کودک آزاری در ایران، آنچه باید بدانید

کودکان سزاوار مهربانی، توجه و مراقبت هستند. با این حال هر ساله تعداد زیادی از آن‌ها مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و سلامت جسم و روان‌شان به خطر می‌افتد. انواع کودک آزاری شامل هرگونه آسیب و یا تهدید فیزیکی، روحی، جنسی و بی توجهی است که از طرف والدین و یا افرادی که در اطراف کودک هستند رخ می‌دهد و سلامت، رفاه، رشد و بقای آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‎دهد.
در ادامه به بررسی انواع مختلف کودک آزاری، پیامدهای هر کدام، قوانین موجود در این رابطه در ایران و نحوه پیگیری می‌پردازیم.

انواع کودک آزاری
۱. عاطفی (روانی)
آنچه کودک آزاری عاطفی نامیده شده و به عنوان سوء استفاده روانشناختی یا کلامی نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج ترین انواع کودک‌آزاری است که در طول زمان ایجاد می‌شود و سلامت احساسی کودک را به خطر می‌اندازد. در این نوع از آزار کودکان والدین به گونه ای رفتار می‌‌کنند که کودک احساس بی ارزشی، تحقیر، ترس و یا گناه می‌کند.
نمونه‌های کودک آزاری عاطفی عبارتند از:
تحقیر و تمسخر مداوم کودک
پرخاشگری و تهدید کودک
عدم توجه و محبت کافی
ترساندن و استرس وارد کردن به کودک
تبعیض قائل شدن بین کودک و دیگر اعضای خانواده
۲. فیزیکی (جسمی)
آزار فیزیکی کودک زمانی اتفاق می‌افتد که عمل و اقدام والدین و بزرگسالان به طور عمد موجب آسیب جسمی به کودک شود.
از نمونه های کودک آزاری فیزیکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سیلی زدن، لگد زدن
تکان دادن شدید یا پرت کردن
سوزاندن با آب داغ یا سیگار و یا هر چیز داغ دیگر.
خراشیدن یا کشیدن مو، گاز گرفتن و …
۳. جنسی
سوء استفاده جنسی از کودکان یکی دیگر از انواع کودک آزاری است که شامل فعالیت جنسی با اوست و از کودک به عنوان عاملی برای تحریک مجرم استفاده می‌شود. آزار جنسی کودک می‌تواند به صورت تماس فیزیکی و یا بدون تماس رخ دهد.
موارد کودک آزاری جنسی همراه با تماس فیزیکی
دست زدن به بدن کودک از روی لباس و یا به صورت عریان
بوسیدن و ارتباط دهانی با کودک
استفاده از بخشی از بدن برای برقراری رابطه با کودک
مجبور کردن کودک به لمس بدن فرد دیگری
موارد کودک آزاری جنسی بدون تماس فیزیکی
نشان دادن یا به اشتراک گذاشتن تصاویر و ویدئو‌های جنسی
تعریف کردن داستان‌های جنسی برای کودک
مکالمات تلفنی و پیام های متنی مرتبط با مسائل جنسی
اجبار کودک به برقرای تماس آنلاین با گوشی
نشان دادن اندام‌جنسی به کودک
۴. غفلت (بی توجهی)
جهی زمانی اتفاق می‌افتد که والدین نیازهای اولیه کودک خود را همچون خوراک، تحصیل، نظافت و… نادیده می‌گیرند.
چهار نوع غفلت وجود دارد
فیزیکی: غفلت فیزیکی شامل بی‌توجهی نسبت نیازهای اولیه کودک می‌شود. همانند: خوراک، پوشاک، سرپناه
آموزشی: بی توجهی یا غفلت آموزشی شامل محروم کردن کودک از تحصیل و آموزش است
احساسی: هنگامی است که به احساسات کودک به درستی پاسخ داده نمی‌شود.
بهداشتی (درمانی): زمانی که مراقبت‌های بهداشتی مناسب به کودک ارائه نشود و توصیه‌های پزشک در راستای سلامت کودک نادیده گرفته شود، غفلت پزشکی رخ داده است.

پیامدهای کودک آزاری
ممکن است کودکان انواع متفاوتی از کودک آزاری را تجربه کنند و بالطبع تاثیرات متنوعی بر روی آنها داشته باشد. برای برخی از آن‌ها سوء استفاده ممکن است شدید و ناتوان کننده باشد، اما برای برخی دیگر اثرات منفی کمتری ایجاد گردد. تجربیات زندگی و شرایط متفاوت خانوادگی، چه مثبت و چه منفی بر شدت آسیب و یا میزان انعطاف پذیری کودک هنگام مواجهه با آزار و اذیت تاثیر می‌گذارد.
عوامل متعدد تاثیرگذار بر پیامد‌های کودک آزاری عبارتند از:
نوع کودک آزاری
شدت سوء استفاده
سن کودک
ارتباط و آشنایی کودک با مجرم
تعداد دفعات بدرفتاری
بعضی از پیامدهای کودک‌آزاری در بزرگسالی او عبارتند از:
ترس و اضطراب همیشگی
نادیده گرفتن خود و احساس بی‌ارزشی
اقدام به خودکشی
مصرف الکل و وابستگی به مواد مخدر
بی اعتمادی و مشکل داشتن در ارتباط گرفتن با دیگران
آسیب های جسمی و روحی جبران ناپذیر

