پاسخ به پرسش های کودکان، حتما لازم است؟

جولی پسر ۸.۵ ساله به نام لوگان دارد. او می گوید: هر بار قبل از اینکه به پسرم بگویم کاری را که دوست ندارد، انجام دهد، باید خودم را برای آه و ناله هایش آماده کنم.
وقتی از او می خواهم که اسباب بازی هایش را جمع کند، حمام برود، مسواک بزند، تکالیفش را انجام بدهد، با خواهرش خوش رفتاری کند، به موقع بخوابد و خلاصه هر کار دیگری که از او می خواهم، در جواب می گوید آیا باید این کار را حتماً انجام دهم؟
من واقعاً از این حرف او عصبانی می شوم و در پاسخ به او می گویم: بله، باید این کار را انجام دهی. اگر لازم نبود اصلاً نمی گفتم. ولی هیچ تاثیری ندارد، او همچنان این سؤال را از من می پرسد.

پی بردن به مفهوم سؤال
بچه ها با پرسیدن این سؤال، انتظاری برای پاسخ ندارند. در واقع، این سک سؤال نیست؛ بلکه جمله ای تاکیدی است و اگر پدر و مادرها هم این گونه فکر کنند، راحت تر با این مسئله برخورد خواهند کرد.
فرزندتان این سؤال را برای تغییر عقیدۀ شما نمی پرسد؛ بلکه با این سؤال، بی میلی خود را نسبت به انجام آن کار نشان می دهد. با این حال، جالب اینجاست که بیشتر بچه ها با اینکه می دانند پدر و مادرشان نظر خود را تغییر نمی دهند، باز هم آن کار را انجام نمی دهند مگر اینکه پاسخ صریح و روشنی از سوی پدر و مادرشان دریافت کرده باشند.
بچه ها در این سن کم کم یاد می گیرند که چگونه با رفتاری فریبکارانه، قوانین شما را نادیده بگیرند. بسیار مهم است که با این رفتاها آشنایی داشته باشید تا بتوانید همچنان بر فرزندتان کنترل داشته باشید و او نیز از قوانین شما پیروی کند.
وقتی که شخصی عصبانی است، خشمش را به یکی از روش های زیر نشان می دهد. ممکن است که فریاد بزند، یا وسایل دم دستش را بشکند، به این نوع رفتار، عکس العمل پرخاشگرانه می گویند.
شاید دربارۀ دلیل عصبانیتش با کسی صحبت کند و از این طریق مشکلش را حل کند، این روش عکس العمل منطقی است؛ یا اینکه ممکن است به طور ناخودآگاه و با بی اعتنایی از انجام وظیفه ای که به او محول شده، امتناع کند و مدام دلیل انجام ندادن کارش را به گردن دیگری بیندازد. این عکس العمل، رفتار پرخاشگرانه انفعالی نام دارد.
ممکن است فرزندتان بلافاصله این عکس العمل را نشان ندهد؛ بلکه زمانی دیگر این گونه رفتار کند. مثلاً اگر به عنوان تنبیه به فرزندتان بگویید که زودتر از معمول به رختخواب برود، او از دست شما عصبانی خواهد شد و با رفتار پرخاشگرانه انفعالی، عکس العمل نشان می دهد، بدین صورت ممکن است به شما بگوید شامی را که درست کرده بودید، اصلاً دوست نداشته.
وقتی بچه ها چنین رفتارهایی می کنند، از سویی باید تنبیه شوند و از سوی دیگر بایستی مورد حمایت والدین قرار گیرند. در چنین مواقعی شما به دلیل اینکه پاسخ روشن و صریحی به او نداده اید، نباید اجازه دهید که از تنبیه در امان باشد.
او باید بداند که درخواست اولیه شما تغییری نکرده است. در واقع، عکس العمل پرخاشگرانه انفعالی در چنین مواردی به هیچ وجه معقول نیست.
اگر فرزندتان رفتارهای پیچیده تری از خود نشان داد، باید از یک روانشناس راهنمایی بگیرید. روانشناس می تواند ارزیابی کند که آیا فرزند شما برای کنترل این گونه مسائل، به کمک نیاز دارد یا نه.
اگر اکنون این رفتار پرخاشگرانه انفعالی فرزندتان را مورد بررسی قرار ندهید و به فکر درمان آن نباشید، احتمالاً او در آینده هم برای مقابله با شرایط آزار دهنده روحی از چنین روشی استفاده خواهد کرد.
بنابراین پاسخ شما باید به گونه ای باشد که فرزندتان دریابد رفتارهای غیرمعقول او بعد از پرسیدن این سؤال به هیچ وجه پذیرفتنی نیست.

بهترین پاسخ
زمانی که فرزند شما چنین سؤالی می پرسد، می توانید این گونه به او پاسخ دهید:
" وقتی که از تو می خواهم کاری را انجام دهی، به این دلیل است که از تو خواسته ام، اگر به من بگویی آیا حتماً باید این کار را بکنم، عصبانی می شوم؛ ولی نظرم را تغییر نخواهم داد. پس باید این کار را بکنی و بهتره دیگه این سؤال را نپرسی".
اگر فرزندتان به پرسیدن این سؤال عادت کرده است، می توانید قوانینی برایش وضع کنید، مثلاً به او بگویید:
"تا به حال چندین بار به تو گفته ام زمانی که از تو می خواهم کاری را انجام دهی، دیگر این سؤال را از من نپرس؛ چون با این کار به من بی احترامی می کنی. از امروز اگر این سؤال را از من پرسیدی، علاوه بر کار اصلی که باید انجام میدادی، یک مسئولیت دیگر هم به تو واگذار می کنم".
سپس یادتان نرود که در صورت پرسیدن این سؤال، مسئولیت دیگری به او بدهید. اگر دیدید که فرزندتان برای رهایی از کاری که باید انجام میداده از رفتار پرخاشگرانه انفعالی استفاده می کند، باید صراحتاً به این موضوع بپردازید و این گونه پاسخش را بدهید:
من چه جواب سؤال های بعدی تو را بدهم چه ندهم، تو باید کاری را که خواسته ام انجام بدهی، حتی اگر از آن کار خوشت نیاید و یا از دست من عصبانی شوی، چاره دیگری نداری. اگر برای انجام ندادن آن کار بهانه های مختلفی بیاری و رفتار فریبکارانه و زیرکانه ای انجام دادی، این نوع رفتار هم قطعاً عواقبی را به دنبال خواهد داشت.
سپس برای این رفتار، تنبیه هایی را در نظر بگیرید. با این روش فرزند شما به سرعت این درس مهم را یاد می گیرد و رفتارهای پرخاشگرانه را کنار می گذارد.