صافی کف پای کودک، نرمی بیش‌ازحد مفاصل

در حالت عادی قسمت داخلی میانه‌ی کف پا دارای قوسی به سمت داخل است اما در برخی از کودکان این قوس وجود ندارد که به آن صافی کف پا یا افتادگی قوس کف پا گفته می‌شود. صافی کف پا زمانی رخ می‌دهد که تاندون کف پا نمی‌تواند قوس کف پا را ایجاد کند و بنابراین کف پا به صورت کامل با کف زمین در تماس است. تمامی کودکان و خردسالان در ابتدا به صورت طبیعی کف پای صاف دارند که این موضوع به خاطر حالت پاهای آن‌ها و چربی‌های موجود در پا است که به تدریج کم می‌شود و با بالا رفتن سن کودک، قوس کف پا شکل می‌گیرد. در طی این سال‌ها، داشتن صافی کف پای انعطاف‌پذیر امری طبیعی است. قوس کف پا باید در سن حدود چهار سالگی شروع به شکل‌گیری کند و نهایتاً تا سن ۱۰ سالگی به طور کامل شکل گرفته باشد. اگر بعد از سن چهار سالگی همچنان کف پای کودک شما کاملاً صاف است، لازم است که حتماً به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت قوس کف پای او را بررسی کند.

صافی کف پا در کودکان چیست؟
ممکن است به خاطر وجود لایه چربی در پای کودکان، کف پای آن‌ها صاف به نظر برسد. از سوی دیگر کودکان مفاصل بسیار نرمی دارند که باعث می‌شود قوس کف پا بیشتر صاف شود. هرچند قوس کف پای کودکان در حالت ایستاده مشخص نیست و کف پایشان کاملاً صاف است اما احتمالاً در حالت نشسته یا خوابیده شما می‌توانید قوس کف پای آن‌ها را ببینید. همچنین ممکن است زمانی که کودک روی نوک انگشتان خود ایستاده نیز، کف پای او قوس داشته باشد. اغلب کودکان در سن شش سالگی، دارای قوس کف پا هستند به صورتی که این قوس حتی در حالت ایستاده نیز وجود دارد. اما در برخی از کودکان، قوس کف پا هرگز شکل نمی‌گیرد. در این موارد ممکن است سابقه خانوادگی در ابتلا به صافی کف پا وجود داشته باشد. خوشبختانه اغلب کودکانی که صافی کف پا دارند، دچار درد یا مشکلات و عوارض بلندمدت نمی‌شوند.

علل
کف پای صاف در کودکان علل متعددی می‌تواند داشته باشد:
نرمی بیش‌ازحد مفاصل، در این حالت، دامنه حرکتی مفصل بیشتر از حد عادی است که موجب می‌شود با قرار گرفتن فشار وزن بدن روی پاها، قوس کف پا به راحتی صاف شود.
هیپوتونی کمبود حجم عضلانی.
خشک بودن عضله ساق پا یا تاندون آشیل.
داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به صافی کف پا.
تارسال کوالیژن (چسبیدن استخوان‌های مچ پا به هم). استخوان‌هایی در مچ پا که در حالت عادی از هم جدا هستند به صورت غیرطبیعی به هم چسبیده‌اند که موجب صافی کف پای سخت می‌شود.
سندرم دان بروز صافی کف پا رد کودکان مبتلا به سندرم دان به علت کمبود حجم عضلانی و نرمی مفاصل، شایع است.
فلج مغزی ناشی از عدم تعادل عضلانی و اسپاسم عضلات.
تالوس عمودی مادرزادی، نوعی بیماری مادرزادی که موجب برآمدگی و سفتی کف پا می‌شود.
بیماری‌های پیچیده‌ی مادرزادی در بافت‌های همبند بدن مانند سندرم مارفان یا سندرم اهلر دانلوس.

علائم
صافی کف پا کودکان ممکن است از بدو تولد آشکار باشد و یا این که چندین سال بعد نمایان شود. اغلب کودکانی که به صافی کف پا مبتلا هستند هیچ علائمی ندارند. اما برخی، علائم زیر را دارند:
درد، حساسیت به لمس یا گرفتگی عضلات در پا، زانو و ران پا
چرخش پا به سمت خارج
تغییر در نحوه راه رفتن
احساس ناراحتی پا در کفش
امتناع کردن از انجام فعالیت‌های فیزیکی

انواع کف پای صاف
صافی کف پا در کودکان به دو دسته تقسیم می‌شود، صافی کف پا همراه با علائم و بدون علائم. ممکن است کف پای صاف با علائمی مانند درد و محدودیت فعالیت همراه باشد اما در مواردی نیز ممکن است با هیچ علائمی همراه نباشد. تشخیص نوع صافی کف پا به متخصص بیماری‌های پا و جراح کمک می‌کند تا برنامه‌ی درمانی مناسبی را با توجه به شرایط خاص شما تدوین کند.

تأثیرات صافی کف پا
در اغلب کودکان، صافی کف پا موجب بروز هیچ علائمی نمی‌شود و بنابراین جایی برای نگرانی نیست. با این حال، با گذشت زمان ممکن است صافی کف پا موجب شود که نحوه راه رفتن کودک تغییر کند و بعد از پیاده‌روی‌های طولانی شخص دچار درد پا، زانو و لگن شود. بنابراین بسیار مهم است که در اولین فرصت ممکن، درمان‌های مناسب برای کودک شما انجام شوند. در موارد خاصی که کودک به نرمی مفاصل نیز دچار باشد ممکن است مچ پا به سمت داخل چرخش پیدا کند و موجب تغییر در نحوه راه رفتن شود.

