علت گریه در کودکان، مواردی که باید بدانید

می‌دانیم فرزند آدمی به‌گونه‌ای است که با گریه و اشک و آه به دنیا می‌آید و نخستین اعلام تولد کودک همان گریه اوست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی از اطفال حتی قبل از تولد و در دوران حیات رحمی نیز گریه می‌کنند و آن به هنگامی است که پردۀ کیسه آب پاره شده و هوا داخل حفره رحمی می‌شود.

انواع گریه
گریه‌ها همه‌وقت برای یک هدف و مقصد نیست، مقاصد و اهداف مختلفی برای آن وجود دارد که ازجمله عبارت‌اند از گریه فراق، گریه ترس، گریه شوق و شادی، گریه درد و گرسنگی.
گریه گاهی ممکن است گریۀ آزمایش باشد که معمولاً برای کودکان 12-6 ماهه بسیار دیده می‌شود و آن چند لحظه قبل از خواب است و می‌خواهند مثلاً مادر را امتحان کنند که آیا در کنار او می‌ماند و یا می‌رود.

علل و عوامل گریه
الف) علل زیستی - جسمانی
- تنفس آزاد؛ گریه زمان تولد نشانۀ نخستین استفاده از مکانیسم تنفس است و پیش از اینکه دارای اهمیت روانی باشد واجد اهمیت فیزیولوژیک است و نشان‌دهندۀ تنفس آزاد کودک است.
- اعلام گرسنگی؛ گاهی کودک گریه می‌کند بدان خاطر که گرسنه است و یا فاصلۀ بین دو غذایش طولانی است و نمی‌تواند آرام و قرار بگیرد. اگر در چنین مواردی به او غذا بدهند آرام می‌شود و این یک هشدار است.
- اعلام درد؛ زمانی که کودک می‌گرید بدان خاطر که دردمند است. مثلاً دل‌درد دارد، خواه به علت سرماخوردگی و خواه به علت پرخوری و یا عدم هضم غذا. مادران آگاه زود می‌توانند حدس بزنند که او چرا می‌گرید و چگونه باید مداوا شود.
- ناراحتی؛ گاهی گریه کودک برای ناراحتی از وضع لباس است، مثلاً لباس خود را خیس کرده و یا در اجابت مزاج دچار ناراحتی است. با تعویض آن راحت می‌شود و قرار و آرام می‌گیرد. همچنین ممکن است لباس او زیاد و یا کم باشد، از سرما و گرمای شدید رنج ببرد.
- مقدمات بیماری؛ در مواردی ممکن است گریه مقدمه‌ای برای ظهور بیماری باشد. مثلاً گریۀ او برای احساس رنجی است که در درآمدن دانه‌های مثلاً آبله در خود احساس می‌کند.
- احساس خستگی؛ این هم از شایع‌ترین دلایل و علل گریه است از آن بابت که طفل کمی بازی کرده و خسته شده و نمی‌تواند به خواب رود. بی‌خوابی خود عامل شدید خستگی است و وضع او را بدتر می‌کند.
- تعویض وضعیت؛ تعویض وضع و موقعیت کودک خود از عوامل گریه است. مثل تعویض محل خواب کودک، یا وضعیت خوابش مثل حرکت از راست به چپ و برعکس، یا تعویض لباس برای استحمام.
ب) علل روانی
- احساس عدم امنیت؛ گاهی کودک که می‌گرید بدان خاطر است که امنیت خود را درخطر می‌بیند. زمینۀ رشد و حیات او ایجاب می‌کند که او دائماً در محیط دور از سروصدا و خطر باشد. وقتی جیغ‌ودادی پدید می‌آید و یا صدای انفجاری به گوش رسد او موقعیت خود را ناامن احساس کرده و می‌گرید.
- عدم رضایت از اوضاع؛ او خواسته و نیازی دارد و دلش می‌خواهد که مثلاً به فلان صورت عمل شود. وقتی قضیه را خلاف آن می‌بیند آه و ناله سر می‌دهد.
- عقده روانی؛ زمانی گریه به خاطر نوعی عقده‌گشایی است. مثلاً طفل به یاد ساعتی می‌افتد که مادرش او را کتک زده و یا مورد بی‌اعتنایی‌اش قرار داده و اینک از آن شرایط و اوضاع ناراحت است.
- عدم رضایت از خود؛ گاهی هم دیده می‌شود طفل تن به عملی می‌دهد و در آن موفق نمی‌شود. مثلاً می‌خواهد دو قوطی را در هم کند ولی برای او میسر نیست. بدین خاطر از عمل خود ناراضی است.
ج) علل عاطفی
- احساس تنهایی و بی‌پناهی؛ او می‌گرید زیرا مادر خود را در کنار خویش نمی‌بیند. چون با او انس دارد نمی‌تواند فراق او را تحمل کند. اگر در چنین حالتی مادرش در کنارش قرار گیرد آرام می‌شود.
- نیاز به نوازش و مهر؛ او می‌گرید زیرا گرسنۀ مهر و عواطف است، می‌خواهد او را نوازش کنند و دل او را به دست آورند. در این موارد گاهی ممکن است او خود را لوس کند ولی این امر برای اطفال کمتر از سه ماه کمتر معنی دارد.
- دل‌شکستگی و ناامیدی؛ ممکن است گریۀ طفل برای دل‌شکستگی باشد. مثلاً خواسته‌ای داشته و در آن موفق نشده است. مایل بوده مادرش کاری را برای او انجام دهد و در آن توفیقی نیافته است.
- ترس؛ زمانی هم ممکن است گریه ناشی از ترس باشد، خواه ترس از قیافه‌ای ناآشنا، خواه دیدن خواب‌های وحشتناک که معمولاً در بیماری‌های سخت و در تب‌های شدید این حالت پدید می‌آید.
د) علل اجتماعی
- تقلید؛ گاهی ممکن است گریه‌های کودکان برای وجود الگوهای رفتاری باشد. مثلاً طفلی که صدای گریۀ طفلی دیگر را بشنود به گریه می‌آید.
- تمرین صدا؛ او با گریۀ خود مجرای صدا را اصلاح می‌کند و ادای گریۀ دیگران را درمی‌آورد و بین این مزاح و آن واقعیت تدریجاً خود هم به‌واقع می‌گرید و اشک می‌ریزد.
- اعلام نگرانی؛ زمانی گریه‌اش ناشی از اعلام نگرانی از حضور فردی نامأنوس و غریب در حضور است. قیافۀ ناآشنا نمی‌شناسد، با او سازگاری ندارد و گریه‌اش ناشی از اعلام عدم رضایت از چنین اوضاعی است، البته چنین گریه‌ای مربوط به دوران پس از سه‌ماهگی است.

