آموزش نظم به کودکان، طبق اصول روانشناسی

ترفندهای آموزش نظم به کودکان طبق اصول روانشناسی کودک و تربیت فرزند پسر چیست؟ با ما در ادامه مطلب همراه باشید.

روش اول: نشان دادن عوارض جسمی ناشی از بد رفتاری

طبق اصول روانشناسی کودک وقتی رفتار ناپسندی را از فرزند خود می‌بینیم باید او را متوجه عوارض و پیامدهای آن رفتار کنیم. به عنوان مثال نشان دادن محل کبودی ویا زخم به کودکی که می‌زند. فرض کنید کودکتان یک بشقاب را می‌شکند. بهترین کار این است که در جمع آوری تکه های خرد شده از خود او کمک بگیریم. در آموزش نظم به کودکان نشان دادن عواقب یک رفتار غلط بسیار موثرتر از حرف زدن است. مخصوصا در فرایند تربیت فرزند پسر ، کلام تاثیر کمتری دارد. فرزند شما باید نتایج رفتار خود را از نزدیک لمس کند. در روانشناسی کودک این شیوه برای آموزش نظم به کودکان بسیار مقبول و موثر است.

روش دوم: پس از یکی دوبار خواهش کردن، استفاده از لحن جدی مخصوصا در تربیت فرزند پسر

این مورد مخصوصا در تربیت فرزند پسر بیشتر به کار می‌آید. مثلا مادری می‌گفت که پسر سه ساله‌اش از صدای پدر تا سرحد مرگ می‌ترسد. در مورد تربیت فرزند پسر توجه داشته باشید که بسیاری از پسرها به خوبی دخترها نمی‌توانند بشنوند. در این گونه شرایط کمی افزایش صدا کمک خواهد کرد تا صدای مادر بهتر شنیده شده و تاثیر گذاری بیشتری داشته باشد. برخی مواقع با بکارگیری لحنی قاطع و کمی بلند نیازی به روشهای تنبیهی و بعضا خشن نیست. بکارگیری اصول روانشناسی کودک توسط والدین در آموزش نظم به کودکان بسیار کمک کننده خواهد بود.

روش سوم: ایجاد تغییر مسیر در ذهن کودک و منحرف کردن حواس او

در مورد کودکانی که چند سال بیشتر سن ندارند این روش، بسیار مناسب است. مثلا تصور کنید که می‌خواهید لباس کودکتان را به او بپوشانید و او مخالفت می‌کند. در چنین شرایطی بهتر است مثلا با یک اسباب بازی کوکی حواس او را منحرف کنید و لباسش را بپوشانید. با منحرف کردن حواس کودک از شیئی به شیئی دیگر می‌توانیم کاری را که می‌خواهیم انجام دهیم.

روش چهارم: نسبت به مخالفت کودک بی‌توجهی و یک دقیقه به او فرصت دهیم تا کار لازم را انجام دهد

در روانشناسی کودک اصولا والدین می‌توانند نسبت به مخالفتهای فرزندشان بی‌توجهی کنند. اگر از پسرتان خواستید کاری را انجام دهد و او انجام نداد، موقتا می‌توانید او را مورد بی‌توجهی قرار داده و از بروز کش‌مکش جلوگیری کنید. این گونه کم‌توجهی باید به همراه یک دقیقه قطع ارتباط باشد. در چنین شرایطی احتمالا وی کار مورد نظر شما را انجام خواهد داد. مخصوصا زمانی که او می‌فهمد که با او کش‌مکش ندارید. در ضمن فراموش نکنید که طبق روانشناسی کودک ، کش‌مکش قدرت، رفتاری طبیعی است برای قطع وابستگی شخصی او نسبت به اطرافیان.

حال پس از یک دقیقه اگر او کار مورد نظر را انجام نداد بهتر است موضوع را به او یادآوری کرده و برایش توضیح دهیم. حتی می‌توانیم به او پیشنهاد کمک کنیم. بهتر است به کودکمان یادآوری کنیم که کاری که قرار است انجام دهد چه فایده‌ای برای خودش و اطرافیانش دارد. اگر فرزندتان فردی با انضباط باشد تا همین حد توضیح برای او کفایت کرده و او را ترغیب به انجام آن کار خواهد کرد. ولی اگر این گونه موارد کفایت نکرد ممکن است تنبیه کارساز باشد.

