کودکانی با حافطه کاری ضعیف ، درست مثل سطلی است که حفره ایی در عمق آن وجود دارد . شما میتوانید با چند لیوان آب ( اطلاعات ، دانش ) آن را خالی کنید اما مکررا خودش خالی می شود.

ما میتوانیم به صورت معنی داری در مهارتهای روزمره از حافظه کاری استفاده کنیم:
-پاسخ دهی مناسب حین مکالمه
-انجام دستورات
-خواندن کلمه ناآشنا
-تفسیر اطلاعات گفتاری ( مثل تکرار اطلاعات شنیده شده و یا درک دستورات به روشنی )
-پاسخ دادن به سئوالات و به یاد اوری آنچه در کلاس و یا در مکالمه باید مطرح کنید
-سازمان دهی روزمره
-حل مسئله
-درک مطلب
-انجام جمع ریاضی به طور ذهنی

چطور می توانید بگویید کودکم مشکلاتی در زمینه حافظه فعال دارد ؟
اگر کودک مشکلاتی در این زمینه داشته باشد ممکن است موارد زیر در آنها مشهود باشد:
-مشکلاتی در سازمان دهی و انجام تکالیف چند مرحله ایی دارند ( برای مثال کارشان را متوقف میکنند و یا جایشان را گم می کنند )
-جزئیات برنامه را نمی داند و در حفظ فواصل فعالیتهایی که باید به ترتیب انجام دهد ناتوان است.
-در نوشتن و شمارش در کلاس اشتباه می کند.
-در خود تصحیحی کار کلاسی ناتوان است.
-در منتظر ماندن برای رسیدن نوبتش مشکل دارد ( برای مثال میخواهد وقفه ایی ایجاد کند یا سئوالی میپرسد و آنچه باید می گفت را فراموش می کند )
-سازمان دهی ضعیف مهارتها( برای مثال به راحتی وسایلش را گم می کند ، هنگام سازمان دهی تکالیف چند مرحله ایی قادر به درک موقعیتش نیست )
-توانایی های زبانی ضعیف یا متوسط همراه با عملکرد آموزشی ضعیف دارد.
-هنگام خواندن ، مشکلاتی دارد ( برای مثال هنگام خواندن با حفظ فاصله ، در استفاده از علائم مفهومی برای پیش بینی کلمه هنگام خواندن و در تجزیه صداها مشکل دارد اما نمی تواند به درستی صداها را به کلمه تبدیل کند ).
-در حل ذهنی مسائل ریاضی مشکل دارد.
-با وجودیکه به سختی کار می کند پیشرفت کندی دارد ( موضوع تلاش کردن نیست بلکه نمی توانند به مدت طولانی با اطلاعات کار کنند و در نهایت آنها را پردازش کنند )
در شروع کردن یا تمام کردن تکالیف به طور مستقل مشکل دارند یعنی ممکن است به افراد کناری در کلاس متکی باشد تا تکلیف بعدی را به یاد آورند.

برای بهبود حافظه فعال و مشکلات مرتبط با آن چه کاری می توان انجام داد ؟
-مشاوره با یک گفتار درمانگر برای ارزیابی زبان و شناخت مشکلات مرتبط با آن و هم چنین بررسی مهارتهای حافظه ی فعال .
-ساخت و پیکربندی محیط و استفاده از راهبردهایی برای کاهش بار حافظه ی فعال ( برای مثال تبدیل اهداف بزرگ به اهداف کوچکتر ، ساده کردن اطلاعات ،تقسیم بندی و کند کردن روند انتقال و ارائه اطلاعات )
-آموزش استراتژی ها برای برطرف کردن ناکارآمدی های حافظه فعال (برای مثال کم کردن بار حافظه ی فعال در نتیجه کودک ظرفیت یادگیری اش بالا می رود )
-آموزش دادن پیرامون وظایف حافظه فعال سبب تقویت حافظه فعال میشود ( البته نیاز به تحقیق بیشتری در این زمینه میباشد به هرحال اثبات شده است آموزش فعالیتهای خاصی توانایی حافظه فعال را برای ان فعالیت افزایش میدهد )
مهمترین مسئله ، هدف گذاری اهداف برای حمایت از کودک و موفقیت او در کلاس و مدرسه می باشد . آموزش میتواند ظرفیت حافظه ی فعال را تقویت کند . به هرحال توجه به این مسئله حائز اهمیت است که بهبود حافظه ی فعال از طریق آموزش میتواند پروسه ایی طولانی باشد و برای ایجاد هر گونه تغییر شدت و تکرار زیاد ان تکالیف لازم است . علاوه بر این ، ممکن است آموزش برای یک وظیفه ی خاص سبب بهبود حافظه ی کاری شود ( مثل محاسبات ریاضی ) اما به سادگی سبب بهبود روند کار در چند حوزه ی مختلف نمی شود.