قوانین کودک آزاری در ایران
اولین قانون مورد حمایت کودکان که در آن کودک آزاری از جرائم عمومی به حساب می‌آید و نیازی به شاکی خصوصی ندارد، در سال ۱۳۸۱ تصویب شد که ۹ ماده بیشتر نداشت و از نواقص بارز آن، نبود دستگاه حمایتی بود.
این قانون مشمول کلیه افراد زیر ۱۸ سال است و بر اساس ماده ۲ این قانون، هر نوع‌ اذیت‌ و آزار کود‌‌کان‌ و نوجوانان‌ که‌ موجب‌ شود‌‌ به‌ آنان‌ صد‌‌مه‌ جسمانی‌ یا روانی‌ و اخلاقی‌ وارد‌‌ شود‌‌ و سلامت‌ جسم‌ یا روان‌ آنان‌ را به‌ مخاطره‌‌اند‌‌ازد‌‌ ممنوع‌ است.
طبق ماده ۳ این قانون هر گونه‌ خرید، فروش، بهره‌کشی‌ و به‌ کارگیری‌ خردسالان‌ به‌ منظور ارتکاب‌ اعمال‌ خلاف‌ همچون قاچاق، جرم حساب شده و ممنوع است و فرد مجرم موظف به گذراندن شش‌ ماه‌ تا یک‌ سال‌ زندان‌ یا پرداخت جزای‌ نقدی‌ از ۱۰‌ میلیون‌ تا ۲۰‌ میلیون‌ ریال‌ می‌باشد.
به موجب ماده ۴ آن، هر گونه‌ صد‌‌مه‌ و اذیت‌ و آزار و شکنجه‌ جسمی‌ و روحی‌ کود‌‌کان‌ و ناد‌‌ید‌‌ه‌ گرفتن‌ عمد‌‌ی‌ سلامت‌ و بهد‌‌اشت‌ روانی‌ و جسمی‌ و ممانعت‌ از تحصیل‌ آنان‌ ممنوع‌ است و فرد مرتکب‌ به‌ سه‌ ماه‌ و یک‌ روز تا ۶ ماه‌ حبس یا تا ده میلیون‌ (۰۰۰/۰۰۰/۱۰) ریال‌ جزای‌ نقد‌‌ی‌ محکوم‌ می‌گرد‌‌د.
ماده ۵ این قانون به عمومی بودن جرم اشاره دارد و اینکه نیازی به شاکی خصوصی نیست.
مطابق با ماده‌ی ۶ این قانون، کلیه‌ی افراد، موسسات و مراکزی که به‌نحوی مسئولیت نگهداری و سرپرستی کودکان را برعهده دارند، مکلفند تا به‌محض مشاهده‌ی موارد کودک آزاری مراتب را جهت پیگرد قانونی مرتکب و اتخاذ تصمیم مقتضی به مقامات صالح قضایی اعلام کنند و در صورت عدم انجام این تکلیف، مجازات آنها حبس تا شش ماه یا پرداخت جزای نقدی تا ۵ میلیون ریال خواهد بود.
در مجموع نقص‌های زیادی که در این قوانین وجود داشت، دولت را مجبور ساخت تا به منظور کاهش کاستی‌های مربوط به کودک آزاری، لایحه حمایت از کودکان ونوجوانان را تصویب و آماده ارائه به مجلس نماید. این لایحه که دارای ۵۱ ماده است، مزیت‌های بسیاری نسبت به قوانین سال ۱۳۸۱ دارد. از جمله در این لایحه پیش بینی شده که خود کودکان نیز بتوانند شکایت کنند.

نحوه پیگیری
همه‌ی ما به عنوان اعضای یک جامعه، مسئولیت جمعی نسبت به پیشگیری و پیگیری کودک آزاری داریم. پس بهتر است درصورت مشاهده و مواجه شدن با کودک آزاری توسط والدین کودک یا افراد دیگر، از راه‌های زیر این موضوع را پیگیری و گزارش دهیم و سهم کوچکی در سلامت فرزندان کشورمان داشته باشیم.
تماس با اورژانس اجتماعی: با شماره‌گیری ۱۲۳ می‌توانید گزارش خود را به اورژانس اجتماعی اعلام کنید که در سال ۱۳۷۷ با محوریت کودک آزاری تاسیس شد. پس از تماس، مددکاران اجتماعی بلافاصله به کمک شما می‌آیند و بعد از بررسی موقعیت در صورت لزوم کودک را از محل دور می‌کنند.
تماس با صدای یارا: صدای یارا اولین خط تلفنی کمک به کودکان و نوجوانان با شماره ۴۲۱۵۲ و ۰۲۱۸۸۵۳۱۱۰۹ است.
ارتباط با پلیس ۱۱۰

سخن پایانی
کودک آزاری صرفا آزار جنسی نیست و انواع مختلفی همچون آزار عاطفی، جسمی، جنسی و بی‌توجهی دارد که هر کدام پیامدهای زیان‌باری بر سلامت جسمی و روانی کودکان در بلند مدت می‌گذارد. اولین اقدام ضروری برای همه والدین آگاه‌سازی جنسی کودکان است. در نهایت در صورت مواجهه با کودک آزاری بهتر است با شماره ۱۲۳ (اورژانس اجتماعی) و یا پلیس ۱۱۰ تماس گرفته شود.