نکته مهم

موضوع مهم در این روش این است که بلافاصله دست به کش مکش و تنبیه نمی‌زنیم. در واقع با کمی طمانینه و مدارا به طور غیر مستقیم به او می‌فهمانیم که برای تلاش و کسب استقلال شخصی او ارزش قائل هستیم. همچنین با برخی تنبیه‌ها و ایجاد برخی محدودیت‌ها و یا محدود کردن برخی امکانات (مثلا گرفتن اسباب‌بازی) به او می‌فهمانیم که در صورت عدم نظم و حرف شنوی، قوانین سخت گیرانه‌ای هم وجود دارد.

روش پنجم: مذاکره طبق روانشناسی کودک و ایجاد فرصت انتخاب

یک پسر بچه را تصور کنید که حدودا در سن چهار یا پنج سالگی قرار دارد. نه تنها بحث کردن با وی و گفت و شنود نشانه ضعف در ما نیست بلکه با این کار نشان خواهیم داد که برای او و نظراتش ارزش قائل هستیم. نظر دادن و گرفتن، یک روش بسیار خوب است. ما با این کار به او می‌فهمانیم که در حال بررسی کردن ارزش‌های او هستیم.

مثلا فرض کنید کودک شما از لباس پوشیدن امتناع می‌کند. در این حالت می‌توان به او گفت: "خودت لباست را می‌پوشی یا من اینکار را برایت انجام دهم؟". اصولا در چنین شرایطی او دیگر از این کار سر باز نمی‌زند و خودش این مسئولیت را انجام می‌دهد. روش دیگر این است که به او پیشنهاد کمک دهیم. در این شرایط یا موافقت می‌کند که از ما کمک بگیرد یا خودش به تنهایی این کار را انجام می‌دهد. توجه کنید که اگر قبول کرد خودش انجام دهد آنرا نوعی لجبازی و یا مقابله با خود تلقی نکنید و با او به کش‌مکش نپردازید.

روش ششم:گرفتن برخی امتیازات و وسایل جهت آموزش نظم به کودکان

اگر کودک ما در صدد نافرمانی برآید می‌توانیم او را در استفاده از برخی وسایل بازی و یا امکانات محدود کنیم. مثلا اگر اتاقت را مرتب نکنی بعد از شام اجازه استفاده از تلویزیون را نخواهی داشت. یا قبل از شروع بازی باید در کارهای خانه به من کمک کنی. برخی امتیازات مخصوصا در تربیت فرزند پسر عبارتند از دیدن فیلم ، بازی کردن ، خوردن غذای مخصوص ، دیدن دوستان و…

توجه داشته باشید در این روش طبق اصول روانشناسی کودک امتیازات گرفته شده را نباید یکباره به او برگرداند. بلکه برای اجرای این روش زمان لازم است و باید حتما رعایت شود. این روش، یک روش مهم در رشد نظام انضباطی و آموزش نظم به کودکان است.

روش هفتم: در صورت امکان، کارها را به صورت بازی درآورید

برای ایجاد تمایل و رغبت در کودکان برای انجام یک کار، می‌توان آنرا بصورت یک بازی مطرح کرد. مثلا آیا می‌توانی میز را ظرف یک دقیقه مرتب کنی؟ من زمان می‌گیرم ببینم چگونه این کار را انجام می‌دهی؟ یا مثلا اگر این کار را زود تمام کنی برایت شکلات می‌خرم.

نکته مهم در آموزش نظم به کودکان این است که همیشه انجام کارها نباید همراه با پاداش باشد. فرزند شما نباید گمان کند که برای انجام هر کار درستی باید از شما مزد بگیرد. نکته مهم دیگر این است که در خود کار باید به اندازه کافی لذت ایجاد کنیم. همیشه کودک نباید به خاطر جایزه کار درست را انجام دهد. ولی برخی مواقع هیچ روشی به این اندازه جواب نمی‌دهد. پس فراموش نکنید که بهترین کار ایجاد لذت در کار و ایجاد انگیزه در کودک برای انجام آن است. در برخی مواقع هم می‌توانیم از پاداش و جایزه به عنوان یک امر مکمل استفاده کنیم. این روش جهت تربیت فرزند پسر بسیار موثر است.