ساخت و پیکر بندی محیط برای کاهش بار حافظه ی فعال به ترتیب زیر محقق می شود :
-تفکیک کارها به مراحل ساده تر : دستورات کوتاه و ساده ایی به کودک بدهید در حالیکه لازم است قبل از وارد شدن به مرحله بعد مهارت کافی را کسب کند .
-استفاده از زبان ساده : از زبان صریح و روشن هنگام درخواست کاری استفاده کنید و اگر نیاز باشد به آنها نشان دهید چه کاری باید انجام دهند .
- دستورات را تکرار کنید : زمانیکه دستور یا آموزشی به کودک میدهید ، آنها را تشویق کنید که آن را تکرار کنند تا مطمئن شوید کودک آنچه از او انتظار داشتید را درک کرده است .
-فعالیتها را تکرار کنید : فعالیتهای جدید را تکرار کنید تا اطمینان حاصل کنید کودک مهارت لازم را کسب کرده است . کودکی با حافظه ی فعال ضعیف ممکن است به تکرار بیشتری برای یادگیری تکلیف جدید نسبت به کودکان دیگر نیاز داشته باشد .
-از جنبه های بصری و حالات چهره استفاده کنید : از ابزار تصویری استفاده کنید تا کودکان مراحل یک تکلیف را به خاطر بسپارد.
-ارتباط چشمی : تا حدی به کودک نزدیک شوید تا بتواند صدای شما را بشنود و شما را ببیند ، یعنی هم سطح آنها قرار بگیرید.
-روند کار را کند کنید : کند کردن روند کار در فعالیتهای چالشی این امکان را به کودک میدهد تا در زمان مناسب فعالیتی را پردازش کند و به اتمام برساند .
-صداهای محیط پیرامون و عواملی که سبب حواس پرتی میشوند را کم کنید در نتیجه کودک مدت زمان بیشتری توجه میکند تا اطلاعات مورد نیاز برای انجام یک تکلیف را به دست آورد . با کم شدن حواس پرتی ، کودک اطلاعات بیشتری را پردازش میکند.
- آنچه باید پردازش شود را با توجه به هدف مشخص کنید و بیشتر بر یک هدف تمرکز کنید به جای اینکه بر چند هدف تمرکز کنید ( برای مثال در تست تلفظ اول بر تلفظ تمرکز کنید و بعد به اطلاعات مربوط به ان توجه کنید . در عوض کلماتی که به صورت تصویری برای ارائه ی اطلاعات ساخته میشوند در سادگی قابل دسترس اند و به کودک اجازه میدهد تا فقط بر تلفظ تمرکز کندو به خاطر نیاورد چگونه کلمه ساخته شده است )
-کنار هم قرار دادن اطلاعات با توجه به احساسات و آگاهی های کودک سبب به خاطر سپردن بهتر می شود.
-به کار گیری حس های دیگر : به ارتباط دادن اطلاعات به هم کمک می کند. ( برای مثال اعداد ریاضی با فونتهای مختلف نوشته شود ، علامتگذاری شود ، گوش دادن به حرفه ای آنها و یا تصویر اعداد روی شن یا ماسه کشیده شود )
-روش ها و ساختار و معانی شناخته شده ایی را در قالب فعالیتهایی پایه ریزی کنند تا اطلاعات جدیدی توسط کودک پردازش شود .