فواید و اهمیت گریه
گریه برای کودکان امری مفید و مهم است، از آن بابت که در زمینۀ جسمانی باعث سلامتی بدن، رشد دستگاه تنفس، تارهای حنجره و مخصوصاً سلامت چشمان او می‌شود.
ازنظر عاطفی و روانی گریه عامل تخلیۀ هیجانات، عقده‌گشایی و به‌اصطلاح عامیانه سببی برای سبک کردن استخوان است که این خود برای سلامت روانی طفل مؤثر است. ازنظر ادامه حیات هم ضروری است که او بگرید تا اعلام نیاز کند.
به همین نظر است که توصیه کرده‌اند جلوی گریه کودک را نگیرید ولی نباید اجازه داد که آن امری طولانی شود و او شدیداً ناراحت شود و یا نباید گذاشت که او گریه را محملی برای وصول به هدف‌های خود قرار دهد.

نکات
- روش برخورد با گریه کودک به‌گونه‌ای نباشد که طفل نق‌نقو بار آید و گریه برای او به‌صورت عادت پیدا کند.
- از زمانی که طفل به زبان آمده و قادر به تکلم است او را وادارید که با حرف مطلب خود را بگوید نه با گریه.
- او را به خاطر گریه کتک نزنید زیرا که آن مسئله را حل نمی‌کند و سعی کنید با استدلال یا بی‌اعتنایی او را از گریه بازدارید.
- استفاده از داروی ضد گریه بدون تجویز پزشک روا نیست.
- در گریه‌های مداوم و شدید و گریه‌های هیجانی حتماً به پزشک مراجعه کنید.