روش هشتم: تمرکز روی یک کار خاص مخصوصا در تربیت فرزند پسر

در برخی موارد فرزند ما برای انجام یک کار ساده نیاز به تمرکز دارد. پس وقتی مشاهده کردیم که فرزندمان با سهل‌انگاری و بی‌توجهی از انجام کاری سر باز می‌زند شاید او به تمرکز بیشتری بر روی آن کار نیاز دارد. پس بهتر است سعی کنیم توجه او را روی آن کار متمرکز کنیم. حتی مواردی وجود دارد که از بس آن کار بزرگ و گسترده است که حوصله و پایداری او را برای انجام آن کار از بین می‌برد. این مورد در تربیت فرزند پسر بسیار مشهود است. در چنین شرایطی والدین باید شرایط را به خوبی درک و مدیریت کنند.

برای مثال کودک نوپایی که از پوشیدن لباس طفره می‌رود را تصور کنید. بهتر است به او بگوییم می‌تونی دستت را در آستین لباس ببری. سپس از او بخواهیم سرش را در یقه لباس ببرد و… در چنین مواردی توجه کودک را از یک کار کلی و سخت به چند کار جزئی و آسان جلب کرده‌ایم.

الان دیگر می‌دانیم که اگر کودکی اتاق خود را تمیز و مرتب نمی‌کند، چه باید کرد. بهترین کار این است که اتاق او را به چند بخش مجزا تقسیم کنیم. مثلا از او بخواهیم کمد لباس را مرتب کند. سپس بخواهیم یک گوشه اتاق را به وسایل ورزشی اختصاص دهد و…

روش نهم: فرزندتان باید از اشتباهات خود درس بگیرد

شاید این مورد، جزء مواردی در روانشناسی کودک است که والدین فراموش می‌کنند. باید به بچه‌ها یاد بدهیم اشتباه کنند و از اشتباهات خود درس بگیرند. این روش درواقع یک روش معنوی و ارزشمند است.

فرض کنید پسر پنج ساله شما موهای خواهر کوچک خود را کوتاه کرده و موهای خواهر بسیار بدفرم شده. در چنین مواردی عصبانیت شما زیاد سودی ندارد. بهتر است با فرزندتان صحبت کنید. از کودک خود بپرسید سود و علت این کار او چیست؟

در چنین شرایطی یک کودک پنج ساله اصولا حرف زیادی برای گفتن ندارد. ولی باید با صحبت کردن و آرامش به او بفهمانیم که این کار او بسیار بد و حتی خطرناک بوده است. باید او را متوجه این موضوع کنیم که علیرغم تلاش او، موهای خواهرش بسیار زشت و بد شده است. بهتر است چندین اشتباه قبلی او را نیز به او گوشزد کنیم. در این حالت بهتر است وقتی می‌خواهیم خواهر کوچکتر را به آرایشگاه ببریم، پسر را نیز با خود همراه کنیم تا برای رفع این عیب خود او هم کمی به مشقت بیفتد و متوجه عواقب کار خود شود(طبق توضیحات روش اول). باید به او تذکر دهیم که مثلا تو اجازه داشتی سه بار اشتباه کنی و این فرصت دیگر تمام شد.

سخن پایانی

فرزندان به حکم عقل اجازه اشتباه دارند و باید تجربه کسب کنند. در آموزش نظم به کودکان والدین ، نباید از فرزندان خود انتظار کمال مطلوب داشته باشند. احساس کمال مطلوب از فرزند بیشتر ناشی از بی‌کفایتی شخص بزرگسال نسبت به خویش است نه اینکه واقعا به فکر مصلحت بچه باشد. توجه به عوامل مختلف نیز بسیار ضروری است. به عنوان مثال در مقاله "تاثیر تعداد و فاصله سنی فرزندان در رفتار آنها، از نظر دکتر هلاکویی" بیان کردیم که حتی تعداد و فاصله سنی فرزندان ممکن است چه تاثیری در تربیت آنها داشته باشد.