-فولدری از اطلاعات مهم حافظه فعال کودک ساخته شود که کودک بتواند در خانه یا کلاس از ان استفاده کند تا بار حافظه ی فعال کم شود ( برای مثال جدول اعداد ، قواعد تلفظ ، ترتیب حروف الفبا عددی از صفر تا صد )
-ارائه ی راهبردها و توسعه آنها برای استفاده در کلاس یا خانه به ترتیب زیر است :
-در صورت نیاز کمک بگیرد : از کودک بخواهید اگر برای تکرار اطلاعات کمک نیاز دارد ، آن را مطرح کند .
-با دوستی ، گروهی برایش درست کنید : اینکار کمک میکند بار کارها بین آنها تقسیم شود تا بتوانند به درستی از ابتدا کار را خودشان انجام دهند به جای اینکه منتظر معلم بمانند .
-علائم تصویری / نوشتاری کودک را تشویق کنید تا از اطلاعات شفهای یا نقاشی و یا تصویربرداری چیزهای مهم که لازم است به خاطر داشته باشد استفاده کند .
-به او آرامش دهید : راهبردهای خود آرامشی را به کودک آموزش دهید ( مثل تنفس آرام و عمیق ) زمانیکه احساس کنید بسیار مضطرب است . استرس و اضطراب به طور قابل توجهی ظرفیت حافظه ی فعال را کم می کند.
-فعالیت را به آرامی و کندی انجام دهید : این امکان برای کودک فراهم میشود که گامهای کوتاه تری بردارد و تشویق میشود آرامتر کار را انجام دهد.
-تجسم سازی : آنها را تشویق کنید آنچه میشنوند ، تجسم سازی کنند.
- کم کردن عوامل حواس پرتی : دسترسی به رسانه های اجتماعی و نمایش تصویری را به حداقل برسانید.

چه فعالیتهایی میتواند ظرفیت حافظه فعال را بهبود بخشد ؟
-تجسم سازی را آموزش دهید : به کودک بیاموزید آنچه میخواند یا میشنود را در ذهن تجسم سازی کند . از او بخواهید آنچه برای انجام تکلیفی لازم است را در ذهن تجسم کند ( برای مثال آنچه برای پخت کیک لازم است ) و سپس تصویر آن را بکشد . هرچه تجسم سازی او بهتر شود میتواند تصویر ذهنی اش را توصیف کند بدون اینکه لازم باشد آن را به تصویر بکشد .
-انجام بازی هایی که از حافظه تصویری در آنها استفاده می شود : بازی های جورچین برای حافظه ی تصویری فوق العاده اند. خودتان هم می توانید بازیهایی طراحی کنید ( برای مثال در ماشین کوچکی حروف و اعداد را جابه جا کنید و از آنها بخواهید آنها را مرتب کنند )
- از کودک بخواهید به شما آموزش بدهد : آنها را تشویق کنید ، توضیح دهند چگونه مهارتهای جدید را آموخته اند و به شما هم آموزش دهند . با کار روی این مبحث انچه یاد گرفته اند در حافظه شان به خوبی تثبیت میشود .
- بازی با کارت : با توجه به به خاطر سپردن قواعد بازی و اینکه کدام کارت در دست است و قبلا چه کارتی در دست بوده است ، سبب تقویت حافظه ی فعال میشود .
- کودک را برای خواندن فعال تشویق کنید : به آنها آموزش دهید از ماژیک های برجسته کننده ی خطوط ، نوشته های راهنما و یا خط کشیدن زیر قسمتهای مهم متن استفاده کنند تا به مدت طولانی خواندن فعال و حفظ اطلاعات به سهولت بهتری برایشان محقق شود و به سئوالات مربوط به ان هم پاسخ داده شود . پرسیدن سئوال راجع به آنچه میخوانند و می نویسند هم چنین برای خواندن فعالانه و پیشرفت استراتژی های راهبردی برای انواع دروس خواندنی خوب خواهد بود .
- اطلاعات را با روش چند حسی ارائه دهید : اگر آنها فرصتی برای پردازش اطلاعات به طرق مختلف دارند ، این روش برای حافظه ی فعال و تبدیل اطلاعات جدید به حافظه ی بلند مدت ، کمک کننده خواهد بود.
-نوشتن تکالیف
-بلند خواندن
-در حالیکه توپ را جلو و عقب پرتاپ می کنید در مورد کاری که انجام میدهید صحبت کنید.