چه زمان باید از بابت صافی کف پای کودک خود نگران باشم؟
کودکان مبتلا به صافی کف پا رد تمامی موارد نیز به اقدامات درمانی نیازی ندارند. اگر سن کودک شما کمتر از شش سال است، همچنان احتمال آن وجود دارد که با ادامه‌ی روند رشد او، صافی کف پا برطرف شود و قوس کف پای او شکل بگیرد و به ارتفاع طبیعی برسد. در صورتی که کودک شما هر یک از علائم گفته شده رد بالا را دارد، در صورتی که تنها کف یکی از پاهای او صاف است و یا از انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزشی امتناع می‌کند، باید بابت این موضوع نگران شوید و در مورد آن اقدام کنید.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
کودک شما از درد پا، مچ پا، زانو یا کمر شکایت دارد.
فرزند شما تا چهار سالگی هنوز هیچ قوسی در کف پای خود ندارد.
تنها یکی از کف پاها صاف است.
متوجه الگوی سایشی غیرعادی در کف کفش کودک خود شده‌اید.
فرزند شما مایل به انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزش نیست.
شما دارای سابقه خانوادگی در ابتلا به صافی کف پا هستید.
اگر نگران وضعیت پای کودک خود یا روند رشد او هستید.

تشخیص
پزشک وضعیت پای کودک شما را به دقت ارزیابی می‌کند تا مطمئن شود که رد پای کودک شما ناشی از مشکلات دیگری مانند مشکلات زانو یا لگن نیست. ممکن است لازم باشد که از پای کودک تصاویر رادیوگرافی تهیه شود اما در اغلب موارد تنها با انجام معاینات فیزیکی پزشک می‌تواند مشکل را تشخیص دهد.

درمان
اگر کودک شما علائم دردناکی نداشته باشد و حالت قرارگیری بدن و پاهای او و همچنین روند شکل‌گیری قوس کف پای آن‌ها با توجه به سنی که دارند، عادی باشد، نیازی به انجام درمان نیست. در این حالت پزشک تنها در مورد بهترین کفش مناسب برای کودک شما، توصیه‌هایی می‌کند. اما در صورتی که کودک دچار علائمی شود که ناشی از صافی کف پا است، لازم است که برای درمان او اقدام شود. پزشک ممکن است یکی یا تعداد بیشتری از روش‌های درمانی غیر جراحی زیر را برای کودک شما تجویز کند:
کفی طبی
در صورتی که کودک شما دچار صافی کف پا شود بسیار مهم است که در اولین فرصت ممکن برای درمان اقدام شود تا حالت غیرعادی پای آن‌ها با کمک کفش‌های ثابت‌کننده و کفی‌های طبی اصلاح شود. کفی‌های طبی به نحو بسیار مؤثری می‌توانند درد کف پا، مچ پا، زانو و ران پا که ناشی از صافی کف پا است را کاهش دهند. از سوی دیگر، حالت پشتیبانی‌کننده‌ی آن‌ها می‌تواند به رشد عادی کف پا و شکل‌گیری قوس کف پا کمک کند و از بدتر شدن دفرمیتی پا جلوگیری کند.در صورتی که کودک دچار کف پای صاف باشد فشار مضاعفی وارد به کف پا، مچ، زانو، لگن و ستون فقرات او می‌شود و کفی‌های طبی از فشار وارد شده به این قسمت‌ها می‌کاهند. بسته به سن کودک شما، حالت پای او و علائمی که در حال حاضر دارد ممکن است پزشک استفاده از کفی‌های طبی پیش‌ساخته (قابل خرید به صورت آماده) یا کفی‌های سفارشی (ساخته شده به طور اختصاصی) را تجویز کند.
اصلاح فعالیت‌ها
لازم است که به صورت موقتی، انجام دادن فعالیت‌هایی که موجب درد پا می‌شوند کاسته شود و از انجام دادن پیاده‌روی‌های طولانی یا ایستادن برای مدت‌زمان طولانی خودداری شود.
فیزیوتراپی
علاوه بر تجویز کفی طبی و ارائه توصیه‌های در مورد تهیه کفش مخصوص ورزش یا مدرسه، پزشک در مورد انجام دادن ورزش‌ها و حرکاتی برای تقویت عضلات پا و مچ پا توصیه‌هایی به شما می‌کند. این تمرینات به بهبود تعادل بدن و حس عمقی مفاصل پا کمک می‌کند.
دارودرمانی
ممکن است برای کاهش درد پای کودک، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن تجویز شود.
جراحی
در برخی از موارد، لازم است که برای بهبود وضعیت صافی کف پا، بهبود عملکرد پا و برطرف کردن علائم ناشی از آن، عمل جراحی انجام شود. چگونگی انجام این جراحی (یا جراحی‌ها) و انتخاب تکنیک و روش آن به نوع صافی کف پای کودک شما، علت اصلی بروز آن و شدت صافی کف پای او بستگی دارد.

نتایج درمان
صافی کف پا در سالهای اول زندگی، بخشی از روند طبیعی رشد کودک است و هیچ عوارض بلندمدتی ندارد. در صورتی که کودکانی با سن بالاتر دچار صافی کف پا شوند، انجام درمان با کفی طبی یا جراحی در ۹۰ درصد موارد با نتایج موفقیت‌آمیزی همراه است. در صورتی که کودک بر اثر یک بیماری زمینه‌ای خاص به صافی کف پا مبتلا شده باشد، نتایج درمان او به این بیماری زمینه‌ای بستگی دارد.