-تکلیف را ترسیم کنید.
-از تصاویر برای تایید و حمایت از اطلاعات شفاهی استفاده کنید.
-تکلیف را کاملا مشخص کنید.
-بین آنها ارتباطی برقرار کنید : از الگوهای یادآور و سمبولیک ( برای مثال برای رنگهای رنگین کمان از Roy G Biv ) استفاده کنید تا اطلاعات حافظه قدیم و جدید به هم ملحق شوند .
-از بازیهایی که توالی های تکرار اطلاعات و بررسی اطلاعات بعدی و قبلی در انها لحاظ شده است استفاده کنید : از رنگها ، شکلها ، ایتم های غذایی ، روزهای هفته ، لباسها ، حیوانات ، اعداد و نام دوستان استفاده کنید .
-از بازیهایی با استفاده از کلمات بهره ببرید : من به فروشگاه / باغ وحش / ساحل رفتم و انجا … دیدم .
-بازی حدس افراد: کودک باید سئوالاتی در مورد ویژگی فرد مورد نظر با استفاده از حالات چهره بپرسد .
-بازی سیمون و چند بازی اموزشی دیگر : بیش از یک دستور یا اموزش در یک جلسه به کودک ارائه دهید اگر میتواند همه را به خاطر بسپارد ( برای مثال نشستن ، گذاشتن دستهای شما روی سر و سه بار چشمک بزند ، از بازی با موانع استفاده کنید در صورتیکه میتواند اموزش را به خاطر بسپارد ( برای مثال رفتن زیر میز ، پشت صندلی و یا عبور از داخل تونل )
-بستن طناب / ساختن برج : به صورت دایره ایی یا رو درو بنشینند و دو رنگی که برای بستن یا ساختن نیاز دارند را به ترتیب انتخاب کنند . به نوبت دو رنگ دیگر را بگویند و به تدریج تعداد رنگهای لازم برای درست کردن ریسمان یا ساخت برج بیشتر شود.
-از بازی دزدان دریایی استفاده کنید : کلاه دزدان دریایی را برسر بگذارید و وانمود کنید میخواهید چیزهایی را بردارید ، دو کشتی انتخاب کنید در حالیکه تصاویری هم ارائه شود و برای هر کودک توضیح دهید باید دو شیء از کشتی بردارد . قبل از اینکه اینکار را کودک انجام دهد سه بار برایش توضیح دهید . به تدریج تعداد ایتم هایی که باید از کشتی بردارد را افزایش دهید.
-زمان پیک نیک : نام ۲ یا ۳ چیز را به کودک بدهید که برای پیک نیک لازم است . سپس از آنها بخواهید آنها را جمع اوری کنند میتوانید از تصاویر اشیا یا اشیا واقعی استفاده کنید.

چرا باید به دنبال درمان باشم اگر کودکم مشکلاتی در حافظه ی فعال دارد ؟
مشکلات حافظه ی فعال سبب از دست رفتن فرصتهای یادگیری برای کودک می شود .
با گذشت زمان این فرصتهای از دست رفته سبب کندی پیشرفت تحصیلی و موفقیت آموزشی ضعیف خواهد شد علاوه بر اینکه در چالشهای روزمره مثل لباس پوشیدن ، بستن کیف مدرسه و افزایش کارایی در کارهای معمولی و آماده شدن برای رفتن به تختخواب با مشکلاتی روبرو خواهد بود .
اگر درمان نشده رها شود ، مشکلات حافظه ی فعال سبب بروز چه مشکلات دیگری میشود ؟
ممکن است مشکلات زیر مشاهده شود :
- پیشرفت در مهارتهای خواندن و نوشتن
- ریاضیات
- انجام تکالیف سطح بالاتر
- پیشرفت مشابه همکلاسان که ممکن است سبب انزوای اجتماعی و کاهش اعتماد به نفس در آنها شود.
- دستیابی به پتانسیل کامل آموزشی

چه نوع درمانی برای مشکلات مربوط به حافظه فعال پیشنهاد میشود ؟
اگر کودکتان مشکلاتی در رابطه با حافظه ی فعال دارد ، مشاوره با گفتار درمانگر، کاردرمانی یا روانشناس توصیه میشود .